न्हय्गां जात्राया झ्वलय् सतुंगलय् विष्णुदेवीया जात्रा जुइ । थ्व जात्राया झ्वलय् भेलुया नं जात्रा जुइ । जात्राया झ्वलय् ब्वसिगां, ल्ह्वंखा व मच्छेगांया द्यः बःखुइ हइ । बःखुइ फुक्कं द्यःया विधिवत् पुजा लिपा छखः छखः यानाः द्यः ल्ह्वनायंकी । थिंलाथ्व दशमिकुन्हु ल्ह्वंखा, ब्वसिगां व मच्छेगांया द्यःखः यंके धुंकाः दकलय् लिपा सतुंगःया द्यःखः ल्ह्वनाः जात्रा याइ । मच्छेगांया द्यःखः ल्ह्वनाः खुसि पारि मन्दु धयागु थासय् थ्यनेवं ल्हाः ल्ह्वनाहइ, अले जक सतुंगःया विष्णुदेवीया मूर्ति खतय् तयाः जात्रा याइ । न्हापां भेलुखः ल्ह्वनी, अले विष्णुदेवीया द्यःखः ल्ह्वनाः जात्रा याइ । जात्राया झ्वलय् संखननि व भंसाः त्वालय् द्यःयात भमचित लसकुस याये थें फं लुनाः ताःचा ज्वंकाः दुकायेमाः । द्यःखः द्यःननिइ थ्यंकाः जात्रा क्वचाइ ।

अकाय्माः– अःखतं माः हनातःगु सिन्हाय्स्वांमाः
अर्गः– खुगः अर्गःचाय् लः, सादुरु, अय्लाः, थ्वँ, ह्याउँथ्वँ तइ ।
अन्ति– अन्तिइ अय्लाः तइ ।
कलश व मस– नीलः दुगु लःथल स्वख्वः दुगु मसय् दिकी ।
क्वला– जाकि, बजि, छुचुं, तछ्वचुं, केरा, सादुरु, लः तयाः न्यागाः ग्वाराचा ग्वाराचागु पिण्ड दयेकाः तइ ।
खाय्पाः– खाय्पातय् मनाछ्वय्ला तइ ।
गुंगूमकः– चु दुगु ह्यंग्वाः तयाः मि च्याकाः गुंगूया कुँ थनेगु मकःचा ।
थापिं– थापिनय् थ्वँ तइ ।
पुजाभः– पुजाज्वलं तइ ।
शंखचा व मस– चिग्वःगु शंखचा मसय् दिकी ।
समय्बाता– समय्ज्वलं तइ ।
सादुरु थल– चिकिचाग्वःगु कसि थें च्वंगु थल । थुकी सादुरु तइ ।
सिन्हःमू– म्हासुसिन्हः व भुइसिन्हः तइ ।
सुकुन्दा– गणेद्यः दुगु चिकं तयाः च्याकेगु मतच्याः थल ।

पाहांचःह्रे नखःनाप स्वापू दुगु मेगु छगू जात्रा सल ब्वाकेगु जात्रा खः । थुकियात खसभासं घोडेजात्रा नं धाः । पाहांचःह्रेया कन्हय्कुन्हु तिंख्यलय् सल ब्वाकिगु याना वयाच्वंगु ताः दयेधुंकल । थ्व न्हिकुन्हु राष्ट्राध्यक्ष व मेमेपिं गण्यमान्य व्यक्तिपिनि उपस्थितिइ थ्व ज्याझ्वः तसकं न्ह्यइपुक याइ । न्हापा न्हपा छम्ह जक सल ब्वाकीगु खःसा थौंकन्हय् धेंधेंबल्लाः यायेगु कथं मेमेगु नं तँसा ज्याझ्वः नापं न्ह्याका वयाच्वंगु दु । सल ब्वाकीगु इलय् कुमारी माजुयात नं न्ह्यःने तयेमाः ।
सल ब्वाकीगु जात्रा सम्बन्धय् छपु बाखं दु । परापूर्वकालय् टुडी नांया छम्ह दानवं येँ देशय् हाहाकार मचे यानाच्वंगु जुयाच्वन । वयागु दमन सह याये मफयाः सकल मनूत जानाः वयात अन ख्यलय् गाः खनाः थुनाबिल । उबलय्निसें व ख्यःया नां टुंडिख्यः जुल । नापं उम्ह दानव हाकनं दना मवयेमा धकाः सल ब्वाकाः न्हुयाः मदयेकाछ्वल । उबलय् निसें सल ब्वाकेगु परम्परा न्ह्यात । मेगु छगू कथन कथं इतुंबहालय् च्वंम्ह केशचन्द्र आजुं लहिनातःम्ह गुरुमापा राक्षसयात तिंख्यलय् तयेयंकूगु जुयाच्वन । उम्ह गुरुमापां हाकनं दुःख बी धकाः ग्यानाः सलं न्हुइकाः स्याःगु खः धाइ । थुकथं पाहांचःह्रेया कन्हय्कुन्हु सल ब्वाकीगु परम्परा छगू तँसाया रुपय् न्ह्यानाच्वन ।

