न्हय्गां जात्राया झ्वलय् नगामय् बालकुमारीया खः जात्रा जुइ । थ्व जात्राया झ्वलय् जुइगु मेगु आकर्षण धयागु धाल्चा खाकेगु नं खः । जात्रा न्ह्यः थन नं भेलुथ्वँ थुइगु चलन दु । थन नं थिंलाथ्व चौथिकुन्हु भेलुथ्वँ थुइ । सप्तमीकुन्हु निसें जात्राया ज्याझ्वः न्ह्याइ । थुकुन्हु बालकुमारी द्यःया द्यःयात यचुपिचु यानाः धकिइ तइ, अले ‘धकि द्यः’ कथं पुज्याइ । बहनी छ्वय्लाभू जुइ ।
अष्टमीकुन्हु ‘धाल्चा खाकेगु’ ज्या जुइ । थुकुन्हु चान्हय् होम जुइ । न्याम्ह मिजंतय्त तुयुगु फेत्तां चिकाः योगिनीया स्वरुपय् हइ । उपिं न्याम्हेसिनं हे होमया ज्या याइ । फेत्ता चिनातःपिं न्याम्हेसितं छगः छगः कलश ज्वंकी । कलशय् छगलय् थ्वँ, छगलय् दुरु, छगलय् धौ, छगलय् अय्लाः व छगलय् हि तयातःगु दइ । कलश ज्वनातःपिं मनूतय्त सुकां चिनाः गुरुजुं मन्त्र ब्वनेधुंकाः थुपिं कलश ज्वनातःपिं योगीनिपिं खानावइ । थथे खाइबलय् दुरु ज्वनातःम्ह छम्ह धाःसा खाइमखु । बौद्ध तान्त्रिक विद्या कथं थ्व पुजा जुइगु खः । थुकुन्हु नगामय् पाहांपिंत ब्वनाः भ्वय् नकेगु नं याइ ।
नवमीकुन्हु द्यःखः जात्रा जुइ । बालकुमारीया पीगनय् सरकारी पुजा धुंकाः द्यः जात्रा न्ह्याइ । बालकुमारी द्यःयात खतय् तयाः देय् चाःहीकी । जात्राया झ्वलय् द्यःयात थकालिं भमचा थें लसकुस यानाः दुकायेमाःगु चलन दु ।

नरः येँया छगू ऐतिहासिक शहर खः । किरातकाल व लिच्छवीकालय् तसकं प्रख्यात नगरयात सत्ययुगय् विजयपुर धकाः धायेगु याः । थुगु हे शहरय् कौलागा पारुकुन्हु नरनारायणया जात्रा जुइ । ब्रम्हा, बिष्णु व महेश्वरया जात्रा कथं हनीगु थुगु जात्राया नितिं थतु त्वाः, न्यालम त्वाः व कोटु त्वाःलय् स्वंगू विशेष आकारया खः दयेकी । साय्मितय्सं विशेष पहलं खः दयेकेगु यानावयाच्वंगु दु । खःयात छायेपिइगु विशेष म्हासुगु मैन स्वां अर्थात स्वर्ण स्वां पुजारीया जिम्माय् दु । स्वतँजाःगु चाकलाःगु खतय् तुयुगु कापतं भूना हिमालय् पर्वतया रुप बियातःगु दुसा उकिया छचाखेरं धुपी स्वांयात महाभारतया प्रतीक कथं तयाः सिथय् म्हासुगु मैन स्वांया झल्लरं छाय्पिया तःगु दइ । अथेहे क्वस्वःगु गुजूयात निखें निपू खिपः तयाः चा हुइकाः पृथ्वीया प्रतीक कथं कयातःगु दु । उकिं हे थुगु जात्रायात गनं मदुगु जात्रा कथं कायेगु याः ।
किम्बदन्तिकथं मचा प्वाथय् दुम्ह रानीया अपहेलनां क्रोधित जुयाः हिमालय् पर्वतय् तपस्या च्वंवम्ह नारांद्यःयात विशेष कथं देशय् गनं मदुगु खःतय् विराजमान याकाः नेपालमण्डलय् बिज्याकेगु विश्वकर्माया प्रस्तावयात स्वीकार यानाः नारांद्यः थ्व हे खतय् विराजमान जुयाः भूलोकय् बिज्यागु धाइ । अनं लिपा नाराद्यःया कोप भाजन जुया १२ दँ तक नं मचामबूम्ह रानीया लिसें सकल प्वाथय् दुपिं मिसातय् मचा बुल धइगु किम्वदन्ती दु ।
