नेवाः बाजंया परम्पराय् दुथ्याःगु छ्यंगुलिं भुनातःगु खौ दुगु सुलुक्क चीग्वःगु बाजं खः— मगःखिं । थाय्पतिकं हाकः व ग्वः पाःसां थ्व बाजं थ्यं मथ्यं २५–३५ सेमि हाकः व १२–१८ सेमि ब्याया जुइ । थ्व बाजनय् निखें खौ इलातःगु दइ । मगःखिं नेपालय् तसकं लोकंह्वाःगु खस् नेपाली भासं मादल धाइगु बाजं खः । नेवाः परम्परागत सङ्गीतय् मगःखिंयात न्ह्यैपुकेगु व गुहालि तालबाजंकथं छ्यलातःगु दु । बाँसुरी खलकय्, थीथी आधुनिक व लोकप्याखनय् मगःखिं थायेगु चलन यक्वं दुसा यलया न्यकूजात्राया नौबाजाय् थ्व बाजं नं थायेमाः ।
म्येच्वमि मंगल महर्जन अबु हाकु महर्जन व मां बेटीमाया महर्जनया कोखं ने.सं. १०९४ गुंलाथ्वः खस्थि, बुधबारखुन्हु यल महानगरपालिका छाय्बहालय् जन्म जुयादीम्ह खः । लजगालं कानून व्यवसायी महर्जनं ‘स्वःसा छं स्वल धाल’, ‘स्वां थें बिचाः यानाः’, ‘हिसि दुम्ह न्यासे चाःम्ह’, ‘जिमि अजाअजिया भिंजंक्व’, ‘नाप लायेगु मन जुल’ थें ज्याःगु नेपालभाषाया म्ये च्वयादीगु दु ।
भाषिक आन्दोलनया छम्ह न्ह्यलुवाःकथं नं म्हस्यूम्ह वय्कः ज्यापु समाज यलया पुलांम्ह नायः, नेपालमण्डल टेलिभिजनया संस्थापक कार्यसमिति दुजः नं खः ।
पुजा क्वचायेकाः प्रसाद बाय् भ्वय् नयाच्वनीबलय् थाइगु धिमय्या विशेष बोलयात मंगल पो धाइ ।
मचा म्येया दुने मस्तय्सं हालीगु कासाम्ये, मचा ह्ययेकेत हालीगु, मचा ईयात लुमंकीगु जक मखु उमित स्यनेकने याइगु, ज्ञान बीगु नं आपालं म्येत दु । मचा म्येत लोकम्येया विधाय् नं आपालं दु । मचा कासा म्ये लिसें लोक मचाम्ये ‘कुने सु वल ? धाप्लांख्याः’, ‘वा माया वा वा जिमिथाय् लाछि वा’ व ‘इमू छम्ह लँय् दु मरि कुचा बँय् दु’ थें जाःगु आपालं लोकंह्वाःगु म्येत दु । भारतय् तक नं लोकंह्वाःगु मचातय्त थ्यनेत हालीगु लोरी पहःया नं नेवाः मचा म्ये नं दु ।
न्हापांम्ह नेवाः आइडल जुयादीम्ह म्येहालामि मंजिल शाक्य यल महानगरपालिका वडा १२, हःखा त्वालय् अबु दयाराज शाक्य व मां चन्द्रमाया शाक्यया कोखं ने.सं. ११०० कछलागाः तृतियाखुन्हु जन्म जूगु खः । वय्कलं रेडियो नेपाल एफ.एम.पाखें प्रशारण जुइगु भिंतुना सच्छिया ग्वसालय् जूगु ‘जि नं म्ये हालेसः’ कासाय् ल्यू सिरपाः त्याकादीगु खः । बुद्ध शान्त पार्कया ग्वसालय् जूगु बुद्ध भजन कासाय् ल्यू सिरपाः त्याकादीम्ह वय्कः नेवाः परम्परागत दाफा भजनय् नं दख्खल
दुम्ह खः ।
वय्कलं ‘मुसुमुसु न्हिला वःम्ह’, ‘ज्यू ज्यान प्राण सकतां’, बुद्ध भजन ‘सकल मानवपिन्त’ म्येय् नं थःगु सः बियादीगु दु । अथेहे वय्कलं ‘जिगु लसता छ हे’ म्यूजिक भिडियो व नेपालभाषाया संकिपा ‘आस्कुति’इ सह–निर्देशन नं यानादीगु दु । म्येहालामिपिन्त हःपाः व नेपालभाषाया संगीतख्यः तब्या जुइकथं नेपालभाषाया काराओके ट्राय्क दयेकेगु ज्याय् नं मंजिल शाक्य समर्पित जुयाः ज्या यानाच्वनादीम्ह खः ।