सभ्यताया मू दापू खः – संस्कृति व सम्पदा ! मानवीय समुदायया न्हियान्हिथंया जीवन हनेगु प्रवृत्तिया जीवन्त किचः खः थुपिं । थुकी विधि व व्यवहार जक मखु जीवन व जगतया सम्बन्धय् बिचाः नं दुथ्याना च्वनी । उकिं समाज व समुदायया अवस्थायात दुवालीबले उमिगु जीवन हनेत छ्यलाबुला यानावयाच्वंगु भौतिक संरचना वा सुविधायात जक स्वइमखु । ताःहाकःगु इलंनिसें छगू संस्कार, मान्यता व प्रवृत्ति कथं मदिक्क थातंकयाच्वंगु मूल्य मान्यताया नापनापं जीवन शैलीयात नं दुवालेगु याइ । थुज्वःगु खँ धाःसा गुलिं बौद्धिक सिर्जनाया लिच्वः कथं समाजया विधि, व्यवहार व बिचालय् अभिब्यक्त जुयाच्वनी, गुगु अमूर्त सम्पदा कथं नालाकाइगु जुल । अथे हे समुदायया सामूहिक अले सिर्जनात्मक श्रमया लिच्वः कथं भौतिक रुपय्् स्वयेखने दइ उकियात मूर्त सम्पदा कथं थुइकी ।

अन्तर्राष्ट्रिय ख्यःया मिखाय् संस्कृति व सम्पदाया निंतिं नेवाः समाज व सभ्यता मुक्कं तःजिगु–तःमिगु धुकू खः ।

जीवन हनेगु झ्वलय् मदिक्क न्ह्याकावयाच्वंगु संस्कार, संस्कृति, परम्परा, नखःचखः अले जात्रा पर्व नेवाः समाजया मौलिकता व विशेषता खत ।

पुर्खापिनि सिर्जनात्मक प्रतिभायात छ्यलाः धस्वाकातःगु द्वलंद्वः भौतिक संरचनात गुुगु दु छखे उकी सिप, कला, प्रविधि व ज्ञानया तःजिगु गुण खंकेफु, मेखे प्रत्येक संरचनाया स्वरुप, आकार, प्रकृतिया ल्यूने कल्पना जक मखु जीवन दर्शनया गहन पक्ष नं ध्वदुइ । थ्वहे कारणं नेवाः सभ्यताया केन्द्र नेपालमण्डल छगुलिं हे सम्पदा व संस्कृतिया अतिकं महत्वंजाःगु थाय्बाय् खः, छगू जीवित संग्रहालय जुयाब्यूगु दु ।

चिकंसाःया ज्या न्ह्याकीपिं येँया साय्मितय्सं थःथःगु सालय् साःद्यः पुजा यानाः सालय् छ्यलीगु थी थी ज्याभः ज्वनाः पायाः पिहांवइगु खः । थौंकन्हय् येँय् दमकल लिउनेया लाय्कूसाःया साय्मितय् जक पायाः पिहांवयेगु चलन दनि । उमिसं दापा बाजंया तालय् सालय् छ्यलेगु पू, मुगः, लुसि ज्वनाः सालं पिहांवयाः पश्चिम पाखेया दुवातय् तक वनाः हाकनं सालय् दुहांवनकि थनया पायाः क्वचाइ । वथेंतुं ख्वपय् साकोलानय् नं अथे हे सालय्छ्य लीगु पू व लुसि ज्वनाः पायाः वयेगु चलन दु ।