थ्व जात्राय् प्वाथय् दुपिं मिस्तसें वःलाछिं नं च्वनेगु याः । अथेहे मचा बुइ थाकुया ब्यथा जुयाच्वंपिं मिसातय्त मैनमत वा स्वर्ण स्वां कपालय् थिइका बिइवं याउँक मचा बुइगु जनविश्वास नं कायम हे दु ।
मैन स्वां मैनयात नायेकाः उकिइ म्हासुगु रंग ल्वाकछ्यानाः स्वांया थासाय् तयाः दयेकीगु छताजि स्वत तकिया
स्वां खः ।

येँ महानगर दुने विद्यमान पुरातात्विक महत्वया आपालं थाय् मध्ये छगू महत्वं जाःगु थाय् नरः खः । सत्ययुगय् विजयपुर धायेगु यानातःसां अन लुयावःगु लिच्छविकालीन अभिलेखय् थनया नां एन्दीग्राम धकाः न्ह्यथना तःगु खनेदु । लिपा एन्दीग्राम खँग्वः अपभ्रंस जुयाः हाँडीगां जूवंगु धइगु इतिहासकारपिनि दु । थन डंगोल, महर्जन, प्रजापति, मानन्धर, श्रेष्ठ, थापा व परियार थरया मनूतय्गु बसोबास दु ।
स्वनिगः दुनेया हे छगू पुलांगु थाय् जूगु नातां थन नं दच्छिया दुने हनेगु सकतां नखःचखः हनेगु याः । थीथी नखःचखः व जात्रा हनिगु विशेषतां जाःसां उकिइ मध्ये छता विशेष कथं हनिगु गुँपुन्हि पायाः जात्रा खः । अथे ला पायाः जात्रा मोहनीबलय् स्वनिगः दुने थासंथासय् खड्ग ज्वनाः पायाः वनेगु चलन दु । गुकीयात जात्रा कथं हनेगु यानाच्वंगु दु । तर थन नरःया गुंपुन्हि पायाः बिस्कं न्ह्यानाच्वंगु खनेदु ।
पौराणिक बाखं कथं महिषासुर राक्षसयात मिसां बाहेक मेपिन्सं स्याये मफइगु वरदान प्राप्त जूगु हुनिं द्यःपिं नाप युद्ध जूसां स्याये मफूगुलिं विष्णु, रुद्र व इन्द्रं थःथःगु शक्तिं छम्ह देवीयात उत्पन्न याःगु जुल । उम्ह हे देवीं युद्धय् महिषासुरयात स्याये धुंकाः हानं मेपिं सुं दानव वा राक्षस ल्यं दनिला धकाः ल्हातय् खड्ग ज्वनाः पायाः पिहाँ वःगुया सांकेतिक रुपं थ्व जात्रा न्ह्यानाच्वंगु धइगु अनया स्थानिय बुढापाकातय् धापू दु ।
नरलय् पायाः जात्रा गबलेंनिसें न्ह्यात धइगु बारे छुं प्रमाण लुइफुगु मदुनि । ख्वपःया पायाः जात्राय् जुजु नरेन्द्रदेवया खड्ग प्रदर्शन यायेगु चलन दु उकिं अन जुजु नरेन्द्रदेवया पालंनिसें न्ह्याःगु खःला धकाः अनुमान यानातःगु दु (कल्पना श्रेष्ठ, प्राचीन नेपाल) अथे हे बुंगद्यः रथजात्राय् नं नरेन्द्रदेवया हे खड्ग यंकेगु चलन दु । उकिं बुंगद्यःयात जुजु नरेन्द्रदेवया पालय्ने पाः हःगु बाखं दु ।
