थीथी देवदेवीया देगलय्‌, बहाः, बहिली, त्वाःया लाछि, चपाः, फल्चा, सतलय्‌ त्वाःजःछि गुथिया दुजःपिं वा मेमेपिं नं श्रद्धालु भक्तजनपिं छथासं मुनाः सुथय्‌, बहनी न्हिनय्‌ थःथःगु अनुकुल इलय्‌ मुनाः थीथी बाजं खिं, नगरा, मृदंग, पछिमा, तबला, ढोलक, क्वंचाखिं, खञ्जरी आदि व थ्वया सहयोगी बाजंत गथेकि झ्यालि, ताः, तिंछु, भुस्याः, छुस्याः, कर्ताल, ताइँनाइँ व सूर बाजा हार्बिन (हार्मोनियम) थानाः एकल वा सामुहिक सलं थीथी देवीदेवतापिनिगु स्तोत्र प्रार्थना, रुपगुण, सामथ्र्यया गुण ब्याख्या, वर्णन एवं श्रद्धा भक्तिभाव सुखदुःख विरह, बेदना, नैतिक शिक्षा, मूल्य मान्यता, ख्यालिन्हिलि, ध्याचू मनोविनोद एवं ऋतु प्रकृतिया अवस्था स्वभाव आदि अनेक विषयस चिनाःतःगु म्ये हालेगु परम्परायात हे भजन धाइ ।
थथे भजन यायेगु नेवाःतय्‌गु न्हिथंया जीवन पद्धतिया अभिन्न अंग खः, संस्कार खः, जीवन्त व अर्मूत संस्कृति खः ।
स्वनिगःया येँ, यल, ख्वप, थिमि, किपू लगायत नेवाः वस्ति बुंगः, ख्वना, थसि, लुभु, जल, सुनागू थ्यच्व, वादेय्‌, बोदे, नगदेश, तोखा, थक्वाः, पांगा, सतुंगः, नैकाप, मच्छेगां, फम्पि, चाःबही, नरः, ग्वल आदि व स्वनिगलं पिनें भ्वँत, धौख्यः, पन्ति, सांगा, खम्पु, दोलखा, ताथली, पोखरा तानसेन, बन्दीपुर, भोजपुर, चैनपुर, हेटौंडा, भिमफेदी, चित्लाङ, आदि थासय्‌ नं भजन यायेगु परम्परा थौंतक न्ह्यानाच्वंगु दनि ।
भजन यायेबलय्‌ छ्यलीगु थीथी हलंज्वलं (वाद्ययन्त्र)या प्रमुखताया आधारय्‌ प्रमुख प्यंगू ताजिया भजन झीसं खंकेफु ।
– तबला (तमल, बाम)यात प्रमुख बाजंकथं थानाः याइगु भजन ‘हरिभजन’ ।
– नगरा भुस्याःयात प्रमुख बाजंकथं थानाः याइगु ‘नगरा भजन’ ।
– मृदङ्ग (पछिमा)यात प्रमुख बाजंकथं यानाः याइगु ‘मृदङ्ग भजन’ ।
– खिं प्रमुख बाजंकथं थानाः, राग, आलाप कयाः याइगु भजनयात ‘दाफा’ वा ‘दापा’ भजनकथं नं म्हस्यू ।
च्वय्‌ न्ह्यथनागु प्रमुख प्यंगू ताजिया भजन बाहेक गुगुं गुगुं थासय्‌ थीथी इलय्‌ब्यलय्‌ मेमेगु बाजंत गथेकि ढोलक, खञ्जरी, क्वंचाखिं थानाः नं भजन यायेगु चलन मदुगु मखु । थुज्याःगु भजनयात क्रमस ‘धल्चा भजन’ ‘खैंजरी भजन’ व ‘क्वंचाखिं भजन’कथं म्हस्यू । थथे हे थीथी इलय्‌ भजनया दथुदथुइ ‘कान्तांदबदब’, ‘दह’ नं थायेगु चलन दुसां ‘कान्तांदबदब’ भजन वा ‘दह’ भजन धायेगु चलन मदु । थ्व बाहेक नं हार्विन तमल थानाः भगवान बुद्ध सम्बन्धि व बौद्ध धर्म सम्बन्धि जागरण हयेगु आजु ज्वनाः थौं स्वयाः ८० दँ ति न्ह्यः (११९४ सालं) न्ह्याकूगु भजन पद्धतियात ‘ज्ञानमाला’ भजनकथं न्हियान्हिथं लोकंह्वाना च्वंगु दु ।

