स्वनिगःया नांजाःपिं अजिमापिं मध्ये दुइमाजु नं खः । मल्ल जुजुपिनि तलेजु भवानी धुंकाः मुख्यम्ह द्यः दुइमाजु खः । मल्लकाल व थ्व स्वयां न्ह्यः नेपालय् (स्वनिगलय्) राजनैतिक व सांस्कृतिक गतिविधिइ भारतया तिरहुत पाखें यक्व प्रभाव लाःगु दु । तिरहुतया जुजु हरिसिंह देवयात मुस्मां फौजं बुकेवं वय्कः नेपाः दुहां वःबलय् तीनपाटनय् मंत । जुजु हरिसिंहदेवं तलेजु भवानी व डोय्भाजु नं ज्वनावःगु धाइ । तिरहुतया मेगु नां डोय खः । डोयतय्गु आराध्यदेव डोयनीभाम अर्थात् डोय्तय्गु पुज्यदेव दुमाजु, डोयनीभामया अपभं्रश जुयाः दुमाजु जूगु खः । थुम्ह द्यःयात डोयभाजु, दुइँमाजु व दुइमाजु नं धायेगु याः ।
येँया लाय्कुलिइ च्वंम्ह डोयमाजुयात तताम्ह व सबलबहाःयाम्ह डोयमाजुयात केहेँम्ह धाइ । ख्वप व यल लाय्कुलिइ दुईमाजु द्यःया देगः व मूर्ति नं दु । येँय् तिंख्यलय् खुलामञ्च न्ह्यःने फःया च्वय् खुल्ला थाय्या गालय् स्वपाः ल्वहंया मन्दःपाः दु । थ्वयात दुइमाजु द्यःकथं पुज्याइ । थुम्ह द्यःया द्यःछेँ येँ लाय्कूया भण्डारखालया छकू कुनय् व सबलबहालय् यानाः निथाय् दु । जात्रा याइम्ह द्यः धातुयापिं स्वम्ह स्वम्ह क्वलाछि पाय्धिकःपिं ग्वजाः (पलंचा) बांलूपिं खः । येँय् जात्राबलय् बाहेक मेबलय् दर्शन याये दइमखु । आचाःजुतय्सं परम्परागत विधिं गुप्त रीतिं न्हिन्हि नित्यपुजा यानाः भुजा छाइ । ख्वपय् बिस्काः जात्राबलय् खाइसंल्हूयां छन्हु न्ह्यः तलेजु चुकय् घासापा धकाः जोगीचक्र पुजा धुंकाः दुइमाजु द्यःयात तान्त्रिक विधिं द्यः पुज्यानाः भोग बी । खाइसंल्हू कुन्हु खतय् द्यः बिज्याकाः देय् चाःहुइकाः जात्रा याइ । येँय् खाइसंल्हू छन्हु नं दुइमाजुद्यःपिंत द्यः पुज्यानाः सँन्याःकाःइलय् तलेजु व सबलबहालं द्यःखतय् तयाः जात्रा यानाहयाः तिंख्यलय् स्वनेवं साय्मितय्सं यःसिं थनी । चान्हय् आचाःजुतय्सं गाछि खुनाः द्यःपाय्ग्वःगु योमरि छानाः द्यः पुज्यानाः भोग बी । संल्हूकुन्हु सन्याकाःइलय् द्यःखतय् बिज्याकेवं यःसिं क्वःथइ । निखः दुइमाजु द्यःया जात्रा यानाः लाय्कुलिइ जगन्नाथ देगलय् फलय् दिकाः वैशाख २ गते द्यः द्यःछेँय् दुकाइ ।
