ग्वार्को युथ एशोसियशनपाखें ने.सं. ११३० दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्देशक रवि डंगोल व छायाँकार रवि सायमि खः । थुकी सुरेश किरण मानन्धरया बाखं दुसा कलाकारकथं विनिता महर्जन, नरोत्तम मानन्धर, हरिमान दिवाकर, सुशिल राजोपाध्यायपिं दुथ्याः । छम्ह मिसाया जीवनय् वइपिं मिजंत व इपिंलिसे व मिसाया नातायात थुगु संकिपाय् ब्वयातःगु दु ।
नाट्यश्वरपाखें ने.सं. ११४० दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता जितेन्द्र श्रेष्ठ, अले बाखं व निर्देशक वि डंगोल खः । थुकी बालकृष्ण वंशीया संगीत दुसा संकिपाया छायाँकार हरि सिलवाल खः
कलाकारकथं अन्नपुर्णेश्वरी श्रेष्ठ, अजयकान्छा, सनम शाक्य, प्रदीप श्रेष्ठ, कृष्णभक्त महर्जन, हेमन श्रेष्ठ, हरिमान दिवाकर, प्रदिप सिंह, भिमसेन रिसालपिं दुथ्याः । संकिपाय् संसारय् मनूतय्गु जीवन चक्रय् दोहोरे जुयाच्वनीगु घटना चक्रयात ब्वयातःगु दु ।
वःलाः छ्वयेगु पूवने । काय्मस्त बःचा धिकः जुल धायेव वःलाः छ्वइ । थःपिनि इष्टदेवकथं मानय् यानातयाम्ह द्यःपिनिगु तिथि लाकाः उम्ह हे द्यःया थासय् वःलाः छ्वयेगु याइ । सुथ न्हापां छ्वइ । न्हिनय् थःथितिपिन्सं स्वाँनं छुकःवइ । चच्छि अन हे चाहीकाः कन्हय्कुन्हु त्वालं पुजा हयाः द्यः पुज्यानाः समय् नकाः हइ । थथे स्वलितक वःलाः छ्वइ । लिपांगु पतकय् पुरेतयात होम जग्गे यायेगुया लिसें मार छ्वयेकाः पुजा याकी । पुजा सिधयेकाः बारां छुनाः वःलाः सपना लाकी ।
कल्प फिल्म प्रोडक्शन्स्पाखें ने.सं. ११३८ दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता अमर दथेफुथे खःसा बाखं व निर्देशक बासु शाही खः । थुकिया संगीतकार रामकृष्ण खड्गी अले छायाँकार मनोजरत्न शाही खः । कलाकारकथं बासु शाही, सुनिता श्रेष्ठ ठाकुर, अन्नपुर्णेश्वरी श्रेष्ठ, कुमार कार्की, हरि घेमोसु, सजिना महर्जनपिं दुथ्याः । संकिपाय् सुं नं मनूतय् दथुइ ल्वापु ब्वलंकेत बाय् शंका ब्वलंकेत छ्यलीगु खँपुया हुनिं ब्वलनिगु परिस्थितियात ब्वयातःगु दु ।
वि.संं २०११ सालय् भिंद्यःत्वालय् अबु सूर्यमान डंगोल व मां मोहनमाया डंगोलया कोखं म्येहालामि, लय्चिनामि बीआर संगमया जन्म जूगु खः । वय्कःया पूवंगु नां बेखारत्न महर्जन खः । वय्कलं ‘न्हिलाः न्हिलाः हुँ’ संकिपापाखें पाश्र्व गायन नं यानादीगु खः । वय्कःया बांबांलाःगु तःपु म्ये दु, थौंकन्हय् वय्कः ध्वंखापुखू ताहाचलय् च्वनादी ।
म्येहालामि भाजु विजयमान सिंह तुलाधर ने.सं. १०८२ बछलागाः दसमि, मंगलबारखुन्हु मां निलशोभा तुलाधर व बाः रत्नमानसिंह तुलाधरया कोखं जन्म जुयादीगु खः । वय्कः न्ह्यःखा, येँय् च्वनादी ।
वय्कलं तसकं नासलं लीक नेपालभाषाया यक्व हे म्ये हालादीगु दु । वय्कलं म्येहालाः पिदंगु म्येचाः ‘लूजः’ खः । वय्कःया बिशेष म्ये– ‘मचाबलय् म्हितागु व कासा फुक ल्वःमन’, ‘हाकु सँ वः ह्याउँगु स्वां’, ‘मतिनां जाःगु मिखां छं स्वैबियाः’ आदि खः ।