भजन पद्धति
गुगुं नं थासय्‌ भजन यायेबलय्‌ भजनया खास नियमपूर्वक यायेमाः । थुकियात हाचां गाये मज्यू । भजनया सामान्य पद्धति थुकथं जुल–
भजनया सामान्य पद्धति ः
दकलय्‌ न्हापां भजन यायेगु थासय्‌ बँ पुइगु, सुकू, सतरंजा, चकति आदि लासा लायेगु ।
भजनया थीथी ज्वलं (हार्विन, तमल–वाम, झ्यालि, ताः, शंख आदि) पिकायेगु।
भजन जःछि च्याकेत त्वाःद्यवा, द्यवा, पाल्चा, मत व भजन क्वचायेके न्ह्यव आरति हालेत आरति मत तयार यायेगु । यदि पछिमा वा मृदङ्ग भजन यायेगु खःसा स्याःबजि÷बजि÷छुचुं न्हायाः बाजंया मांकापाखे खौ छायेगु ।
द्यः ल्हायेगु, भजन म्ये हालेगु सुरु यायेन्ह्यव दकसिबय्‌ न्हापां न्ह्यागुसां मत व धुं, धुपाँय्‌ च्याकाः शंख पुयाः हारविनया सूर बियाः तमल बाम वा खिं, नगरा, पछिमा व थुकिया पासा बाजं झ्यालि, ताः, तिंछु, आदि थानाः बःचा हाकलं द्यःयात लुमंकाः भजन यायेगु थासय्‌ द्यःयात ब्वनेगु भाःपाः देव आह्वान यायेमाः । थुकिया चलन चल्तिया भासं ‘द्यः ल्हायेगु’ धाइ । द्यः ल्हाये धुनकि भजनया मू गुरु, सहायक गुरु, नायः, कजि वा थः स्वयां थकालिपिं हनाबना तयाः दुजःपिन्सं भागि यायेमाः ।
पंच भजन / परबना / परिबन्दना यायेगु ः
‘द्यः ल्हाये धुनकि भजन हालेगु झ्वलय्‌ दकसिबय्‌ न्हापां छस्वा, छमा यानाः लहरं थीथी देवदेवी, गनेद्यः, नासःद्यः स्थानीय देवदेवी, नवग्रह, दशावतार, करुणामय, भैरःद्यः, महाद्यः कृष्ण द्यः आदि मध्यय्‌ न्यापु न्हिथं हालेगुयात हे पंचभजन हालेगु धाइ । थुकी हालेगु म्येया क्रम त्वाःत्वालय्‌ पाइ । यलय्‌ थीथी त्वाःया भजनय्‌ थथे द्यः ल्हाये धुनेवं न्हिथं हालीगु भजन म्येयात परबना वा परिवन्दना यायेगु धाइ । थथे परबनास हालीगु म्ये नं न्यापु जक मजुसे न्हय्‌पु च्यापु निसें झिंस्वपु झिंप्यपु तक नं जुइफु । (गीत गोविन्द, गनेद्यः, नासःद्यः, विद्यापति त्वाःया स्थानीय देवदेवी, भगवती, करुणामय, नवग्रह, दशावतार, महाद्यः, सिद्धिनरसिंह)
फर्मास म्ये हालेगु
न्हिथं हाले/याये माःगु पंचभजन, परबना हालेधुंकाः पलख न्यागू खुगू मिनेट दिपाः कयाः झासु लनी । दिपाः लिपा तिथि, वार, पर्वदिनयात समेत बिचाः यानाः न्ह्यागुं म्ये निपु प्यपु खुपु घौछि निघौ न्ह्यागुं म्ये (स्तुति, निर्गुण, रास, व्रम्हानन्द, महाद्यः, भिंद्यः, भैरःद्यः, करुणामय आदि)हालेज्यू । थथे द्यःपिनि यःयःगु म्ये हालेगुयात फर्मास म्ये हालेगु धाइ ।
ऋतुगत म्ये हालेगु
फर्मास म्ये हाले क्वचालकि आरति यायेन्ह्यः ऋत म्ये हालेगु चलन दु । ऋतु म्ये धायेबलय्‌ बेला बखत अनुसारया थीथी म्ये खः, गथेकि –
– मोहनि झाः (कायास्तमिनिसें कतिं पुन्हितक) मालश्री हालेगु ।
– कतिं पुन्हिनिसें सकिमना पुन्हि (कार्तिक महिना) तक भथ्यारी, धनाश्री रागया म्ये (नारायणजु गुँया, कक्षपाल पर्वत च्वसं आदि)
– माघ महिना (मिला पुन्हिनिसें सि पुन्हितक) जःछि स्वस्थानी म्ये, तप्पा म्ये
– फागुनं चिर स्वातकि फागु जःछि फागु म्ये (होली, नत, जट, ख्यालि आदि )
– फागु पुन्हिधुंकाः पाहांचःह्रेतक घातुम्ये (ख्वप, थिमि, तोखाय्‌ खाइसंल्हू झाः घातु हालेगु चलन दु)
– वैशाख जेष्ठ सोरथ, मल्लार, मेघ मल्लारया म्ये
– असारं सिथिनखः निसें गथांमुगः चःह्रेतक– सिन्हाज्या म्ये
– गुंलाजःछि सिलु म्ये, भगवान बुद्धया म्ये आदि ।
आरति हालेगु
ऋतुगत म्ये हाले क्वचालकि आः भजनया दकसिबय्‌ लिपांगु चरण अर्थात ‘आरति’ म्ये हालेगु पाः खः । आरति म्ये हालेन्ह्यः आरति मत च्याकी, मदुसा द्यवाः छप्वाः जक जूसां च्याकेमाः ।

