येँ, मरुत्वाः, भगवतिवारीया वैद्य वेदमानन्द व ज्वालादेवीया तःधिकःम्ह काय्मचा सन् १९४५ स बूम्ह खः । भारतया गोरखपुर विश्वविद्यालयपाखे विज्ञानया विधाय् स्नातकोत्तर क्वचायेकाः जर्मनीया फ्रिवर्ग विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि कयादीम्ह खः । विशेष यानाः स्वां–सिमाया वैज्ञानिक अध्ययन अले स्वां–सिमाया मनोअवस्थायात दुग्यंगु अध्ययन दुम्ह ब्यक्ति, थ्वय्कलं त्रिविविया शिक्षाध्यक्ष अले लिपा राष्ट्रिय विज्ञान प्रतिष्ठानया उप–कुलपति जुयाः सेवा यानादीगु खः ।

छेँ देगः दनेत साधारण व थी थी बुट्टा दुगु दाचि अप्पा छ्यली । गोल, नागोल, स्वांफ्वः बुट्टा, फः अप्पा, कःसिम्वः, गरुड, ख्वाः अप्पा छेँ दनेत छ्यलीगु दाचि अप्पाया ताजि खः । अथे हे देगः दनेत छ्यलीगु पुमा गमा, गं बुट्टा, तीनकुने, पलि बुट्टा, केराफ्वः, धलिंम्वः, छाल बुट्टा, तारा बुट्टा, सँकुलि, झल्लर, धलिं म्वःचा, न्हाय् बुट्टा दाचि अप्पाया ताजि खः । थुकिया नापं देगलय् कुंसल, सिंह, गरुड, नाग कन्या, गणेश, कुमार, तारा, पञ्चबुद्ध, अष्टमंगल, भिंद्यः, त्वलं वा क्षपः, चौकोस थां आदि बुट्टाया दाचि अप्पा छ््यलाबुला याइ । अष्टमंगल डिजाइन याइबलय् श्रीवत्स, पुण्डरिका (पलेस्वां), ध्वजा, कलश, चमर, मत्स्य, छत्र व शंख झ्वःलिकं च्यापा अप्पाया बुट्टा छ््यलाबुला जुयाच्वंगु दु ।
दाचि अप्पाया आधुनिक डिजाइनकथं पर्दा बुट्टा, केराफ्वः बुट्टा, धलिंम्वः बुट्टा, इलांबुट्टा, भल्लर, ख्वाः बुट्टा, सिखः बुट्टा, नसिखः, बज्र लहरा, सिमाकचा, रिवन, तःधंगु रिवन, बज्रतारा बुट्टा, फः पलिह स्वां, स्वां थां, कलश थां परिमेय व म्हय्खामेय्, म्हुतःपौ आदि नं बिस्कंबिस्कं
छ्यलाबुला जुयाच्वंगु दु ।

दाछि अप्पा देगः, फल्चा दनेत न्हापांनिसें छ्यला वयाच्वंगु भचा पिचुगु कलात्मक अप्पा खः । लांचां इलाः नं ह्याउँक तइगु जुयाः साधारण अप्पा स्वयां थ्व अप्पा भचा ह्याउँसे च्वनाः बांलाइ । भू तसकं म्ह्व जक तयाः दुने अप्वः चा छ्यःसां पिने अप्पा कःपिं तसकं म्ह्व खने दइगु कथं दाछि अप्पा छ्यलाः देगःया अंगः दनातःगु खनेदु । दाछि अप्पा छ्यलाः अंगः दनीगु इलय् अंगः पिचुसे च्वनी । उकिं देगः, फल्चा, सतः दनीगु इलय् थ्व अप्पा छ्यलाः दनातःगु तसकं आकर्षक खनेदइ ।
दाछि अप्पा छखे भचा सालुइगु व पिने खने दइगु ब्व भचा ख्वातुइगु वा पिचुसे च्वंक तइगु ख । उखे छखे धाःसा लांचा व रंग नं पानातःगु दइ । खास यानाः अंगः दनीबलय् बांलाकेगु निंतिं हे थथे दाछि अप्पा छीबलय् हे लांचा पानाः बांलाकीगु खः । साधारण दाछि अप्पा बाहेक नं मेमेगु दाछि अप्पा जुल धाःसा भचा दयेकेत नं थाकुइ व उकिया भाः नं अप्पा स्वयां पाः । परम्परागत रुपं अवाल प्रजापतितय्सं दाछि अप्पा दयेकेगु
यानाच्वंगु खः ।