यल इखाछेँया पिन्तुबही नापं दुन्तुबही (गोवद्र्धन मिश्र संस्कारित नापिचन्द्र महाविहार) दु । थुगु बहीया द्यःछेँ मेमेगु स्वयां यक्व पानाच्वंगु दु । थन नितँजाः यानाः पलिं च्वय् नं क्वथाचा छाँटया देगःचा छगः थकयातःगु दु । मूलुखां च्वय् खुल्ला झ्याः तयाः जवंखवं चिचिपाःगु निपाः झ्याः दु । बहीदेगः दुने गन्धकुटीइ पूर्व स्वःम्ह वैरोचन बुद्ध दु । व बाहेक थन बही धायेबहगु छुं हे संरचना ल्यनाच्वंगु मदु । बहीद्यःया न्ह्यःने परिभोग चैत्य छगः दु । थन आगमय् चक्रसंवर दु । थ्व बहीया निर्माण सुनयश्री मिश्रया अनुयायी गोवद्र्धन मिश्रं याःगु धकाः धाइ । व हे नामं थ्व बहीया नां च्वंगु जुल । न्हापा दुनाच्वंगु संरचनायात वि.सं. २०३५साल पाखे ल्ह्वंगु खः धइगु न्यनेदु । थन धर्म संघ क्वातु मजूगुलिं धार्मिक कृयाकलाप तसकं म्हो जक जुयाच्वंगु दु । थन पिन्तुबही व दुन्तुबहीया थकालि न्याम्ह आजुपिं बिज्यानाः धार्मिक ज्याझ्वः न्ह्याकाच्वंगु दु ।
धार्मिक, सांस्कृतिक व ऐतिहासिक दृष्टिं नांजाःगु ग्वल देशय् पशुपति महाद्यः, बछलामाजु, शितलामाजु, पिङ्गलामाजु आदि द्यःपिं बिज्यानाच्वंगु दु । किंवदन्ती कथं बछलामाजु येँय् च्वंपिं अजिमापिनि मां खः । उकिं पाहांचःह्रे छवाः न्ह्यः चिल्लागा अष्टमीकुन्हु पशुपति महाद्यःपाखें निमन्त्रणा (पाहां सःतेत) दुरुं च्यँय्च्याँय्छ्व याहइ ।
चिल्लागा अष्टमीकुन्हु सुथय् ग्वलय् च्वंम्ह भुवनेश्वरीयात द्यः पुज्याइ । भुजा थुयाः पशुपति महाद्यःयात छाइ । संन्याःकाःइलय् ज्यापुयात भुजा पिचाय् तयाः न्ह्यःने पाल्चा च्याकाः छखे पुजाभः खःमुलिइ तयाः क्वबुइकी । भुवनेश्वरीया पुजारी, पशुपति महाद्यःया भट्ट व पाःलाःम्ह पुजारी ल्यूल्यू वनी । चिधंगु खतय् पशुपति महाद्यःया प्रतिमूर्ति रत्नेश्वर महाद्यः वहःया शिवलिङ्ग तयाः प्यम्हेस्यां क्वबुइ । न्ह्यःने आशागुर्जा दुरुं च्यँय्च्याँय् बोलया दुन्दुभि बाजं थाकाः येँय् च्वंपिं आजु अजिमापिंत निमन्त्रणा बीत पशुपतिं यँेदेय्या थःने क्वःने त्वाः चाःहिलेगु झ्वलय् कमलाछिइ च्वंगु झंगःथकुंहिति फल्चाय् दिकाः पलख झासुलनी । अनंलि लगंया माजुसिमा क्वसं दिकेवं टेकु दोभानय् च्वंम्ह पचलि भैलःद्यःयात ‘पिचा तःवनेगु’ धकाः खःमुलिइ तयाहःगु भोग छाःवनी । लिहां वये धुंकाः द्यःजात्रा यानाः न्यतय् थ्यनेवं न्यतमरु अजिमां महाद्यःयात पुजा बी । पशुपतिइ द्यः लिथ्यनेवं भट्टं पशुपति महाद्यःयात पुज्यानाः दुकाइ । पाहांचःह्रे वइन धकाः सूचं ब्यूवःगु, निमन्त्रणा जात्रा पाहांचःह्रेबलय् बछलामाजुया जात्रा हनेत यायेमाःगु जात्रा दुरुं च्याँय्च्याँय् खः ।