आरति म्ये नं थीथी देवदेवीया दु । उकी मध्यय्‌ बार, तिथि, पर्व दिन बिचाः यानाः गथेकि,
मंगलबार– गनेद्यः आरति
बुधबार – बुद्ध भगवानया आरति, करुणामय आरति
बसुबार – नासःद्यःया आरति
सुक्रबार – कृष्णद्यः, नारायणद्यःया आरति
सनिबार – भगवती, हारति, भिंद्यः आदि
आइतबार – भैरव, कुमारी आदि
सोमबार – महाद्यः
थ्व थेंतुं एकादसिइ नारांद्यः, कृष्णद्यः, संल्हू, अस्तमि, पुन्हिबलय्‌ करुणामयया, चःह्रेकुन्हु भगवती आदि ।
च्वय्‌ न्ह्यथना कथं आरति म्ये क्वचालकि विधिवत व खुन्हुया भजन क्वचायेकी । भजनया सुरुइ थें हे म्ये महासे बःचा हाकलं हार्विन, तबला, वाय्‌ प्रमुख बाजं व उकियात साथ बीगु झ्यालि, तिंछु, ताः, थानाः द्यःयात थःगु थासय्‌ बिज्याहुँ धकाः बिदा बीगु भाःपाः द्यः ल्हायेमाः । द्यः ल्हाये सिधलकि आरति मत ल्ह्वनाः द्यःयाथाय्‌ पाखे स्वयाः स्वचाः चाःचाः हुइकाः द्यःयात छायेगु अले भजनया सकल दुजःपिन्त छसिकथं भजनया गुरुजन, नायः, थकालिनिसें जेष्ठताक्रमनुसार बीगु । सकसिनं थःथःगु निपा ल्हाः चकंकाः आरतिया मतया जः फयाः थःथःगु मिखा पीगु । थः स्वयां थकालिपिं सकसितं हनाबना तयाः भागि यायेगु । थुगु प्रकारं छन्हुया भजन विधिवत क्वचाइ ।

सापारुकुन्हु दक्वं नेवाः बस्तिइ मदुपिनिगु नामं सायाः वनेगु÷देय्‌ चाःहिलेगु परम्परा दु । समाजय्‌ न्ह्यथनेबहःगु ज्या यानावंम्ह सुं विशेष मनू दिवंगत जुलकि वयागु नामं देय्‌ चाःहिलेत मदुम्हेसिया जीवन व योगदान लुमंकाः च्वयातःगु विशेष शोकम्येयात भजनथरि म्ये धाइ । मदुम्ह विशेष मनूया छेँजःपिनिगु विशेष इनापकथं जक भजनथरि म्ये दयेकी । मदुपिं सकसिगुं भजनथरि म्ये दयेकी मखुगुलिं थजाःगु म्ये तःदँय्‌ छक्वः निक्वः जक च्वइगु हालीगु खः । थुकथं भजनथरि म्येया म्येग्वः मनूपतिकं पानाच्वनी ।
नुगः मछिंगु करुण रसया लय्‌ (भाका) दुगु भजनथरिया म्ये हालाः मदुम्ह विशेष मनूया गुण लुमंकेगु, सुगति कामना यायेगुलिसें वय्‌कःया पाखें सकसिनं प्रेरणा कायेगु भजनथरि म्येया तातुना खः । भजनथरि म्ये हालीबलय्‌ मदुम्हेसिगु जीवन व योगदान थुइकीगु भजनथरि म्येलिसें अनित्य संसार लुमंकेकथं मेमेगु नं भजन म्ये हालज्यू ।
भजनथरि म्ये पिकायेत यक्व न्ह्यःनिसें स्यनेकने यायेमाः । थ्व म्ये हालेत गेरु वसतं पुनाः करताल व खैँजरि जक थानाः हालीगु खः । म्ये हालेत सूरया गुहालिया निंतिं थौंकन्हय्‌ हार्माेनियम व भ्वाइलिन नं थायेगु याः । स्यनेकने क्वचायेवं नासःद्यः पुजा यानाः पिदने माः । अनंलि सापारु छन्हु न्ह्यः मदुम्हेसिया छेँक्वय्‌ लुखापिने दकलय्‌ न्हापां भजनथरि म्ये हाली । वयां कन्हय्‌ सापारुकुन्हु मदुम्हेसिया नामं देय्‌ चाःहिलेगु धकाः थ्व हे भजनथरि म्ये हालाः चाःहिली । थ्व धुनेवं मदुम्हेसिया थःथितिपिन्थाय्‌ नं कथहं भजनथरि म्ये हालीपिन्त ब्वनी । थथे वनीबलय्‌ म्ये हाले क्वचालकि सकसितं नंकेत्वंके यायेमाः । भजनथरि म्ये कृष्णाष्तमिकुन्हु क्वचायेके धुनकि वयां लिपा हालेगु चलन मदु ।

