वस्ताद साईला (अष्टमान श्रेष्ठ) नेपाःया संगीत ख्यलय् तसकं लोकंह्वाःम्ह व स्यल्लाःम्ह सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म येँया पशुपति देवपटनय् ने.सं. १०१४ पाखे जूगु खः । थ्वय्कः अबु बखतमान श्रेष्ठ व मां गुहेश्वरी श्रेष्ठया साहिँलाम्ह काय् जुयाः साईलाया नामं नांजाःगु खः ।
मचाइलंनिसें संगीत यःम्ह थ्वय्कलं मचाल्याय्म्ह बलय्निसें हे दबुली म्ये हालेगु यानादीगु खः । थ्वय्कलं मचाल्याय्म्ह इलय् हे कलकत्ताय् वनाः पं. लक्ष्मीकान्त, उस्ताद सूर्य मिश्र, उस्ताद शिव व उस्ताद गुफर खाँपिंलिसें झिंखुदँतक संगीत ज्ञान कयादिल । लिसें अबले अन च्वनाः लजगाःलिसें मेपिन्त थःम्हं नं संगीत स्यनेगु यानादिल । भारतय् झिंखुदँतक्क संगीत ज्ञान कायेधुंकाः लिपा नेपाः लिहां झाल । अले थ्वय्कलं थासंथासय् वनाः थःगु प्रतिभा न्ह्यब्वयेगु यानादिल ।
लिपा पाल्पाय् च्वंझाःबलय् वय्कलं तानसेनया सानुमैंया श्रेष्ठलिसें यःत्यः जुयाः इहिपाः यानादिल । थ्वय्कःपिनि छम्ह म्ह्याय् दयेधुंकाः कलातं त्वःतावन । लिपा बःचाधिकः जूबलय् म्ह्याचं नं त्वःतावन । कलाः व म्ह्याय् मदयेधुंकाः थ्वय्कःया जीवन निरस जूगु खः । लिपा फुकसिया सल्लाहं हानं ने.सं. १०५४ पाखे ख्वपयाम्ह बेलायतीदेबी कर्माचार्यलिसे इहिपाः यानादिल । थुम्ह कलाःपाखे छम्ह काय् व प्यम्ह म्ह्याय् दु । काय् रत्नमान श्रेष्ठ नं नेवाःम्ये ख्यःया लोकंह्वाःम्ह सर्जक खः ।
निब्याहाः धुंकाः थ्वय्कः हानं संगीतय् न्हापा थें हे सक्रिय जुयादिल । अले वय्कःपिं कलकत्ताय् च्वंझाल । थुबलय् हे वय्कःयात डिक्स रेकर्डय् म्ये भरे यायेत ह्वःताः चूलात ।
ने.सं. १०५६ पाखे वय्कलं ग्रामोफोनय् थःगु प्यपु म्ये रेकर्ड यानादिल । उकी मध्यय् छपु म्ये ‘कालो ठेकी नारान काली काठको’ थुलि लोकंह्वात कि लोकं वय्कःयात ‘काली ठेकी साईला’ धकाः म्हसीकेगु नं यात । थ्व म्येया रेकर्ड चालं आपालं बजाः काःगु खः । झ्याउरे म्ये हालेगुली सुनां ध्वये मफुम्ह वय्कलं गजल भजनत मेपिनिगु लिसें थःम्हं हे म्ये च्वयाः नं रेकर्ड यानादीगु दु । थ्वय्कलं नेवाः संगीत ख्यःयात नं थपु यानादीगु दु । मचाइलय् नेवाः म्ये भजन हाहां संगीत ख्यलय् दुहां झाःम्ह थ्वय्कलं ग्रामोफोनय् ग्वःपु म्ये हालादिल छुं ल्याःचाः मदु । आपालं दयेमाःगु खः तर नं वय्कःया सलय् दुगु स्वपु म्ये– ‘छि बिना मदु जितः आज्ञा रे कृष्ण’, ‘स्थीर जुइमखु थःगु जोभन सदान रे’, ‘स्वव स्वव कृष्णजुया चाला’ जक झीगु न्ह्यःने खनेदु ।
कलकत्ताय् च्वनाः थःगु प्रतिभां बय्बय् जुइधुंकाः लिपा उत्तर प्रदेशया बलरामपुरय् नं संगीत साधनालिसें खुदँतक लजगाः यानादीगु खः । अनं लिपा वय्कः हानं नेपाः झाल । जीवनया लिपांगु इलय् विरक्त जुयाः संगीत ख्यलं तापाना च्वनादीम्ह थ्वय्कः ने.सं. १०७७ प्वहेलागाः त्रयोदसि, सोमबारखुन्हु थ्व संसारं तापाना दिल ।
