संस्कृति व सम्पदा

क्वंसाः बहाः (रत्नाकर महाविहार)

येँया क्वःने लागाया जोशीदेगलं ह्यूमत वनेगु झ्वलय्‌ ३०० मिटर च्वसं जवपाखे क्वसांबहाः दु । छगू कलात्मक लुखा दुनेया थ्व बहालय्‌ शाक्य जातया कुलपुत्रपिंत प्रबजित याइ । थ्व बहाःयात चलनचल्तीया भासं तमूबहाः नं धायेगु याःसा संस्कृत नां रत्नाकर महाविहार खः । विहारया सर्वसंघ चीधंगु खःसां द्यःपाः पालंपाः न्ह्याका वयाच्वंगु दु ।

लगंबहाःया पलिस्था याःम्ह आयुदेव मदुगु सछिदँ लिपा शाक्यवंशया दाजुकिजापिं नं ब्यागलं च्वनेगु झ्वलय्‌ जीवदेव धाम्ह शाक्यकुलपुत्र थुगु थासय्‌ च्वंवल धाइ । वि.संं. ६९३ पाखे व्यापारया निंतिं ल्हासाया लँ चाये धुंकाः न्हय्‌गूगु शताब्दीपाखे नरेन्द्रदेवं कान्तिपुरया प्रशासनया निंतिं महासामन्त कथं थ्व बहाःया जीवदेवयात नियुक्त याःगु जुयाच्वन । जीवदेवयात नीति, नियम स्यूम्ह, लोककल्याण याइम्ह, स्वार्थ मस्वइम्ह धकाः धयातल । महासामन्त जुयाः यक्व धनसम्पत्ति कमे यानाः व हे सम्पत्तिं रत्नाकर महाविहारया नांम्ह विहार पलिस्था यानाः थीथी गुथि नं स्वनावन ।

थ्व बहाःया स्वंगू कचाः बहाः ह्यूमत त्वाः जःखः पलिस्था यानातल । उपिं खः— तुकंबहाः, कुसांबहाः, दीपंकर महाबुद्ध बुद्धवारी । थ्व विहारयात ने.सं. ८६५ पाखें शाक्यभिक्षु चक्रपतिदेवं जिर्णोद्धार याःगु धकाः जोन के लकया सफुलिइ न्ह्यथनातल । थ्व विहारया क्वाःपाःद्यः पूर्वाभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध खः । पुलांगु पहकथं स्वयेगु खःसा विहारया क्वाःपाःछेँ स्वतँ जाः, आँय्‌पापौ दु । दकलय्‌ च्वय्‌या तँय्‌ विमानझ्याः, क्वय्‌या तँय्‌ पसुकाझ्याः व जवंखवं याकःझ्याः, दकलय्‌ क्वय्‌या तँय्‌ क्वाःपाःद्यः दु । चिचिपाःगु याकःझ्या, क्वाःपाःद्यःया मू लुखाय्‌ तोरं तयातःगु दुसा निम्ह सिंह नं दु ।

विहारया दथुइ लाक्क चिग्वःगु अशोक चैत्य पलिस्था यानातल । न्हापा थ्व चैत्य खुला खःसा थौंकन्हय्‌ लीया पौ तयातल । चैत्य क्वसं सरस्वती व हनुमानया मूर्ति न पलिस्था यानातःगु खंकेफु । क्वाःपाःछेँ थौंकन्हय्‌ स्यनाः छतँ जाः जक जुयाच्वन । सुरक्षाया निंतिं छचाखेरं रेलिङ्ग बार तयातलसा च्वय्‌ नितँजाः द्यःने जस्तां त्वपुयातःगु खनेदु ।

By Tej Maharjan on June 29, 2025 | संस्कृति व सम्पदा | A comment?