छपु भजनथरि म्ये
युतुननि त्वाःया गुरु देव नारायण
सकसित बाजं म्ये स्यनाकना च्वंम्ह । धु ।

नेपाल सम्वत् द्वःछि व खुइच्यादँया सालय्‌
क्वःनेया युतु त्वालय्‌ जन्म कया दीम्ह । १ ।
माम हरि माया ज्ञान बीर बुबा
गुरुपिं धःबा, कान्छाबा, तुयूबा हाकुबा । २ ।

मचानिसें संगीतयागु अनि रस दुम्ह ।
सकर गुरु पनिगु अति प्रिय जूम्ह । ३ ।
राग गीत वाद नाप म्हिता च्वना दीम्ह
त्वाःया कजि जुयाः नं भार क्वबिया च्वंम्ह । ४ ।

मिखाय्‌ जाय्‌क ख्वबि तल सनाः वंपिं सकल
यन तेकु दोभानया जम्बु दिपसं । १० ।

नेवाः संचार ख्यलय्‌ आपाःसिनं म्हसिउगु नां खः, भाईकाजि नयन यानि कि भाईकाजी महर्जन । वय्‌कः वि सं २०२७ सालया भदौ ११ गते अबु भाईलाल महर्जन व मां नानीमाया महर्जनया कोखं यलया धालछेँय्‌ जन्म जूम्ह खः । नेपाःदेय्‌या छगू नेपालभाषाया टेलिभिजन च्यानल नेपालमण्डल टेलिभिजनया संस्थापक भाईकाजी नयनं खुदँतक उगु टेलिभिजनया प्रबन्ध निर्देशक जुयाः ज्या यानादिल । वय्‌कः भाइकाजी हुलाप्याखंपाखे न्ह्यानादिलसा लिपा क्यामेराया ज्या यानादिल । वय्‌कलं खस नेपाली भाय्‌या गुलिखे टेलिप्याखँ व ज्याझ्वलय्‌ क्यामेरामाएन जुया ज्या याये धुंकल । उकी मध्ये “रिसानी माफ”, “कुण्ठा”, “भाईटिका”, “पश्चाताप”, “अपराध”या नां न्ह्यःनेलाः । वय्‌कलं नेपाल टेलिभिजनय्‌ न्ह्याःगु शांग्रिला च्यानल डे टिभिइ “हसना” नांयागु नेपालभाषाया ज्याझ्वःलिसे स्वानादिल । स्याटेलाइट च्यानलया रुपय्‌ हलिं न्यंकं थ्यंगु दकलय्‌ न्हापांगु नेपालभाषाया टेलिभिजन ज्याझ्वः थ्व हे खःसा थुकिया हे माध्यमं भाईकाजीं थःगु प्रतिभा न्ह्यब्वयादिल । छम्ह क्यामेरामाएनया रुपय्‌ थःगु पलाः धिसिलाक्क न्ह्याकूम्ह भाईकाजीं हिसिदुम्ह मय्‌जु, मय्‌जुया हिसि, सिमाकचा लगायतया म्युजिक भिडियो एल्बम नं पिकायादीगु दु । वय्‌कः नेपालभाषाया छगू चर्चित फिल्म ”सर्गःमिला”या वय्‌कः क्यामेरामाएनलिसें निर्माता नं जुयादी । थ्व फिल्म वय्‌कया डेल्टा मल्टिमिडिया प्रोडक्शनपाखें दयेकूगु व लिपा थ्व हे संस्था न्हूगु नेवाः टिभि च्यानलया रुपय्‌ “झीगु नेपाःच्यानल” जूगु दु ।
छम्ह धिसिलाःम्ह संचार उद्यमीया रुपय्‌ न्ह्यःने वयेत ताःलाम्ह भाईकाजी महर्जनयात थीथी संस्थापाखे सिरपा व सम्मानं नं छायेपिउगु दु । मंकाःधुकू वचत तथा ऋण सहकारी संस्थापाखे लःल्हाःगु तिर्थ हेरा सिरपालिसें वय्‌कःया नेपालमण्डल टेलिभिजनयात नं थीथी सिरपा व सम्मान देछायेधुंकूगु दु ।