अथे हे जयस्थिति मल्लया पालय् च्वयातःगु गोपाल राजवंशावली नं खड्ग जात्राया नितिं ख्वपवासीपिन्सं खड्ग मालेगु झ्वलय् १७०० ढाल तरवार सिद्धिपुजाया नितिं दरबारय् थ्यंगु व्यहोरा उल्लेख यानातःगु दु ।
पायाः वा खड्गजात्राया नामं थुइका वयाच्वनागु थ्व जात्रा येँ, यल, ख्वपया लिसें किपूलिइ नं न्ह्यानाच्वंगु दु । येँय् असनय् व ठमेलय् बौद्धमार्गी चलन कथंसा टेबहाल, वटु, महाबौद्ध, कोहिति, यतखा, वनेमाः चुक, लाय्कू आदि थासय् हिन्दुमार्गी कथं अथेहे यलय् नं हिन्दुमार्गी कथं हे अष्टमातृका गणपिनिगु पायाः वनेगु चलन दु । व बाहेक किपूलिइ मिस्त सुकुन्दा ज्वनाः थ्व जात्रा यानाच्वंगु दुःसा थिमि, तोखा व सक्वय् नं थःथःगुु परम्परा कथं पायाः जात्रा न्ह्याकावयाच्वंगु दु ।

गुँपुन्हि पायाः
दँय्दसं मोहनीया इलय् येँ, यल, ख्वप, किपू, तोखा, थिमि व सक्वय् पायाः जात्रा न्ह्यानाच्वंगु दु । तर येँया नरलय् गुँपुन्हि पायाः धकाः सापारुया कन्हेकुन्हु पायाः जात्रा न्ह्याइगु चलन दु । थ्यंमथ्यं २० दँ न्ह्यःनिसें देवगणया रुपय् थःत छाय्पियाः थुगु पायाः जात्राय् ब्वति कयाच्वनादीम्ह गोपाल डंगोलया कथं थ्व लिच्छविकाल स्वयां न्ह्यःनिसें प्रचलित खः धयादिइ । थःपिनि पुर्खां न्ह्याकातःगु परम्परायात कथहं हनावयाच्वनागु बाहेक थुकियात प्रमाणित यायेत छुं अभिलेख वा प्रमाण मदुगु खँ कनादी ।
जात्राय् मू पात्रकथं भैरवयात न्ह्यःने तयाः मेपिं अष्टमातृका गणकथं थी थी रंगया ख्वाःपाः, व रंगीन बुट्टादार जामा सिनाः जवय्ख ड्ग व खवय् मिसा लं ज्वनाः नरःया सिमिति लागाय् धिमे व प्वंगा बाजाया लिसें चाहुलेगु याइ । जात्रा न्ह्याइगु थाय् उगु लागाय् सिइपिं मध्येय् दकलय् थकालीम्हेसिगु छेँय् क्वं जात्रा शुरु याइ । अन्तय् चाहुले क्वचायेकाः कर्माचाय् पुजारी अष्टमातृका विधिं तान्त्रिक पुजा यानाः जात्रा क्वचायेकी ।

नेपाःगाःया प्यम्ह नांजाःपिं भगवतीमध्ये नंसाः भगवती नं छम्ह खः । वंशावलीइ च्वयातःकथं वि. सं. ६६४ पाखे जुजु शंकरदेवं मेगु मूर्ति दयेकाः प्रेतचतुर्दशीकुन्हु जात्रा न्ह्याकल धकाः च्वयातःगु दु । दँय्दसं चिल्लागा चतुर्दशी निसें चउलाथ्व पारुतक नंसाः भगवती लिसें चीधीम्ह गणेद्यः (लाल गणेश) व तःधीम्ह गणेद्यः (गोमा गणेश) या जात्रा हनी ।