सिँ सिमा पालाः दयेकी । दक्वं जातया सिमाया सिँ छगू हे कथंया जुइ मखु । गुगुुं सिमाया सिँ छाःगु दइ, गुगुं नाइसे च्वनी । स्यल्लानाः लखं काचाक्क स्यंके मफइगु सिँ नं दु, लः लात धायेव याकनं स्यनीगु नं दु । मि च्याकेत सिँ दुइ । सिँ च्याकेबलय्‌ म्ह्व जक राप दुगु नं दइ, यक्व दुगु नं दइ । इताः थें च्याके ज्यूगु सिँ नं दु । थज्याःगु सिँ प्वाःचां मतया ज्या तकं कायेगु याइ ।

ग्वय्‌छासिँ

छता छाःगु सिँ । प्याःबलय्‌ म्हय्‌ थिल धायेव चेँय्‌चेँय्‌ धाइ । दुइबलय्‌ राप यक्व दइ । ततःग्वंगुलिं उगः त्वाकः आदि दयेकेत ज्या काइ ।

चसिँ

नाइसे च्वंगु छता सिँ । यक्व झ्यातुइ मखु । पिचुकाः ज्या सने अःपुइ । थुकिं दयेकीगु सामान चर्कय्‌ जुइ मखु । रंग बांलाक च्वनी । किलं नयाः नं स्यंकी मखु ।

धुँसिँ

लप्तेमायागु सिँ । तांन्वःथाय्‌ दइ । न्याक्क बल्लाइ । लखं काचाक थी मखु । दंदंतक तुयाच्वनी । धुँसिं झ्याः खापा दयेकेगु व धलिं तयेगु याइ । थुकिया हलं लप्ते दयेकेगु याइ ।

सिन्तासिँ

सल्लामाया मिखाग्वंया सिँ । ह्याउँगु उनया जुइ । इताः थें च्याइ । चिपु यानाः हाकःचा लाकाः इतःमत थें च्याकेगु याइ । होम जग्गे पुजाय्‌ सुइनिका सिन्ता नं दुइगु याइ ।

सूसिँ

सिँया छता जात । नाइसे च्वनाः नं बल्लाइ । चिपु जूसां नं यातुइ मखु । पिचुक सुने अःपुइ । लवःकवःया चु तयेत व बजि ल्हुइगु लुसि दयेकेत ज्या काइ ।

हलूसिँ

उतिस जातया सिमाया सिँ । म्हासुगु जुइ । याउँसे च्वनी । नकिं ताये अःपुइ । रंग बांलाक च्वनी । याउँसे च्वंक सामान दयेकेत थज्याःगु सिं ज्या काइ ।

हाकुलासिँ

सूसिँया छगू जातया सिँ । नाइसे च्वनी । याउँसे च्वनाः नं बल्लाइ । प्याःथाय्‌ लाःसां याकनं चाःतुली मखु । धःखा लागाय्‌ कँ काइबलय्‌ प्वाकः त्यू मवयेकेत हाकुलासिँया तेका तइ ।

न्हय्गां जात्राया झ्वलय् थौंकन्हय् किपुलिं पश्चिमपाखे लाःगु नेवाः बस्ती बन्थचा (सिंर)य् नं जात्रा यायेगु यानाच्वंगु दु । थन वि.सं. २०४० सालं निसें जक द्यःखः जात्रा सुरु याःगु खः । न्हापा थनयापिंसं पुलाम (पुुरानो नैकाप)य् जुइगु विष्णुदेवीया जात्रायात हे थनया जात्राबलय् नं थिंलाथ्व दशमीकुन्हु द्यःखःयात बःखुइ यंकाः विधिवत् पुजा यानाः गामय् लित हयाः जात्रा याइ । थ्व द्यःखतय् कालिका, गणेद्यः व भैलःद्यःया मूर्ति तयाः जात्रा याइगु खः । द्यःखः बःखुइ यंकूसां थनया गामय् च्वंपिंसं मेमेगु गामय् च्वंपिंसं थें बःखुया विष्णुदेवीया विधिवत् पुजा यायेगु चलन धाःसा मदु ।

आरिगू (सिँख्वंमूबहाः) – तयेमाःगु छ्वय्ला
बजिगू बजि गुथि (मखंबहाः) – गणचक्र सहभ्वजय् बजि तयाः दकलय् न्हापां सुरु याइ ।
देल्ला गुथि (लगंबहाः, सिँख्वंमूबहाः व चिकंमूबहाः) – तयेमाःगु तःखाः (थौंकन्हय् छ्वय्ला)
मरि गुथि – अँय्था (चिचिपागु) मरि