म्येहालामि विजेन्द्र चवाल मां रामकुमारी चवाल व अबु शिवराम चवालया कोखं ने.सं. कौलाथ्वः चौथिखुन्हु ख्वपय् जन्म जुयादीम्ह खः । सुमन सचिवपाखें शास्त्रीय संगीत सयेकादीम्ह चवालं रविन्द्रलाल श्रेष्ठपाखें तबला वाद्यवादन सयेकादीगु खः । आराधना संगीत समूह, ख्वपय् आवद्ध वय्कलं अनिक शाक्यया च्वसाय्, शाम्बो चरण राजभण्डारीया लसय् ‘जीवनया छुं छलिसे हनागु म्ये’ ने.सं. ११४२ कछलाथ्वः चतुर्दसिखुन्हु पिथना दीगु खः । थुगु म्यें वय्कलं निम्स अवार्डय् बेष्ट सिंगरया जुरी अवार्ड कयादीगु खःसा बेष्ट इमर्जिङ सिंगर पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड नं त्याकादीगु खः । वय्कःया ‘भिंतुना दु भिंतुना’, ‘सुथय् न्ह्यलं चालकि जितः मां लुमना वइ’ म्ये नं पिदने धुंकूगु दु ।
मैथिलि कवि कोकिल उपाधि बियातःम्ह मैथिलि व संस्कृत भाय्या झिंप्यंगूगु शताब्दिया कविया नां खः विद्यापति । कवि विद्यापतिं आपालं राधाया दृष्टिकोणं राधाकृष्ण मतिनाया म्येलिसें महाद्यः, नारांद्यः, दुर्गा व गंगाया यक्व भजन म्ये च्वःगु दु । ‘भनये विद्यापति’ धकाः कवि विद्यापतिया नां दुगु गुलिखे म्ये नेवाःतय्सं भजन व दापाय् हालाच्वंगु दु । कवि विद्यापतिया म्येय् छ्यलातःगु म्येग्वः दुगु दापाम्ये यक्व दु ।
अबु विनोद महर्जन व मां रत्नकुमारी महर्जनया कोखं यल, थेच्वया मालिगामय् बूम्ह विरज संगीतया उच्च शिक्षा अध्ययनया निंतिं थौंकन्हय् अष्ट्रेलियाय् च्वना वयाच्वंगु दु । म्येहालामि विरज महर्जन निगू तगिमय् ब्वनाच्वना दीबलय् हे सांगीतिक पहिचान दयेकूम्ह खः । १३ दँ दुबलय् वि.सं. २०६९ सालय् विरजया एकल साँझ ज्याझ्वः यासें म्ये हालादीगु खः ।
वय्कलं ‘तुयूतुयू’ धाःगु म्येपाखें सर्वोत्कृष्ट न्हूम्ह गायकया निंतिं पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड (२०७४) त्याकादीगु खःसा थुगु हे म्येपाखें नेशनल बक्स अफिस अवार्डय् बेष्ट डेब्यू सिंगर (जुरी च्वाइस अवार्ड) नं त्याकादिल । नेशनल पावर न्यूज म्यूजिक अवार्डय् बेष्ट सङ अफ द इय्– इन्करेजमेन्ट अवार्ड (२०७५) त्याकादीगु खः । वय्कःया मेगु नेपालभाषाया म्ये ‘छ लुइवं हे जीवन’पाखें निक्वःगु स्टार नेपालभाषा म्यूजिक अवार्डय् बेष्ट सिंगर मेल– राइजिङ स्टार सिरपाः (२०७९) त्याकादीगु खः । विरजं वि.सं. २०७० सालय् १४ दँ दुबलय् थःगु न्हापांगु म्येमुनाः ‘नयाँ किरण’ पिथंगु खः ।
विष्णु जल्मि