नेपालभाषाया निगूगु संकिपा “राजमति” संकिपाय् मू भुमिका म्हितादीम्ह छम्ह कलाकार खः मणिराज लवट । वय्कःया जन्म मां शर्मिला लवट व अबु मोहनकृष्ण लवटया कोखं येँया क्षेत्रपाटीइ जूगु खः । बि.ए. तक अध्ययन यानादीम्ह मणिराज लवटया जहान हिसिला महर्जन नं छम्ह कलाकार हे जुयादी । इमि निम्ह तिपुया म्ह्याय् पालिजा लवटं नं छुं छुं म्युजिक भिडियो व संकिपाय् अभिनय याःगु दु । वि.सं.२०५२ सालय् “राजमति” संकिपाय् म्हिताः कलाक्षेत्रय् पलाः न्ह्याकादीम्ह मणिराज लवटं वसिबें न्ह्यः फेशन मोडलिंग क्षेत्रय् नं यक्वः हे ज्या याम्ह खः । मणिराज लवटं “राजमति” संकिपा बाहेक “कीर्तिपुर—द लिजेण्ड अफ कीर्तिलक्ष्मी” नांयागु संकिपाया नापनापं “तुयूमति” संकिपाय् नं अभिनय यानादिल । वय्कः भाजु लवटं “यःसां मयःपह यायेमते”, “लिक्क वयाः जितः धाल वं” लगायत निगू दर्जनति म्युजिक भिडियो नं म्हितादीगु दु । विशेष याना साइक्लिंगय् नं नुगः क्वसाम्ह मणिराज लवटं साइबल कया दक्षिण एशिया भ्रमण न्याता बिकाः (५ महिना) पूवंकुगु दु ।
क्षेत्रपाटी क्लब नांयागु सामाजिक संस्थाया सकृय दुजः भाजु मणिराज लवट नेपाल चलचित्र कलाकार संघया आजिवन दुजः नं खः । वय्कलं न्यू दिल्ली भारतया ईन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट अफ फेशन टेक्नोलोजि नांयागु संस्थाय् सन् १९९९ निसें सन् २००६ तक फेशन कोरियाग्राफि याःगुलिं हनापौ कयादीगु दु ।
नायः समाज, लुभु एकाइ समितिपाखें ने.सं. ११२४ स निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता मिन्जु शाही, शर्मिला शाही व रमेश महर्जन खः । थुगु संकिपाया निर्देशक अमृत महर्जन खःसा बाखं सुरेन्द्र नकःमि, संगीतकार अनिल शाही व अमर शाही अले छायाँकार गुणराज शाक्य जुयादी । थुकी कलाकारकथं गीता शाही, सुरेन्द्र के.सी., रबिन्द्र शाही, बासु शाही, पल्पसा डंगोल, मञ्जु श्रेष्ठ, सुरेश खडगी व रवि महर्जन दुथ्याः । थुगु संकिपाय् मतिना सत्य खःसा पंगः वःसां निगू आत्माया अवश्य मिलन जुइ धकाः क्यनातःगु दु ।
इगल आइजपाखें ने.सं.११२७ दँय् निर्माण जूगुु थुगु संकिपाय् बाखं सुरेन्द्र नकःमिया बाखं दुसा कलाकारकथं भिन्तुना जोशी, सुरज व्यञ्जनकार, विष्णु सक्व, मधु शाही, प्रकाशराज मानन्धरपिं दुथ्याः । संकिपाया छायाँकार सुरेश बज्राचार्य खः । थुकी मतिनाय् अतृप्त आत्माया बाखं ब्वयातःगु दु ।
जिनियस फिल्म्स्पाखें ने.सं.११३२ दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता शेखर शाही व रिजन डंगोल खःसा बाखं व निर्देशक रुपिन डंगोल खः । संकिपाया संगीतकार बिजेन श्रेष्ठ व रमेश डंगोल अले छायाँकार प्रदिप कुमाल खः । थुकी कलाकारकथं रुपिन डंगोल, शेखर शाही, बिजेन श्रेष्ठ, सबिना महर्जनपिं दुथ्याः । संकिपाय् मतिना धइगु स्वां थें खः, उकिया नँस्वाःयात नालाकाये सयेकेमाः धकाः क्यनातःगु दु ।
नेपालभाषाया संकिपा ‘मथ्याः काय्’ विशाखा पुचःपाखें निर्माण जूगु खः । ने.सं. ११३९ दँय् प्रदर्शन जूगु थुगु संकिपाया निर्देशन यज्ञमान शाक्यं यानादीगु व कलाकारकथं शैलेन्द्र बज्राचार्य, बीरेन्द्र शाक्य, रश्मी बज्राचार्य, अमृत शाक्य, विणा शाक्य, स्वयम्भु राज शाक्य, श्याम शाक्य, शिव बहादुर बस्नेत व रवि धाख्वाःपिं दुथ्याः । थुकी रामबहादुर श्रेष्ठया बाखं, स्वयम्भुराज शाक्य व स्व.कान्छा गुरुजु अकेलाया संगीत दुथ्याःसा छायाँकार देवेन्द्र शाक्य खः । थुगु संकिपाया बाखंचु– काय् धइम्ह काय् खः, चाहे व मथ्याः काय् हे छाय् मजुइमा ।