चिल्लागा त्रयोदशीकुन्हु गुथ्याःतय् छ्वय्लाभू याइ । पाहांचःह्रेकुन्हु हाथुद्यः ब्वइ । न्हिनय् द्यःछें गणेद्यःपिं खतय् बिज्याकाः जात्रा यानाः चीधीम्ह गणेद्यःयात ज्यापुत्वालय् व तःधीम्ह गणेद्यःयात गैरिधारा देगलय् स्वनाः थाकुलिं द्यः पुज्यानाः म्हू समय् बी । बहनी नंसाः भगवतीयात द्यःछें खतय् बिज्याकाः जात्रा यानाः नंसाःया भगवती देगलय् स्वनी । थुबलय् थानकोटनिसें वयाः द्यः पुज्यानाः दुगु भोग बी । चान्हय् गुथिपाखें गमय् स्वनातःपिं द्यःपिंत व जात्रा याइगु लँपु नंसाः, कमलपुखू, नागपुखू, टुकुचा, गैरीधारा, सिंहदुवाः व नंसाः भगवतीतक बौजा ह्वली । आमाइकुन्हु गणेद्यः व भगवती द्यःयाथाय् द्यः पुज्यानाः भोग बीपिं म्वःम्वः दइ । न्हिनय् नंसाः प्यंगः थामय् मरःजा नकी । द्यःपिं गमं थनाः जात्रा यानाः प्यंगः थामय् दिकेहइ ।
संन्याःकाःइलय् सिन्हःयाः धकाः साकुना ससुद्यःपाःलानं द्यःपिंत अबिर छानाः स्वचाः चाःहिली । चउलाथ्व पारुकुन्हु सुथंनिसें द्यःपिंत जात्रा यानाः छेँय् छेँय्् पुजा फइ । न्हिनय् द्यःछँेय् थ्यनेवं चीधीम्ह गणेद्यः व तःधीम्ह गणेद्यः लसकुस यानाः दुकाइ । बहनी नंसाः भगवती छाय्पियाः पशुपतिनाथया ध्वाखाय् न्वलं स्वकः न्याकेवं मूल भट्टं द्यः पुज्याइ । अनंलि जात्रा यानाः लित हयाः जयवागेश्वरी ल्यूने दबुलिइ तयातःम्ह बछलामाजुयात स्वक्वः अन्याकाः लित हयाः नंसाः द्यःछेँय् थ्यनेवं पुज्यानाः लसकुस यानाः दुकाइ ।थन जात्राय् ब्वति काःपिंत समय्बजि नकी । चिल्लाथ्व दुतियाकुन्हु बहनी जात्रा याइगु लँपुइ च्वंपिंं द्यः दुवातय् पुज्यानाः मत बी । थ्वयात ‘मतयाः’ धाइ । पञ्चमीकुन्हु ‘प्यन्हु बिचाः पुजा’ धकाः मिसामस्त झःझः धायेक वसः पुनाः ताय् ह्वलाः गणेद्यः व नंसाः भगवतीयात पुज्यानाः समय् छाइ । बहनी जात्राय् ग्वाहालि याःपिं सकसितं भ्वय् नकेवं जात्रा क्वचाइ ।

हलिंया जीवनचक्र सुचारु यायेत हलिमय ३६० म्ह लोकेश्वरया बास दु धकाः धाइ । थुकिइ मध्ये नं संसारया जीवनचक्र न्हयाकेत सकलें जीवजगतया सृष्टियानाः सकसितं थःथःगु जिम्मेवारी बिउम्ह भगवान हे नागरी देय्या सृष्टिकर्ता स्वयम् नालाया लोकेश्वर वा नागिरी करुणामय खः । उकिं थुम्ह लोकेश्वर करुणामययात सृष्टिकान्त लोकेश्वर धाइ । नाला देय्या पुलांगु नां हे नागरी खः ।
थ्व हे नालाय् च्वम्ह तुयु वर्णम्ह करुणामयया जात्रा दँय्दसं फागु पुन्हिया छन्हु न्ह्यः छ्वय्ला भू याना न्ह्याइ । पुन्हि कुन्हु आसनय् कलश थापना यानाः नाला करुणामययात आसनं क्वकाइ । पारु कुन्हु करुणामययात देगलं पितः हयाः देगःया न्ह्यःने च्वंगु पुखूया दथुइ दयेकातःगु शिलामण्डपय् विराजमान याइ । अनंलिपा गुरुजुपिन्सं पुजाविधिया लिसें पञ्चामृतं जाःगु प्यंगः घलं करुणामययात धलिं लुइकी । थथे पुजा यायेगु झ्वलय् सकतां पुजायायेत यल व बुंगया पांजुपिंनि उपस्थिति दयेमाः ।