गायक सानुकाजी मानन्धरया जन्म २००६ सालय् अबु बेखानारायण मानन्धर व मां लक्ष्मीदेवी मानन्धरया कोखं येँया पाक्वय् जूगु खः । वय्कःया सांगीतिक पुचःया नां ‘चिम्पांजी’ खः । नेवाः म्ये व खस नेपाली निगुलिं ख्यलय् वय्कःया दक्षता खनेदु । वय्कःया ‘मुखू’ नांगु नेवाः म्येचाः नं पिदंगु दु ।
म्येहालामि सानुबाबु महर्जन अबु मंगललाल महर्जन व मां आशामाया महर्जनया कोखं ने.सं. १०९१ प्वहेलागाः आमै, मंगलबारखुन्हु जन्म जूगु खः । म्ये च्वयेगु नापं संगीत तयेगु ज्या नं याना च्वनादीम्ह वय्कः मचांनिसें संगीतपाखे नुगः क्वसाःम्ह खः । वय्कःयात थुगु ख्यलय् त्वाःत्वालय् परम्परागत जुइगु संगीत प्रशिक्षणपाखें हःपाः चूलाःगु खः । महर्जनं च्यागू तगिमय् ब्वना च्वनादीबलय् स्कुलया ज्याझ्वलय् लसकुस म्ये हालाः दबुलिइ म्ये हालेगु ज्या न्ह्याकादीगु खः । ‘जितः यःम्ह मयजु छ’ म्ये हालाः नेपालभाषा ख्यलय् पिलूझाःम्ह म्येहालामि महर्जनया न्हापांगु म्येमुना ने.सं. १११८ दँय् पिदंगु ‘जितः यःम्ह मय्जु’ खः । ने.सं. ११२६ दँय् वय्कःया निगूगु म्येमुना ‘सिचु फय्’ पिदन । थुगु म्येमुनाया दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु ‘छ गन गन’ म्ये लोकं ययेकूगु म्ये खः । ने.सं. ११३१ दँय् मेगु म्येमुना ‘गजब खः थ्व मतिना’ पिदन । वय्कलं नेपालभाषा व खस नेपाली भाय्या यानाः २०० पुति म्ये हाला दीधुंकूगु दु ।
वय्कःया उत्कृष्ट मिजंसःया निंतिं थःगु हे संगीतय् हालातःगु ‘छ गन गन, जि गन गन’ म्येपाखें ने.सं. ११२६ दँय् इमेज अवार्ड त्याकादीगु खःसा दिपा महर्जननाप हालादीगु ‘छंगु लागि हे जि’ म्येपाखें ज्वःम्ये विधाय् पेजथ्री पिपुल्स च्वाइस अवार्ड (११३३) त्याकादीगु, ने.सं. ११४३ दँय् लिटिल स्टार नेपालभाषा म्येकासाय् दकलय् बांलाःम्ह संगीत निर्देशक जुयादीगु खः । अथेहे ने.सं. ११३७ स ‘भिंगु कर्म’ म्येपाखें दकलय् बांलाःगु मिजं सःया पेजथ्री अवार्ड नं त्याकादीगु दु ।
दान्यहिरा हःपाः सिरपाः नं त्याका दीधुंकूम्ह महर्जनं नेपाल फेसन म्यूजिक अवार्ड (२०२२)य् सर्बोकृष्ट भाषाभाषी गीत गायन (नेपालभाषा)पाखे दकलय् बांलाःगु मिजं सःया सिरपाः अले, दकलय् बांलाःगु म्ये (नेपालभाषा) बिधाय् नेशनल पावर न्यूज, म्यूजिक अवार्ड–२०१९ नं त्याकादीगु दु । अथेहे नेपाल म्यूजिक एण्ड फेसन अवार्ड –२०२२ या सर्वोकृष्ट गजल गायनया अवार्ड व नेशनल पावर न्यूज, म्यूजिक अवार्ड –२०२० या सर्वोत्कृष्ट गजल अवार्ड नं त्याकादीगु दु । ज्यापु समाजनाप आबद्ध वय्कः छम्ह संगीत प्रशिक्षक नं खः ।
सापारुकुन्हु सायाः वनीबलय् थाइगु धिमय् बोलयात साँयाःपो बोल धाइ ।