क्वःहितिबहाः (कीर्तिपुण्य महाविहार)

क्वःनेया क्वःहिति न्ह्यःनेसं च्वंगु गल्लीइ लाःगु बहाः खः– क्वःहिति बहाः । थ्व बहाः शाक्यपिं च्वनीगु बहाःकथं म्हस्यू । गुणकामदेवं येँदे निर्माणया झ्वलय्‌ क्वय्‌या बस्तीया निंतिं ल्वहं हिति दयेकूगु खः, व हे क्वय्‌ त्वालय्‌ च्वंगु ल्वहंहितियात क्वःहिति धाइ । थ्व हे क्वःहितिया नाम्हं बहाःया नां नं क्वःहिति बहाः जूवन । लगंबहाःया छम्ह काय्‌मचा थः ध्यबा दुम्ह दाजुपाखे अपहेलित जुयाः ब्यागलं च्वनेकथं थन च्वंवःगु धापू दु । लिपा जुजुया उजं व ग्वाहालिं थन बहाः निर्माण यानाः थन हे बरे छुइगु यात । लगं बहाःया हे काय्‌मचा जूगुलिं वं थ्व बहाःया नां नं कीर्तिपुण्य महाविहार धकाःतःगु खनेदु । थ्व विहार गुबलय्‌ पलिस्था यात धयागु प्रमाणिक दसि लुया मवःसां बहालय्‌ च्वंगु चिभाः ने.सं. १०४० पाखे जिर्णोद्धार याःगु खनेदु ।

क्वःहिति बहाःया क्वाःपाःद्यः पूर्वाभिमुख मैत्रीय बोधिसत्व खः । क्वाःपाःद्यःया लुखाफुसय्‌ तयातःगु सिँयागु त्वलनय्‌ छेपूः व छेपूया क्वसं थीथी द्यःत दु । क्वाःपाःद्यःया लुखाया जवंखवं याकःझ्याः, तोरं च्वसं पसुकाझ्याः, वया जवंखवं याकःझ्याः, च्वय्‌ बहालय्‌ क्वस्वयेजिइक तपाःगु झ्याः दु । क्वाःपाःद्यःया पिने जवंखवं चीधिकःपिं सिंह निम्ह, न्ह्यःने चिभाद्यः, चिभाःया क्वसं पलेस्वां दुगु मन्दपाः, मन्दःया क्वसं पिण्डगाः स्वगाः, चिभाःया दक्षिणपाखे छत्रपाल, छत्रपालया पूर्वपाखे चिग्वःगु प्यपाः ख्वाः दुम्ह महाद्यः, महाद्यःया पश्चिमपाखे ल्वहंया द्वहं, महाद्यःया पूर्वपाखे स्वंपाः मन्दःपाः नं दु । चिभाःया नापसं निगू ल्वहंपौ नं दु । चिभाःया पूर्वपाखे होम यायेगु जज्ञशाला दु । विहारया मू लुखां दुहां वयेबलय्‌ जवंखवं गणेद्यः व महांकाःद्यः दु । बहाःया देपापाखे चपलि कोक्षबहि दु । थन गुंलाबलय्‌ बहिद्यः ब्वयेमाः ।

थ्व विहारया काय्‌मस्तय्‌त बरे छुइबलय्‌ धाःसा लगंबहाःया थाकुलित वयाः हे आंग्सा चायेगु चलन दु । थ्व बहालय्‌ दुनेछेँ, पिनेछेँ व बाहाःछेँ यानाः स्वंगू कवः दु । दुनेछेँ व पिनेछेँ कवः लगं बहालं वःपिं खःसा बहाःछेँ कवःपिं किपूया तौदहपाखें वःपिं धकाः नालातःगु दु । दुनेछेँ व पिनेछेँ कवःपिंसं थः आजुपिं राम व लक्ष्मणया नांम्ह गुथि नीस्वनाः गतिविधि यानाः भ्वय्‌ नया वयाच्वंगु दनि । दुनेछेँ कवःपिंसं लांआजु धकाः सम्यक द्यः ब्वयेगु व येँयाःबलय्‌ क्वःहिति पिने दयेकातःगु बल्चाय्‌ दलू ब्वयाः मत बियाः समय्‌बजि इना वयाच्वंगु दुसा पिनेछेँ कवःपिंसं लक्षिमां आजु श्राद्ध गुथि न्ह्याकाः दँय्‌दँसं सकल जःपिंसं भ्वय्‌ न्यायेका वयाच्वंगु दु ।