दुतियाया दिं कुन्हु करुणामययात लँपु छायेगु ज्या जुइ । गुगु ज्या न्हिच्छिया दुने हे क्वचाइ । अले दुशलकर्मया पुजा याइ । तृतीयाया दिंयात मू जात्राया रुपय् हनेगु चलन दु । थुगु दिं कुन्हु यल, बुंगया पांजुया लिसें पुजारी गुरुजुपिं, येँया गुथियारपिं सकलें च्वनाः दशकर्मया पुजा धकाः जंको, इही, बाह्रा तयेगुया नापनापं बरे छुइगु तकया सकतां कर्मकाण्ड याइ ।
सकतां कर्मकाण्डया पुजा सिधयेवं जात्राया नितिं चिधंगु खतय् करुणामययात विराजमान यानाः नापनापं दिपंकर सहितया जात्रा यायेत नालाया पुलांगु बस्तीइ चाहुकी । जात्रा यायेगु झ्वलय् सकलें पुजारी, नकिंयालिसें भक्तजनपिं बाजागाजा न्ह्यःन्ह्यः तया दे चाहुली । थासंथासय्या पुजा फयाः हाकनं नालाया देगःया प्रवेशद्वारय् थ्यंकाः नकिंतय्सं लसकुस यानाः देगलय् विराजमान याकी । थुकथं नालाया सृष्टिकान्त लोकेश्वरया जात्रा क्वचाइ ।
सन्दर्भ सामग्री रेखा शाक्य व शरण डंगोल, जीवन्त संस्कृतिहरू,प्रकाशक डा. हेरम्ब बहादुर राजभण्डारी तथा स्नेहलता राजभण्डारी, ने. सं ११३८ ञँला ।

काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाया नालाय् स्वनिगःया नांजाःपिं प्यम्ह भगवती मध्ये छम्ह नाला भगवती दु । नालाया लगं त्वालय् प्यतँ जाःगु कलात्मक देगलय् छकुत्या हाकःम्ह ल्वहंयाम्ह झिंच्याका ल्हातय् थीथी शस्त्रअस्त्र ज्वनाः महिषासुर दैत्ययात स्यानाच्वंम्ह, दक्षिण स्वयाच्वंम्ह भगवतीयात नाला भगवती, नाला उग्रचण्डी भगवती धाइ ।
लिच्छविकालीन थुम्ह द्यःयात दँय् निक्वः जात्रा याइ । न्हापांगु यंलागा तृतीया व चौथी निन्हु जात्रा यायेगु झ्वलय् नालाया थीथी खलःया नायःत व द्यःपालाः आचाजुत नाला भगवती द्यःछेँ पाँडेगामय् गुँइ तृतीया कुन्हु पुजाज्वलं ज्वनाः द्यः काःवनी । अन द्यःयात पुज्यायेधुंकाः द्यःयात हासाय् तयाः थीथी बाजं थानाः हासा बुँख्यलय् हइ । खतय् च्वय् प्यखेर. ह्याउँगु व तुयुगु तूल कापः बाला चिनाः तिकिझ्याः थें च्वय् इलां तयाः समाः यानातःगु खतय् द्यःयात बिज्याकाः जात्रा यानाः हयाः विद्यावति त्वालय् च्वंगु द्यःछेँय् क्वसं दिकी । सँन्याकाई जुइवं हाकनं द्यः जात्रा यानाः देगलय् थ्यनेवं द्यःयात द्यः गमय् स्वनाः भोग बियाः द्यः पुज्याइ । थ्वयात द्विंचा ङाकिगु धाइ । कन्हय्कुन्हु बान्हि बी न्ह्यः गुथि द्यः पुज्याये सिधयेवं च्याका ल्हाः दुम्ह धातुया भगवतीयात खतय् बिज्याकाः देय् चाःहीकाः द्यःछेँय् थ्यनेवं लसकुस यानाः दुकाइ ।