दाचि अप्पा दयेकेत न्हापां गन्ति चा माला हयाः उकियात फ्वयाः वाली । न्हापा न्हापा गालय् चा व लः ल्वाक्वछ्यानाः तुतिं न्हायाः वालीगु खः । आः धाःसा आधुनिक मेसीन छ्यलाः अःपुक लः ततं भचा ताकुक उकियात मेसीनय् पेले यानाः त्याः त्याः जुइक न्हायातःगु तयारी चा मेसीनं पिकाइगु खः । थ्व तयारी चा माक्व माक्व छपा छपा अप्पा छियेगु निंतिं केककथं नतूचां चानाः त्वाःल्हाना काइ । बुँचा छ्वासुइगु जुयाः साधारण अप्पा छियेत स्वयां थुगु दाचि अप्पा छियेगु निंतिं भचा क्वातुगु तःलय् च्वंगु गन्ति चा माः । अथे गन्ति चा कायेगु थाय् मन्त धाःसा हाकुगु द्यचायात नं बुँचालिसें भचा भचा ल्वाक्व छ्वानाः नं बल्लाःगु अप्पा दयेकेत छ्यलेगु सुरु यानाहःगु दु । थौैंकन्हय् छुं भचा केमिकल तयेवं पाचा थें तसकं छ्वासुगु चा नापं डल्लो वा धी जूवनीगु बैज्ञानिक प्रक्रिया सुरु जुइवं धाःसा भट्टा साहुतय्सं बुँचायात हे बल्लाकीगु जुयाः आः चाया निंतिं धन्दा मन्त ।
तयारी चाया केकयात छु कथंया दाचि अप्पा तयार यायेगु खः व हे कथंया थासा वा मोल्डय् तयाः अप्पा थाइ । न्हापा न्हापा थासा वा फर्मा फुक्कं सिँयागु हे जुइगु खः । आः धाःसा प्लाष्टिक व धलौट वा लीयागु नं थासा तयार जुया वयाच्वंगु दु । उलि जुइवं नँया झ्यातुगु औजारं उगु अप्पायात प्रेस याइ । प्रेस यानाः पिहां वःगु अप्पायात छसिकथं निभालय् तइ । उकी कुं मगाः मचाः जूसा तनेगु, भचा भचा चा अप्वः जुयाच्वंगु दुसा नं ब्लेट वा चक्कु छ्यलाः चायेगु व सिलिं मदयेकेत कुं मारे यायेगु ज्या दक्ष कालिगढ वा ज्यामितय्सं याइ । मेसीनं अप्पा पिहां वयेकथं हे दक्षपिं ज्या सःपिं कालिगढ वा ज्यामितय्सं बुट्टा अप्पाया डिजाइनय् थथे फिनिसिङ्ग याइगु खः । मेसीनं पिहां वःगु उगु अप्पायात च्यान्हु झिन्हुतक निभालय् पानाः गंकी । निभालय् पाये दइगु इलय् प्यन्हुं हे गनी । किचः दुथाय् तयाः गंके मालीबलय् झिन्हु भिंmनिन्हु नं बी । उकियात छखेलिक पँतना तइ । निउरां पिने हयाः निभालय् तयाः गंकीगु खःसा बर्खां वा वइगुलिं यानाः अप्वः धइ थें दुनेसं अथें भचा न्हगंकाः अप्पा पँतनाः नं गंकेगु याइ ।
गंगु दाछि अप्पायात बुट्टाकथं छेँ दनीगु इलय् पिने खनेदइगु ब्व लाँचां इली । पलेफ्वः, वाफ्वः, केराफ्वः, ख्वःसिं बुट्टा, नाग बुट्टायात फरक फरक तरिकां लाँचा इलेमाः । न्हापा लाँचा खानी सुलभ जुयाच्वंगु इलय् ला सक्कली लाँचा तयाः हे दाछि अप्पायात ह्याउँक इलीगु खः । तर आः खानिं लाँचा कायेगु चलन लोप जुइधुंकूगु दु । न्हूगु चलनकथं स्यूचा व अप्पाचुं ल्वाक्वछ्यानाः उकी छुं भचा वासःकथं पाउदर नं ल्वाक्वछ्यानाः लः तयाः छ्वालुक उकियात
लाँचा भाःपियाः इलेगु चलन वःगु दु ।

स्व. दानरत्न कंसाकारया उपनां दान खः । धातु कलाया छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार वय्कः ने.सं. १०४२ गुंलाथ्वः त्रयोदसिकुन्हु येँया केलत्वालय् जन्म जूगु खः । वय्कलं अबुजु स्व. ज्ञानरत्न कंसाकारया हःपालं ने.सं. १०५९ स धातु कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु कँय्या छुस्याः, भुस्याः, ताः, बभू व थाय्भु दयेकेगु खः । न्ह्यथने बहःगु कृति— थी थी भजन मण्डली व गुंला बाजं खलःतय्त मुस्याः, छुस्याः, ताः, तिंछु निर्माण ।

