भोटेबहाःयात ओमबहाःया कचा बहाःकथं कयातःगु दु । थौंकन्हय्या चीधंगु तिंख्यः लिक्कसं लाःगु भद्रगोल जेलया थ्याक्क ल्यूने थ्व बहाःदु । थ्व बहाःया नांमं हे थन लागायात भोटेबहाः धाइगु खः । जंगबहादुर प्रधानमन्त्री जुयाच्वंगु इलय् थ्व विहार दयेकूगु धाइ । जंगबहादुर बेलायत भ्रमणया इलय् वया उत्तराधिकारीकथं नेपालय् वया किजा बमबहादुरं राज्य संचालन यानाच्वंगु खः । भोटे बहाःया क्वाःपाःद्यः न्हापा गणबहालय् तया तःगु खः । इकुबहाःया कचा बहाःकथं अनया बज्राचार्यपिंसं पुजा याना वयाच्वंगु खः । राणातय्सं बज्राचार्यपिंत द्यः चीकेत धाःबलय् माने मजुसेंलि सँय् तान्त्रिक हयाः गणबहाःया क्वाःपाःद्यःयात लिना थौंकन्हय्या बहाः दुगु थासय् विहार दयेकाः द्यः पलिस्था यानाबिल । सँदेया तान्त्रिकं पलिस्था याना बिउगु बहाःजुयाः भोटेबहाः नामाकरण जुल ।
भोटेबहाःया क्वाःपाःद्यः उत्तराभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध खः । क्वाःपाःछेँ नितँ जाःया दु । क्वाःपाःद्यया मू लुखाया न्ह्यःने निम्ह ल्वहंया सिंह, जवंखवं याकःझ्याः दु । दथुइ लाक अशोक चैत्य,वयां न्ह्यःने मेगु चिभाः छगः न पलिस्था यानातःगु दु । तोरनय् स्वपाः ख्वाःपाः व च्याका ल्हाः दुम्ह द्यःतयातःगु दु । जवगु ल्हातं तरवार,वाण, किसियात क्वायेगु अंकुश व वज्र,देपा ल्हातं सफू,धनुष,खिपः,गं ज्वनातःगु दु । सिजःपौ तयाःदयेकातःगु क्वाःपाछेँया नितँ जालय् पसुकाझ्याः व जवंखवं याकःझ्याः,च्वय् गजू छुनातःगु दु । क्वाःपाःछेँया देपाय् छत्रपाल तयातलसा अशोक चैत्य न्ह्यःने यज्ञमण्डप नं तयातःगु खनेदु ।
यँया झोछेँ त्वाःया माथेमा चुकं भचा च्वसं जवपाखेया चुकं नं दुने चुक (मेपिनिगु छेँ तलं वनेबलय्)या ल्यूने क्यब थें अव्यवस्थित थाय् दु । थ्व थाय्यात भोंबहाः धाइ । चलनचल्ती भासं भ्वँत विहार नं धयावल । थ्व बहाः बिकमाःबहाःया खः वा गुभाःबहाःया खः धयागु विवाद दु । अय्सां आःतक थन नित्यपुजा बिकमाःबहाःयापिंसं याना वयाच्वंगु दु ।
थ्व बहाःया क्वाःपाःद्य मेथाय् थें मखसे रत्नापुर विहारय् थें चा, अप्पां देगः थें दयेकाः उकिया द्यःने तुयूगु चिभाः आकारं दयेकातल । उकिया दुने उत्तराभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध पलिस्था यानातल । वयां न्ह्यःने स्वंगः चिभाः झ्वलिं व मण्दःपाः छपाः नं पलिस्था यानातःगु खनेदु । थ्व बहाः ने.सं. ७६० पाखे दयेकूगु धापू दु । क्वाःपाःद्यःया लिक्क तयातःगु शिलापत्र ने.सं. ७७५ या प्रताप मल्लया ईया खनेदुसा ने.सं. ६२५या आर्य वसुन्धरा धारणीया थ्यासफुलिइ काष्ठमण्डपया यतालच्छे त्वाःया भ्वंत विहारया शाक्यभिक्षु अमृतपालया मय्जु हेरामाया व वया प्यम्ह काय्िपं धकाः न्ह्यथनातःगुलिं भोंबहाः न्हापांनिसें बिकमाःबहाःलिसे सतीगु खनेदु । छाय्धाःसा पाःलाःत अप्वः यानाः बिकमाःबहाःया सर्वसंघ दुजःत खनेदु ।