निक्वःगु जात्रा मोहनिबलय् कौलाथ्व नवमी (स्याक्वत्याक्व) कुन्हु भगवतीयात द्यःछेँ नं पुज्यानाः संन्याकाःइलय् द्यः खतय् बिज्याकाः देगलय् स्वनेहइ । प्वःतय्सं सिजः त्यप (क्वंचा) क्वबुयाः हयाः देगः न्ह्यःने दिकेवं नाला भगवतीया रुपय् आचाःजुं विधिपूर्वक द्यः पुज्याइ । प्वः नायनं चान्हय् धकिइ तयाहःगु पूजा
ज्वलं नं देगलय् दुहां वनाः दकलय् न्हापां द्यः पुज्यानाः महिषासुर दैत्य स्याःगु प्रतीक कथं ह्याउँ मेय्चा (नकतिनि बूम्ह मेय्चा) भोग बी । द्यःया प्रसाद कथं द्यइके वःपिंत मेय्या ला छकू छकू इनी । बान्हि बीवं गुथिपाखें द्यःयात भोग बियाः द्यः पुज्याइ । संन्याःकाःई जुइवं द्यःयात देगलं खतय् बिज्याकाः थीथी बाजं थानाः नाला देय् चाःहीकेगु झ्वलय् वकुत्वाः, दछुत्वाः कांथुत्वाः, बोल्ख्वात्वाः व मायलत्वाः चाःहीकाः जात्रा यानाः छेँय् छेँय् पुजा फयाः द्यःछेँय् थ्यनेवं लसकुस यानाः द्यः पुज्यानाः दुकायेवं जात्रा क्वचाइ । नाला भगवतीया जात्रा याइगु द्यःखः व भ्वँतया चण्डेश्वरी भगवती जात्रा याइगु खः ज्वःलाःगु खनेदु ।

नालाया पुलांगु नां नागरीपुर खः । नेवाःतय्गु बस्ती दुगु नालाय् करुणामयया जात्राया नापनापं महालक्ष्मीया नं दँयदसं तःजिक जात्रा यायेगु चलन दु । थुम्ह महालक्ष्मी द्यःया थःगु हे देगः धाःसा मदु । महालक्ष्मीया जात्राया बारे दुगु किंवदन्ती कथं परापूर्वकालय् नाला देशय् हिदुम्ब नांया राक्षस छम्ह दुगु जुयाच्वन । उम्ह राक्षसं अन साप हे दुःख बियाः मनूत स्याना नयेगु यानाच्वन । उम्ह राक्षसपाखें मुक्त जुइत सकल नालावासीया सल्लाहकथं न्हि छखा छेँपाखें छम्ह मनू वयागु आहारा जुइगु क्वःछित । उकथं न्हिन्हि हासाय् जा तयाः राक्षस च्वनाच्वनीगु थास दुम्ब खुसिइ वनाः आहारा जू वनीगु जुयाच्वन ।
थुकथं जुजुं हे छन्हु प्यम्ह जक परिवार दुगु छेँया राक्षसया आहारा जुइगु पाः वल । इमि दथुइ सकलें थः हे वने धकाः सल्लाह साहुति जुयाच्वंगु बखतय् इमिगु छेँय् बासं च्वंवम्ह छम्ह कन्या मिसां उमिगु खँ न्यनाच्वन । परिवार दथुइ थवंथवय् अतिकं मतिना दुगु तायेकाः राक्षसया आहारा जुइत जि हे वने धकाः धाल । सकलें परिवारं मज्यू धाःसां वयागु धिपिं यानाः छेँजःपिन्सं अनुमति बिल । आहारा जुइत वंम्ह कन्या मिसां राक्षसयात स्यानाः महादेव खुसि अर्थात दुम्ब खुसिइ सिथय्च्वंगु तुंथिइ क्वफाना थकल । थुकथं राक्षसया संहार जूगु लसताय् नालावासीपिंसं महालक्ष्मी द्यःया जात्रा यायेगु परम्परा न्ह्याकल । थुगु जात्रा दँय्दसं बैशाख शुक्ल दुतियानिसें पञ्चमी प्यन्हु न्याकेगु चलन जुल ।