भारतीय संकिपा ख्यलय्‌ थःगु नां उल्लेख यायेत ताःलाम्ह न्हापांम्ह नेवाः खः भोलाप्रसाद श्रेष्ठ । वय्‌कलं सन् १९४९ पाखे हिन्दी संकिपाया लसय्‌ हनादीगु म्ये लता मंगेशकरं हालादीगु दु । वय्‌कः छम्ह कुशलम्ह तबला वादक नं खः । नेवाः भौमचा खःसां तबि मेलवादेबी मानन्धरं नं भारतय्‌ वनाः संगीत ख्यलय्‌ नां तःगु दु । अन थःगु नां हिलाः सुमलन्दा देबी तःसां वय्‌कःयात अन उबलय्‌ ठुकरीकी रानीकथं म्हस्यू । तर म्ये हालेगुली भारतीय संकिपा संगीत ख्यलय्‌ नांदंम्ह भोलाप्रसाद श्रेष्ठया म्ह्याय्‌ मय्‌जु शुष्मा श्रेष्ठ मचा इलंनिसें अन लोकंह्वाः । लिपा वय्‌कलं थःगु नां हिलाः पूर्णिमाया नामं अतिकं लोकंह्वाःगु खः । वय्‌कलं नं नेवाः म्ये छपु हालातःगु दु । थ्व म्ये नं अतिकं लोकंह्वाः । म्ये खः ‘जिगु प्रेम धात्थें यदि प्रेम खःसा’ थ्व म्ये च्वयादीम्ह दुर्गालाल श्रेष्ठ खःसा लसय्‌ हनादीम्ह कान्छाबुद्ध बज्राचार्य खः । थुगु म्ये दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु लोकंह्वाःगु म्येहना प्याखं ‘निमन्त्रणा’य्‌ दुथ्याःगु व शुष्माजुं छगू ज्याझ्वलय्‌ हालादीगु खः । शुष्माजुं थःगु मांभाय्‌या म्ये लिसें खस, हिन्दी, बंगाली लिसें भारतया थीथी भाय्‌या म्ये हालादीगु दु । लिपा लिपा नं आपालं नेवाः सर्जकत संगीत ज्याया निंतिं भारतय्‌ वंगु खनेदु ।भारतया संगीत ख्यलय्‌ थःत स्थापित यायेत उखेवःपिं मध्यय्‌ अरबिन्द मालाकार, शिवेस श्रेष्ठ, बि.के. शाहीपिं खनेदु ।

