सिनाज्याबलय् बुँ पालातःगु चापाँय्यात कुचाकुचा यानाः बुँ माथं वंकाः वा पी छिंकाबीगु ज्यायात कूज्या धाइ। थ्व ज्या कुलिं यायेगु याइ। कुलिं यायेगु दक्वं ज्यायात कूज्या धाइ मखु। कुलिं हे याइगु जूसां मेमेगु ज्यायागु प्रकृति स्वयाः नामाकरण यानातइ। वा पीत छन्हुनिन्हु न्ह्यः हे बुँ पालातयेगु यानातःसां कूज्या न्हापा यानातइ मखु। तसकं हे लिलाइ थें मच्वन धाःसा जक छन्हु न्ह्यः तक यानातयेगु याइ। मखुसा कूज्या याःलिसे वा पी दयेक जक याइ।
फिसलं ज्याःथाय् बुँइ कूज्या यानाः भचा जायेव हे ख्वःसी यः। थज्याःथाय् कूज्या यायां वा पीगु याइ। ख्वःसित धायेव पतिंचां कुुतिकुति यानाः वा पीमाली।
कूज्या मिजंतसें यायेगु याइ। वापीपिं यक्व दयाः कूज्यां लिमलाइगु अबस्था जुल धाःसा कूया लबां थूपिं मिसातय्सं नं कूज्या यायेगुली ग्वहालि याइ।
चापाँय् छाःसा कूज्या याइबलय् च्वाच्वा यानाः चापाँय् कुचा याइ। छपाँय्यात हे तःक्वः च्वाये मालाः कूज्या यायेगु हे ताउ बी। थज्याःथाय् कूज्या यायेत मनू अप्वः माली।
कूज्या यायेत थज्याःगु हे कू माः धयागु मदु। दछिं दतले थःगु लबां थूगु काइ। मदइबलय् न्ह्याथें ज्याःगु कुलिं नं याइ। जाःकू जूसां ज्यू, पाः ज्यलाः चिपाःगु जूसां ज्या काइ। अथे जुयाः बुँ पालेत मयःगु मछिंगु कू कूज्या याइम्हेसित वाके बी। जाः कुलिं कूज्या यायेबलय् कू झ्यातुसां यक्व धुसि लुइमाली मखुगुलिं याकनं जँ स्याइ मखु। चीधंगु कू वायेबलय् कू याउँसे च्वंसां यक्व धुसि लुइ मालीगुलिं याकनं जँ स्यानाः छकःपतिं झासुलने माली। चा छाःथाय् बुँइ धाःसा न्ह्यःनेलाःगु कुलिं कूज्या यायेफइ मखु। थज्याःथाय्या निंतिं थम्हं लबां थूगु पाँय् दुगु कू हे छ्यलेगु याइ।
लः झ्वाम्पांझ्वाम्पां तयाः कूज्या याइ मखु। लः अप्वः जुल धायेव चापाँय् कुचा यायेगु त्वःफी यः। अथे जुइबलय् च्वय् च्वय् हल्ला क्वय् क्वय् दल्ला धकाः धायेगु याइ। कूज्या याये मछिंक तःलः जुइबलय् लः चायेकाछ्वइ। लः मगाक नं कूज्या याइ मखु। लः सिसिककः जुल धायेव कूज्या याये थाकुइ व ताउमाली, लिसें थथ्याः क्वथ्याः नं माथं वंके थाकुइ।
बुँ पाःबलय् ल्हाके मफुगु घाँय् दःसा कूज्या याइबलय् ल्हाकेगु याइ। घाँय् ल्हाके मालीबलय् कूज्या याये लिबाइ। मल्हाःगु घाँय् यक्व हे दत धाःसा तुतिं न्हुयाः नं ल्हाकेगु याइ। वा पीबलय् बुँक्वाःया
अवस्था स्वयाः वा पीकायंकेगु, म्हा हीकेगु, पुवाचा न्ह्यायेदयेक थासय् तयाबीगु, तक्वाःथाय् बुँइ म्हा हीकाः हीकाः पीकाहयेगु, फय्या धारयात बिचाः यानाः म्हा हीकेगु, फय्या धार अःखतं मलाक छम्हां ब्याकाः पीकाहयेगु दक्वं कूज्या याइम्हं स्वयाः व बिचाः यानाः याकेगु याइ।
कूज्या याइम्हं कूज्या याये थें यानाः गाःचा म्हुयाः वाःपीपिन्त गाःचाय् थुनाः न्ह्यइपुकेगु नं याइ। गालय् दुंम्हं ब्वः बीगु याःसां मेपिं हा हा यानाः न्हिलेगु याइ।

कू
बुँ पालेगु नँया ज्याभः। दथुइ १.५ इञ्चतिया ह््वः तयातःगु म्वलय् २ इञ्चति बालागु नाः छपु चाःतुइका स्वानातइ। नाखय् पाः स्वाइ। पाःया सिइ पाँय् तयातइ। पाः तपाःगुयात जाःकू धाइ। म्वःया ह्वतय् पिचुक सुनातःगु सुसिँया चु तयातइ। म्वलं च्वय् म्हुलं ज्वनेछिंक चु थकयातइ। क्वय्या चु पाः बरोबर याइ। म्वलं च्वय्यात थम्हू व क्वय्यात क्वम्हू धाइ। कँ कायेबलय् द्यःने गाः म्हुइत, पँचा इये, कँम्वःचा दयेकेबलय् चा न्हायेत व चपू छीत ज्या काइ।

ख्वःसीगु
चा पिंिचं थें जुयाः छानावइगु अवस्था। लः क्वसिनाः चा छानावन धायेव ख्वःसित धाइ। यक्व फिसलं ज्याःगु बुँइ थथे जुइ। थज्याःथाय् वा पी थाकुइ।

जाःकू
कूया साइज म्ह्व मजूनिगु कू। पाःया सिइ धाः दइ। तःधं खनेदइ। ज्या यायेबलय् यक्व क्वछुइ माली मखु। लकय् हनेत बल अप्वः तुइ।

म्हा
वा पीबलय्या ब्या। छम्हसिनं ग्वःचु वा पी फु वःचुया ब्या वयागु म्हा जुइ। ल्हाः च्वःपिंसं अप्वः व ल्हाः मच्वःपिसं म्ह्व जक वाचु पी। थुकियात पाँइ नं धाः।

लबां
लवःया खुइल। लवःकवः वायेबलय् हयेकाःगु व थ्यःगु थुइकाः जक वायेगु याइ। मथुइकुसे वायेलात धायेव घाःपाः जुइत नं बेर मदयेयः।