विष्णु जल्मि नेवाः संगीत ख्यलय् तसकं लोकंह्वाःम्ह म्येच्वमि, म्येहालामि व लय्चिनामि खः । थ्वय्कःया जन्म वि.सं.१९९४ कार्तिकय् यलया जलय् जूगु खः । थ्वय्कलं मचाल्याय्म्हया इलनिसें हे म्ये चिनेगु यानादीगु खः । लिसें थ्वय्कः छम्ह बांलाःम्ह तबलावादक नं खः । उगु इलय् गांगामय् प्याखंत स्यनीबलय् हिन्दी संकिपाया लसय् नेवाःम्येत चिनेगु ज्या न्ह्याकादीगु खः । वि.सं. २०४२ सालपाखे वरिष्ठ संगीत सर्जक कृष्णमान डंगोलया ब्वनाय् थ्वय्कः रेडियो नेपालय् दुहां झाःगु खः । अन थ्वय्कलं ‘फूलबारी’ ज्याझ्वःया नितिं थःम्हं चिनागु म्येत रेकर्ड यानादिल । लिसें थःम्ह नं म्ये हालेगु यानादिल । थुगु इलय् थ्वय्कःया आपालं म्येत लोकंह्वाः । थ्वय्कःया लोकंह्वाःगु म्ये मध्यय् ‘बजि ल्हुइ नं म्वाःल यःमैं कुति वाये नं म्वाःल यःमैं’, ‘आलुब्वय् लैंब्वय् पिवाः च्वनेत कपाय् फ्यनेगु यंचा यःमैं’, ‘वल वल उल्टा जमाना स्व पासापिं’ खः ।
अज्यागु तःपु म्ये दयेधुंकाः उगु म्ये मुनाः ने.सं. ११०६ स ‘लाय्लामा’ या नामं म्येचाः पिथना दिल । थुगु म्येचालय् झिंन्यापु म्ये दुथ्याः । उगु इलय् थ्व म्येचाः नं तसकं चूगु खः । थ्व हे म्येचाः पिथनेधुंकाः बिष्णु जल्मि व कृष्णमान डंगोलया नां कायेवं मनूतय्सं लाय्लामा म्येचाःयात लुमंकी । अथे जुयाः थीथी दँय् थ्व हे नामं खुचाःतक्क म्येचाः पिथना दिल । थ्वय्कलं ने.सं. १११२ स थःम्हं हे लसय् हनागु म्येत मुनाः ‘ग्वय्स्वांमाः’ नामं म्येचाः पिथना दिल । थ्व हे नामं लिपा मेगु निचाः नं पिथना दीगु दु । पासा पुचः अमेरिकां नं थ्वय्कःया म्येत मुनाः ‘लिसवाः’ म्येचाः पिथंगु दु ।
थ्वय्कलं मतिना, विधि ब्यवहारलिसें विसंगतिया लोक लसं छाय्पियाः आपालं म्येत चिनादीगु दु । थ्वय्कलं च्वयादीगु म्येत न्यनेबलय् झीगु नेवाः पहः खनेदु । थ्वय््कःया म्ये न्यनेबलय् सरल व ल्हानाभाय् कथंया जूगुलिं न्यनीपिन्सं ययेकल, लोकं नं ह्वात । थ्वय्कःया म्येग्वलय् कृष्णमान डंगोलं लसं छाय्पीवं म्ये जीवन्त जूवनीगु । थ्वय्कलं चिनादीगु, हालादीगु व लसय् हनादीगु म्येत सलंसःपु दु । थ्वय्कलं थःगु म्ये लिसें पुलांगु लोकंह्वाःगु म्येत नं मुनेगु यानादीगु दु । अथे हे धुवा जक दुगु पुलां म्येयात थःम्हं हे पूवंकाः पिथना दीगु दु । अज्याःगु मध्यय् छपु बसन्त म्ये खः ‘वाउँगु सिमाचाय् म्हासुम्ह झंगःचा’ ।
थ्वय्कलं थःगु म्ये थःम्हं जक मखु नांजाःपिंलिसेें संगीत ख्यलय् नकतिनि ताय्तिति यानाच्वंपिन्त नं हायेकेगु यानादिल । थ्वय्कःया हे म्ये हालाः आपालं म्येहालामिपिं लोकं नं ह्वाःगु दु । थ्वय्कलं छगू इलय् स्वरसम्राट नारायणगोपालयात जक म्ये हायेकाः छचाः म्येचाः पिथनेगु ग्वसाः ग्वयादीगु खः, तर थ्व पूमवन । थ्वय्कःया म्ये तारादेबी, कृष्णमान डंगोल, मिरा राणा, ज्ञाणु राणा, प्रेमध्वज प्रधान, मदनकृष्ण श्रेष्ठपिन्सं हालादीगु दु । थ्वय्कलं नेवाः म्येचाः जक झिचालं मल्याक पिथना दीगु दु । ने.सं. ११३७ स स्वकःगु पेज थ्री लाइफ टाइम एचिभमेण्टं छाय्पी धुंकूम्ह थ्वय्कः मान सम्मानया आस मतैम्ह खः । मदिक्क नेवाः म्ये संगीत ख्यःया श्रीबृद्धिया निंतिं थःत पानाझाःम्ह खः । न्हापांनिसें छेँयाज्या दुरु मीगु यायां लिपा मरि पसः तयादिल । थ्वय्कःया मरि पसः आरती स्वीटस् हाउस थौंतक्क येँय् फसिक्यबय् दनि ।