भीम तुलाधर पाश्चात्य शैलीया संगीतय्‌ अतिकं लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०८७ प्वहेलाथ्वः खस्थि, मंगलबारखुन्हु येँया असनय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु शुभरत्न तुलाधर व मां दानलक्ष्मी तुलाधर खः । थ्वय्‌कःया ने.सं. १११५ सिल्लागाः पारु, बसुबारखुन्हु सुष्मा स्थापित नापं इहिपाः जूगु खः । थ्वय्‌कःपिनि छम्ह म्ह्याय्‌ दु । वि.सं. २०४२ पाखे झिंगुदँति दुबले पप शैलीया म्ये हालाः संगीत ख्यलय्‌ दुहां झाःम्ह थ्वय्‌कः छम्ह तसकं लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्‌कलं दकलय्‌ न्हापां नेवाः दबुली ने.सं. ११०८ स येँया थँहितिइ च्वंगु नेपाल मैत्री अध्ययन मण्डलं ग्वसाः ग्वःगु न्हापांगु अधिराज्य ब्यापि नेपालभाषा म्ये धेंधेंबल्लाःस ब्वति कयादीगु खः । उबलय्‌ थ्वयकलं ‘वा रे वा यःम्ह छ ला’ म्ये हालादीगु खः । पाश्चात्य शैलीया म्येय्‌ नुगः क्वसाःम्ह थ्वय्‌कलं लिपा नेवाः जक मखु खस भाय्‌या थज्याःगु म्येपाखें थःगु म्हसीका ब्वयादिल ।
दबुली म्ये हालेस्वयां न्ह्यः हे थ्वय्‌कलं खस भाय्‌या ‘भनिदेउ मायालु तिमी कसको हौ’ रेकर्डिङ्ग यानादीगु खः । लिपा मेमेगु नं म्ये दुथ्याकाः ‘मायालुलाई’ नामं म्येचाः पिथनेधुंका थ्वय्‌कः झन बय्‌बय्‌ जुल । थ्वय्‌कःया मेमेगु लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय्‌ ‘अंगालो अंगालोमा’, ‘मेरो त घरकी आमालाई’ खः । थ्वय्‌कलं वि.सं. २०४७ सालं रेडियो नेपालं स्वर परीक्षा बियाः दकलय्‌ न्हापां हालादीगु म्ये ‘मेरो दिलमा’ खःसा खस म्येत अथे हे निसःत्यां मल्याक हाला दीधुंकल ।
गथे खस भाय्‌या म्ये लोकंह्वाः अथे हे नेवाः भाय्‌या थज्याःगु म्येत वयकःया पिहां वयेगु यात । ‘वा रे वा’ म्येधुंकाः थ्वय्‌कःयात म्हसीका ब्यूगु छुं छुं म्येत ‘राजामति कुमति’, ‘मुसुमसु न्हिलाः जक’, ‘छं दः मतिना याना ला’ खः । थ्वय्‌कलं थ्यं मथ्यं न्यय्‌पुं मल्याक नेवाः म्ये हाला दीधुंकल । थ्वय्‌कलं थःगु म्येत मुनाः दकलय्‌ न्हापां ने.सं. १११२ स ‘जः’ म्येचाः पिथना दीगु खः । लिपा कथहं यानाः थःम्हं हे नेवाः व खस याना झिंन्हय्‌चाः म्येचाःत पिथना दीधुंकल । थ्वय्‌कःया सः दुथ्याःगु नेवाः म्येचाःत नीचाःति हे दु ।
थ्वय्‌कलं नेवाः भाय्‌ व खस भाय्‌या जक मखु गुरुङ्ग भाय्‌या नं म्ये हालादीगु दु । थ्वय्‌कःया म्येत म्येचालय्‌ पिदंगु ल्याखं जक हे प्यसःपु सिबें आपाः दु । थ्वय्‌कः म्ये ख्यलय्‌ पाश्चात्य शैलीया पप म्ये जक हालीम्ह कथं मखु, ज्ञानमाला म्ये, पुलांगु लोकंह्वाःगु नेवाःम्येत न्हूकथं हालीम्ह व पिथनीम्ह कथं म्हस्यू । थ्वय्‌कलं नेवाः काराओके, म्येमाः लिसें भिसिडी म्येचाःत पिथना दीगु दु । थः संगीत ख्यःयाम्ह हे जूगुलिं व संगीत यःम्ह जुयाः थ्वय्‌कलं छगू इलय्‌ अन्नपूर्ण क्यासेट सेन्टर चायेकाः न्हून्हूपिन्त नं उतिकं बः व थाय्‌ बियादीगु खः । थुगु हे सेन्टरपाखें आपालं नेवाः भाय्‌या म्येचाःत पिथनेगु ज्या नं जूगु खः ।
भीम तुलाधरया म्ये दुथ्याःगु नेवाः म्येचाःत थुकथं दु– बांबांलाःगु म्ये ११०८, जः (लिपा सिडी नं) १११२, नासः (म्येमाः) १११५, छन्त ययेके धुंकाः १११२, यज्यू १११५, लँजुवाःया म्ये १११६, हाबलासा १११८, मय्‌जु १११९, सँझ्याः ११२०, नेवाः रक इन रोल ११२१, राजमति वा (म्येमाः) ११२१, हाकनं छक्वः ११२१, नुगःघाः ११२२, आइजिन ११२४, बुद्धया दर्शन ११२५, नेवाः भि.सि.डी., बुद्ध दर्शन (सि.डी.÷भि.सि.डी.), पञ्चक्वाः (भि.सि.डी.), म्ये हाले वा (कारावके) ।

भीम विराग अर्थात भीमबहादुर महर्जनया जन्म वि.सं. १९९१ सालय्‌ वीरगंजय्‌ जूगु खः । अबु तुलसी बहादुर महर्जन व मां लक्ष्मीदेवी महर्जन खः । वय्‌कः म्येहालामि, लय्‌ चिनामि व च्वमि नं खः । वय्‌कलं खस नेपाली बाहेक नेवाः म्ये नं दयेकादीगु दु तर नेवाः म्ये पिकायेगु वय्‌कःया इच्छा पूमवन । वय्‌कः २०६८ सालय्‌ थ्व संसार त्वःतावन । तर छपु नेवाः म्ये ‘धाये थें धाये थें छुं हे मधासे’ खँग्वःया म्ये याकनं हे रेकर्ड जुइगु झ्वलय्‌ दु । नेपाली संगीत ख्यलय्‌ वय्‌कः तसकं लोकह्वाः ।