महालक्ष्मी द्यःया खः जात्रा ः
न्हापांगु दिं कुन्हु द्यःयात द्यःछेँय् पित हयाः इपा त्वाःया लक्ष्मी पाटिइ विराजमान याइ । सकलें नालावासीपिन्सं पुजाआजा याइ । व हे दिं कुन्हु न्हिनय् महालक्ष्मी द्यःयात खतय् तयाः इपा त्वालं लागन त्वाः, पोडेत्वाः जुयाः दुम्ब खुसि थ्यंकाः पुजा फयेगु ज्या जुइ । अन पुजा फये सिधयेकाः जात्रा यानाः लागन त्वाःया भगवतीद्यःया न्ह्यःने च्वंगु सोह्रखुट्टे पाटिइ विराजमान याकाः न्हापागु दिंया जात्रा क्वचायेकी ।
महालक्ष्मी द्यःया इही
बैशाख शुक्ल तृतीयाया दिं कुन्हु महालक्ष्मी द्यःयात इही याइ । थ्व दिं कुन्हु महालक्ष्मी द्यःया नापनापं थाय्थासं वइपिं भक्तजनया मिसामस्तय्त नं इही यायेत हइ । इही ज्या क्वचायेवं महालक्ष्मी द्यःयात खतय् तयाः जात्रा याइ ।
महालक्ष्मीया सिन्दुर जात्रा
बैशाख शुक्ल चतुर्थीया दिं कुन्हु महालक्ष्मीया सिन्दुर जात्रा जुइ । थ्व दिं कुन्हु दयेकातःगु खतय् महालक्ष्मी द्यः विराजमान याकाः धुमधामं अबिर ह्वलाः जात्रा याइ । थ्व दिं कुन्हु महालक्ष्मीया नापनापं महाद्यः व नारायणीया नं जात्रा याइ ।
द्यः खः ल्वाकेगु
बैशाख शुक्ल पञ्चमी अर्थात जात्राया लिपांगु दिं कुन्हु द्यःखः ल्वाकेगु धकाः महालक्ष्मी, महाद्यः व नारायणीया खःयात थवंथवय् थिइकाः भागियाकाः द्यः छेँय् हे लित हयाः जात्रा क्वचायेकी ।

यलय् दथुसायाः कुन्हु मतयाःबलय् हे नेकूयाः नं जुइ । थ्वयात श्रृङभेरी जात्रा नं धाइ । नेकू पुयाः याइगु जात्रा दँय्दसं गुंलागा द्वितीयाकुन्हु जुइ । मतयाः पाःलाःगु त्वालं हे नेकूयाः न्ह्याकी । केशर पुस्तकालयया छगू वंशावलीइ नेकूजात्रा व मतयाः जुजु गुणकामदेव न्ह्यःयागु जात्रा धकाः च्वयातःगु दु ।
मेय्या नेकू पुयाः नौबाजा थानाः थीथी त्वालं दँय्दसं पालंपाः पिदनी । यलया १०गू त्वाः (१) नकबही (२) मंगः (३) चक्रबही (४) इखाछेँ (५) बुबहाः (६) हौगः (७) वकुबहाः (८) इखालखु (९) क्वाःबहाः (१०) सौगः पाखें पालंपाः पाः कयाः जात्रा न्ह्याकी ।
नेकूलिसें नौबाजा थानाः न्ह्याइगु १६ ता बाजं धाः, दमोखिं, नाय्खिं, क्वंचाखिं, मगःखिं, पय्ताखिं, धिमे, नगरा, ढोलक, मृदङ्ग, झांक्रीबाजा, ज्वःनगरा, दह, ब्यां बाजा, खंजरी कान्तां दबदब, टिकली खः । धाः व दमोखिं स्वंगलय् दथुइ भैलःद्यः जवय् व खवय् महालक्ष्मी (कुमारी) या ख्वाःपाः दइ । धाः बाजाय् छगः छगः पुधाः नायःनं ज्वनी, धाःपतिं भुस्याः नं दइ । द्यःकथं ग्वारा थानाः म्ये हाली । द्यः ल्हानाः मुक्कं ३१ पु ग्वारा थायेमाः । जुगितय्सं म्वाहालि पुइ । न्हिनसिया १२ ताः इलय् न्ह्याइगु नेकूयाः सिधइबलय् बहनी १२ ताःई नं जुइफु । दकलय् न्हापां नासःद्यःयाथाय् द्यः ल्हानाः ग्वारा थानाः अनंलि परम्परागत दबू, द्यः, दुवाः, त्वाः यानाः मुक्कं ३१ पु ग्वारा थायेमाः । ग्वसाःखलः त्वालय् थ्यनकि नेकूयाः पूवनी । मतयाः वनाः प्यन्हु दुकुन्हु पाःलाःगु त्वालं त्वाःपतिकं थान गनेद्यःयाथाय् नं थाइ । कृष्णाष्टमीकुन्हु कृष्णदेगः न्ह्यःने बाजं थानाः मेगु दँया निंतिं पाःब्वः लःल्हाइ । श्रृङ्गभेरी व्रतकथालय् शशिपतन जुजु मदयेधुंकाः लानीं विरह यानाः नेकू पुयाः चैत्यपूजा याःबलय् नेकुतिं उत्पत्ति जुयाः उद्धार जूगु बाखं दु । थथे नेकूयाःयात धायेवं देशय् शान्ति जुइ धाइ ।

नेपाल मण्डलय् जुइगु थीथी खः जात्रा मध्ये बखुंमदः जात्रा नं छगू महत्वपूर्ण जात्रा खः । नेपाल मण्डलया दक्षिण पश्चिमय् लाःगु बःखु खुसिया लिक्क विष्णुदेवीयाथाय् बखुंमदः जात्राया मू जात्रा जुइ । थ्व हे इलय् किपू लागाया न्हय्गू गामय् नं जात्रा जुइगुलिं थ्व जात्रायात न्हय्गां जात्रा नं धायेगु याः । थ्व जात्राया इलय् न्हय्गुलिं गामं बःखुइ विष्णुदेवीयाथाय् पुजा वइसा प्यंगू गांया द्यःखः नं थन हयेगु याइ ।
न्हय्गां जात्राबलय् किपू, पांगा, नगां, ब्वसिगां, सतुंगः, मच्छेगां व ल्ह्वंखाय् इन्द्रायणी, विष्णुदेवी, बालकुमारी व भैरवया खः जात्रा जुइ । थ्व जात्राबलय् किपुली इन्द्रायणीया जात्रा जुइसा पांगाय् विष्णुदेवी व बालकुमारीया जात्रा जुइ । अथे हे मच्छेगां व सतुंगलय् विष्णुदेवीया जात्रा जुइ । नगामय् बालकुमारीया जात्रा जुइसा बोसिगां व ल्ह्वंखाय् भैरवया जात्रा जुइ ।
न्हय्गां जात्राया झ्वलय् मूजात्रा मार्गशुक्ल अष्टमी (बखुमदः अष्टमी) निसें दशमी तक न्ह्याइ । जात्राया झ्वलय् सतुंगः, मच्छेगां, ल्ह्वंखा व बोसिगांया विष्णुदेवी व भैलःद्यःयात बःखुइ हयेगु चलन दुसा किपूया इन्द्रायणी, पांगाया विष्णुदेवी व बालकुमारी व नगांया बालकुमारी द्यः धाःसा थःथःगु थासय् जक जात्रा याइ ।
न्हय्गां जात्राया झ्वलय् जुइगु बःखु, दिप व इन्द्रायणी द्यःयाथाय् जुइगु होमयात नं महत्वपूर्ण रुपं कयातःगु दु । न्हय्गां जात्राया झ्वलय् न्हय्गांमितय् तःजिक नखः नं हनी । थ्व झ्वलय् थ्वँ थुइगु, छ्वय्लाभू, छेँय् पाहां ब्वनाः भ्वय् नकेगु, सनाःगुथिया दँपुजा, गुथिया पाः हिलेगु, द्यःपाः हिलेगु ज्या नं जुइ । अथे हे थ्व हे जात्राया झ्वलय् इन्द्रायणीया लिक्क लाखेपाः च्वनेगु ज्या नं जुइ । न्हय्गां जात्राया झ्वलय् जुजुया प्रतिनिधि कथं खड्ग हयेमाःगु चलन नं दु ।