चुं मुनाः भाजनय् तयेत छ्यलीगु गाःवंक पंबालां थानातःगु थलयात दाला धाइ ।

येँ, गुच्चात्वालय् सन् १९३३ स बूम्ह दिनेशनाथया अबुजु कृष्णबहादुर अले मां भूमाली देवी खः । स्नायु सम्बन्धी शल्यचिकित्सा विशेषज्ञकथं नांजाःम्ह थ्वय्कलं सन १९५६ स दरभङ्गा विश्वविद्यालयपाखें डाक्टर ब्वना वयेधुंकाः बम्बे विश्वविद्यालयपाखें हानं उच्च शिक्षा हासिल यानादीगु खः । हलिंया थी थी संस्थातपाखें आपालं सम्मान कया तयेधुंकुम्ह वय्कः सन् १९५७ निसें मदिक्क चिकित्सकया कथं सेवा याना वयाच्वंम्ह खः । वीर अस्पतालयया न्यूरो सर्जरी डिपार्टमेण्टया प्रमुख जुयाः ज्या यानादीम्ह वय्कःया नेतृत्वय् सन् १९६२ निसें नेपालय् थुगु ख्यलय् शल्यचिकित्सा यायेगु ज्या न्ह्याकूगु खः ।

येँ, मासंगल्लीया दुर्गाबज्र व तीर्थकुमारीया काय्मचा खः दिब्यबज्र । भारतया वनारस वनाः संस्कृत भासं मध्यमातक ब्वनातःम्ह थ्वय्कः परम्परागत आयुर्वेदिक चिकित्साया ख्यलय् विशेषतः नेपाःया जडिबुटी संरक्षणया निंतिं नांजाः । अथे हे पिनास ल्वय् उपचारय् ज्वः मदुम्ह ब्यक्ति खः । वय्कलं आयुर्वेद विद्याया आपालं सपूm च्वयाः, थी थी थासय् वनाः वासः यायेगु पद्धति विकास याःगु खः ।

मिसाल्वय् सम्बन्धय् अतिकं नांजाःम्ह चिकित्सक थ्वय्कः सन १९३४ स येँय् जन्म जूम्ह खः । भारतया विश्वविद्यालयपाखें डाक्टरी ब्वना वयेधुंकाः वेलायत वनाः उच्च शिक्षा हासिल यात । विशेष यानाः प्रसुति शल्य चिकित्साय् न्हापांगु पुस्ताया मय्जुपिं डाक्टरकथं वयकःयात म्हस्यू । नेपाःमि व विदेशीपिन्त नेपालय् स्त्री रोग व उचारसम्बन्धी अध्ययन यायेगु ब्यबस्था यायेगुली वय्कलं मू भूमिका म्हितादीगु दु । वय्कः चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठानया डीन अले नेपाल अनुसन्धान परिषदया न्वकू तक जुयादीम्ह खः ।

चित्र व मूर्तिकार दिलबहादुर चित्रकारया जन्म वि.सं. १९८४ सालय् यलया हौगः त्वालय् अबु जगत बहादुर चित्रकार व मां नरमाया चित्रकारया कोखं जूगु खः । कला प्रविण यानादीम्ह वय्कलं मूर्ति, घरेलु टेक्सटायल डिजाइन नं यानादी । वय्कलं दकलय् न्हापां २०१३ सालय् टेक्सटायल डिजाइन यानादीगु खः । वय्कलं २०१९ सालनिसें ग्राफिक आर्ट नं यानादिल । वय्कलं न्हय्क्वः तक याकः चित्रकला ब्वज्या यानादीगु दु । अथे हे वय्कलं स्वकःतक मंकाः कला ब्वज्या यानादीगु दु । वय्कलं च्वयादीगु चित्र राजदरवार, वीरेन्द्र कला ग्यालरी, भारत, कोरिया, जापान, जर्मनी, बेलायत, फ्रान्स, इटाली, स्वीट्जरल्याण्ड, अष्ट्रेलिया व अमेरिकाय् संग्रहित जुयाच्वंगु दु । वय्कलं चित्रकार पुं समाजपाखें चन्द्रअमर सिरपाः नं त्याकादीगु दु । वय्कःयात नेपाल कलाकार समाजं सम्मान नं याःगु दु ।