नेपालभाषा ख्यलय्‌ ‘मनया खिति चुइकि’, ‘जिगु जिगु धकाः हालाजुल’, ‘मिखाया अजलं’, ‘गाच्वः फरफर’, ‘ब्याः यानागु लच्छि मदुनि’ थें ज्याःगु म्येया सृजना यानादीम्ह खः भीमबहादुर नकःमि । अबु कान्छा नकःमि व मां मोहनमाया नकःमिया कोखं वि.सं. १९८५ स बलम्बुया लाछि त्वालय्‌ वय्‌कःया जन्म जूगु खः । भाजु नकःमि नेपालभाषाया भजन संगीतख्यःया नगुकथं थिनाच्वंम्ह व्यक्तित्व खःसा वय्‌कःया थीथी मतिना, ख्यालिं जाःगु आपालं म्ये नं लोकंह्वाः । प्याखं निर्देशक, प्याखं व म्ये च्वमि, संगीतकार, वाद्य गुरु थें ज्याःगु आपालं गुणं जाःम्ह वय्‌कःया ‘बलम्बु ज्ञानमाला’ सिडी, डिभीडी १, २ पिदंगु दुसा खस भासं ‘भक्तिरस’ १, २, ३, ‘भक्ति संगीत’ १, २, ३ पिदंगु दु । निगुलिं भासं यानाः द्वःछि धइ थें म्ये पिथना दीधुंकूम्ह भीमबहादुरं भजन स्यनेगु, म्ये च्वयेगु, हार्मोनियम, गायन, तबला स्यनेगु नं यानादी ।जुजु वीरेन्द्र शाहया राज्यभिषेकया लसताय्‌ जूगु संगीत धेंधेंबल्लाः कासाय्‌ न्हाप सिरपाः त्याकादीम्ह भीमबहादुर नकःमिं २०३८ सालय्‌ रेडियो नेपालया बुन्हिया लसताय्‌ जूगु सांस्कृतिक लोक बाजाय्‌ लोकबाजा खिं वादनय्‌ न्हाप सिरपाः त्याकादीगु खः । बलम्बु ज्ञानमाला सपूm च्वयाः ज्ञानमाला भजनया माध्यमं बुद्धधर्म प्रचार यानादीगुलिं थाइ राजदूतपाखें २०५० सालय्‌ सम्मानित जुयादीम्ह वयकःयात स्वयम्भू ज्ञानमालां ६० दँ क्यंगुया लसताय्‌ जूगु समारोहय्‌ भद्र जयन्ती सम्मानपत्र (२०५६) लःल्हाःगु खः । स्वयम्भू ज्ञानमाला भजन खलःपाखें ‘रत्नवत’ सिरपाःसहित सम्मान लःल्हानाः कयादीम्ह वयकःयात न्याक्वःगु अन्तर्राष्ट्रिय लोकसंगीत संकिपा महोत्सव, नेपाली लोकसंगीत संग्रहालयपाखें लाइफ टाइम एचिभ्मेन्ट अवार्ड, दान्यहिरा सिरपाःपाखें जिवंंकाःछि सेवा याःगु न्ह्यथंसें सिरपाः ब्यूगु खः । थ्वया लिसें वय्‌कःयात थीथी संघसंस्थापाखें आपालं हनापौ नं द्यछाःगु दु ।
ने.सं. ११४० कौलागाः अस्तमि, सोमबारखुन्हु वय्‌कलं थुगु संसार त्वःतादीगु खः ।

मां राममाया जोशी व अबु मोहन प्रसाद जोशीया कोखं ने.सं. १०७५ थिंलाथ्वः पन्चमि, मंगलबारखुन्हु यलया क्वाक्व त्वालय्‌ भुवनेश्वर प्रसादया जन्म जूगु खः । बिएतकया शिक्षा कयादीम्ह थ्वय्‌कः छम्ह बहुआयामिक व्यक्ति खः । मूलतः थ्वय्‌कः नेपालभाषायात तःमि यायेगु ज्याय्‌ छगू इलय्‌ तसकं सक्रिय जुयादीम्ह छम्ह नेपालभाषाकःमि खः । नेपालभाषा जक हे मखु तत्कालीन राजनीति, साहित्य, संगीतपाखे नं थ्वय्‌कः उत्तिकं सक्रिय । थ्वय्‌कलं छगू इलय्‌ नेकपा (चौम) यल जिल्ला समितिया महासचिव जुयाः ०४६/०४७ या पंचायत विरोधी आन्दोलनय्‌ सक्रिय भूमिका म्हितादिल । साहित्यया खँ ल्हायेगु खःसा उगु इलय्‌ वय्‌कलं आपालं निबन्ध च्वज्याय्‌ ल्हाः न्ह्याकादिल नापनापं चिनाखँ व म्ये नं च्वयेगु यानादीगु दु । बदन शर्माया लसय्‌ वय्‌कलं च्वयादीगु म्ये ‘प्यकालँया धू सिन्हः जुइफै मखु, भाषा दमन सह याये झीसं फै मखु’ लोकंह्वाः । अथे हे थःके संगीतया ज्ञां मदुसां क्षितिज सांस्कृतिक परिवार थें जाःगु छगू मुक्कं सांगीतिक संस्थाय्‌ व्यबस्थापकीय भूमिका म्हितादिल । लेखापरीक्षणयात थःगु लजगाः यानादीम्ह जोशीया यक्व सामाजिक संस्थाय्‌ संलग्नता दु । वय्‌कः शान्ति पुस्तकालय (२०२४ –२०२९)या नायः, ब्वाला क्लब (२०३३–२०३७ )या नायः, नेपालभाषा मंकाः खलः (२०४४–२०५२)या नायः, प्रगतिशील बुद्धिजीवी संगठन (२०५३–२०७०)या नायः, तत्कालीन ललितपुर नगर पंचायत (२०३६)या आर्थिक सल्लाहकार, ललितपुर उद्योग बाणिज्य संघ राजस्व कमिटि (२०५७–२०७७)या सल्लाहकार, नेपालभाषा मंकाःखलः यलया वर्तमान सल्लाहकार जुयाः ज्या याना च्वनादीगु दु । उगु ईया थ्वय्‌कःया सक्रियतायात थन लुमंके बहःजू ।

