संस्कृति व सम्पदा

लुकुमाःद्यः (लुकुमहाद्यः)

लुकुमहाद्यः त्वाःत्वालय् दइ । थ्व महाद्यः न्हापालिपा चाया तःलय् ल्हानाच्वनी । पाहांचःह्रे प्यन्हु न्ह्यः जक गाःम्हुयाः पिकयाः सफा यानातइ ।चाया तःलय् लुकुंबिनाच्वंगुलिं लुकुमहाद्यः नं धायेछिं ।
पाहांचःह्रेया बहनी भ्वय् नये न्ह्यः लुकुमाःद्यः पुज्यायेमाः । मेमेबलय् महाद्यःयात छायेगुली अमय् अथे धयागु ला, ख्यें, अय्लाः, थ्वँ, तयेमजिउ । तर पाहाँचःह्रेबलय् थुपिं दक्वं तयाः भ्वय्ब्व छायेमाः । महाद्यःया नं ला ख्यें, सकतां नये मास्तिवःगुलिं गालय् च्वनाः लुँबुँ, वहःबुँ किकाः नःगु धाइ । भ्वय्ब्व छायेबलय् वाउँगु लाभा वालाः लैंसूचा लाभामा छमां तुं मदयेक मगाः । लाभामा महाद्यःया आंग्साया प्रतीक धयागु जनविश्वास दु । द्यः पुज्यायेधुंकाः मत बियाः अजः फयाः अजः उलकि मिखा त्यय्लाइ धयागु धारणा दु । अजः उलिम्हेस्यां धुँया मिखा कांकां जिगु मिखा त्यय्लाः धकाः म्ये नं हाली । महाद्यः चाया तःलय् लानाच्वंगु खँय् भष्मासुर राक्षसनापया छपु बाखंया स्वापू दु । महाद्यवं भष्मासुर राक्षसयागु तपस्यां लय्तायाः यागु ल्हातं छ्यनय् थिलकि भष्म जुइमा धयागु वरदान बिल । भष्मासुरं महाद्यःयात हे छ्यनय् थीत स्वल । छ्यनय् थियाबी धयागु ग्याःचिकुं महाद्यः चाया तःलय् सुलाच्वंगु धयागु पुराणय् च्वयातःगु दु । अथे सुलाः लुकुंबिना च्वंगुलिं लुकुमहाद्यः धाःगु खः ।

लुभु पायाः

मोहनिया चालंकुन्हु संध्या इलय् पिहांवइगु लुभुया पायाःयात खँ खायेगु जात्रा धाइ । नवमीकुन्हु गंगा महारानीया लाय्कू धाइगु कोतया आगमं थ्व जात्रा पिहां वयाः अनया क्वाथ स्वचाः चाःहिली । लुभुया खँ खायेगु जात्राय् अन स्वनातःगु खड्ग ज्वनावइपिं न्याम्ह, सिँया त्वाकलय् तियातइगु गणेश, भैरव व कुमारया भ्वंया किपाः ज्वनाः वइपिं स्वम्ह, भुजाया धकि ज्वनाः निम्ह व लँ छ्यानावइपिं निम्ह यानाः मुक्कं भिंनिम्ह दइ ।
थनया जात्राय् खड्ग ज्वनीपिं स्यस्यः, गणेश, भैरव व कुमारया किपा व भुजाया धकि ज्वनीपिं ज्यापु व गैंडाम्येय्या ढाल ज्वनाः लँ छ्याइपिं दुइँ जातियापिं खः । लुभुया खँ खायेगु जात्राय् नाय्खिं थानाः म्वाहालि पुयावइगु खःसां थौंकन्हय् म्वाहालि पुइपिं मदयाः थथे बाजं मथात । बरु अन धाः धिमय् आदि थी थी बाजं थाना वयेगु चलन दनि ।