भु थें चाकलाःगु ल्वाकाः झ्याँय्‌झ्याँय् सः वयेक थाइगु धातुया बाजं खः – भुस्याः । भुस्याः तालया मात्रा क्यनीगु ग्वाहालि बाजं खः । गुंलाबाजनय् धाः थाइबलय् व चिग्वः धिमय्‌लिसे ग्वाहालि बाजंकथं भुस्याः थाइगु खः । छथ्वः बाजनय् थाइगु भुस्याःया ल्याः थाय्‌पतिकं पाः । म्ह्वतिं नं छज्वः धाः बाय् धिमय्‌लिसे छजु भुस्याः थाइ । गनं व छजु स्वयां उप्वः नं थाः । थ्यं मथ्यं २५–३० सेमी व्यास व १.५ मिमी फिगु भुस्यालय् दथुइ १० सेमी व्यासया दथुइ ह्वः दुगु ५ सेमी तःजाःगु द्वम्बः दइसा १० सेमीया सि दइ । द्वम्बः ह्वतं पिकयातःगु चिखि निपा ल्हाःया पतिनय् हिनाः छपातं मेगुलिइ ल्वाकाः भुस्याः थाइ । भुस्याः छपातं मेगुलिइ ल्वाकाः झ्याँय् बोल वयेकीसा सि जक थीकाः तिंर बोल पिकाइ । थ्व बाजं कँय्यागु दयेकी ।

अबु बोधिराज बज्राचार्य व मां दानकेशरी बज्राचार्यया कोखं ने.सं. १०९४ चिल्लागाः नःमि, आइतबारखुन्हु यलया न्याखाचुकय्‌ भूपेन्द्र वज्राचार्यया जन्म जूगु खः । ‘ल्वसा छुं हे मब्यूसे’, ‘इतुंबहाःया म्ह्याय्‌मचा’, ‘ग्वारामरि ग्वारा ग्वारा’ थें ज्याःगु आपालं म्ये हालादीम्ह वय्‌कः लोकंह्वाःम्ह संगीत संयोजक, गिटारिस्ट, संगीतकार नं खः । राजमतिया छम्ह पात्र ‘चिकंचि’या पात्र लुइकाः कलाकार राजेन्द्र खड्गीया हे अभिनय दुगु ‘चिकंचिगु ध्यबा नये थाकु’ म्यें वय्‌कःया सांगीतिक व्यक्तित्वयात अझ लोकं ह्वाकल ।
वि.सं. ०४९ सालंनिसें मदिक्क सांगीतिक ख्यलय्‌ पलाः छिना च्वनादीम्ह भूपेन्द्रं २० पु म्ये हालादीगु दुसा १०० पुं मल्याक म्येय्‌ संगीत तयादीगु दु । अथेहे वि.सं. २००० सिबें अप्वः म्येय्‌ संगीत संयोजन यानादीगु दु । भूपेन्द्रया संगीत संयोजनय्‌ ‘जिगु बैसं धाल’, ‘माया रतन’, ‘लजालु मुस्कान’ (खस नेपाली), ‘तिम्रो मन बदलिएछ’ (खस नेपाली) सदां थ्वयाच्वनीगु म्येय्‌ लाः ।
गितार वादन, किबोर्ड वादन यानाः आपालं दबुलिइ थःगु कला न्ह्यब्वया दीम्ह भूपेन्द्र नेपाःया संगीतया प्रतिनिधित्व यासें भारत, हङकङ, बैंकक, कोरिया, ओमान व अमेरिकाय्‌ थ्यंकादीगु दु । लिड गितारिष्टकथं कलिण्ड ब्याण्ड, ब्लाइण्ड फेथ ब्याण्ड, क्रसरोड, मंगोलियन हर्टनाप जानाः ज्या यानादीगु दु ।