पासाभाइ व जःलाखःला दथुइ थवंथवय् जानाः गबलें वयाथाय् गबलें वयाथाय् सकलें वनाः पालंपाः ज्या यायेगुयात मंकाःज्या धाइ। थुकिया जःपिन्त मंकाः खलः धाइ। सहलह यानाः नीति दयेकी। मंकाःज्याय् दक्वं खलःपिं चाःलाये माःगु अनिवार्यता जुइ। चाःलाःपिन्त थःपिनि दयेकातयागु नीतिकथं पारिश्रमिक दइ, चाःमलाःम्हेसित बं पुइकी। पारिश्रमिक व बं यःयःपिनि यःयःथे याये दइ मखु। दक्वं छगू कोष दयेकाः मुंकातइ। कोषया जिम्मा पाःलाःयात बियातइ।
मंकाःज्या न्याम्हखुम्ह खलःपिं मुनाः नं दयेकी। न्हय्म्हं निसें भिंmप्यम्ह भिंmन्याम्ह तकया नं दयेकी। गुथिया नं मंकाःज्या दयेकातःगु दइ। थुकिं ज्याया अवस्था स्वयाः गुलि मनू माःगु खः उलि दुगु पति मंकाःज्या थनेगु याइ।
छम्ह हे मनू छगू स्वयां अप्वः मंकाः खलकय् दुहां वनाच्वंगु नं दइ। अप्वः यानाः जहान परिवारं गाःपिनि थथे जुयाच्वनी। याकःमित अप्वःयानाः छगुलिइ हे जक वनाच्वनेगु याइ। छगुलिं अप्वः खलकय् वनाच्वंपिनि छुं जुयाः छन्हुं हे छगूयां अप्वः मंकाःखलःया ज्या न्यात धायेव जहान इनाः वनेगु याइ। गबलें गबलें छ्याय्फ्वाय् याये मजीबलय् थवं थवय् सहलह यानाः ज्या यायेगु याइ।
मंकाःज्या खलःपिनि दुने जक लिकुंका तइपिं नं दु, खलकं पिनेयापिन्थाय् वनाः यायेगु याइपिं नं दु। खलःपिनि हे यक्व ज्या दुपिं जुल धायेव पिनेयापिन्थाय् वनेगु याइ मखु। थःपिनि म्ह्व जक ज्या दुपिं जुल धायेव खलकं पिनेयापिन्थाय् वनाः नं ज्या यायेगु याइ।
खलःया थाकुलिंनिसें पाः यानाः दच्छिया छक्वः मंकाः खलःपिनि वार्षिक ज्याझ्वःकथं सकलें चाःलानाः ल्याःचाः यायेगु याइ। कोषया दां नं थुबलय् हे पिकाइ। थःपिनि इष्टदेव बाय् व थाय्या सतीम्ह द्यःयाथाय् पुजा यानाः प्वत्याभ्वय् नयेगु नं याइ। भ्वजय् गुलिसियां खलःपिं जक थ्याकाः नइसा गुलिसियां जहानपिं नापं थ्याकेगु याइ।
आम्दानी यक्व दःसा भ्वय्ब्व तब्व व यक्व मदुसा चिब्वक नइ। भ्वय् नयां नं ल्यन धाःसा खलःपिनि दामासाहिं ज्वरां बसजाः बाय् वसः दयेकेगु याइ। यक्व हे दइगु अवस्थाय् छेँय् जहानपिन्त तिसा नं दयेकाबीगु याइ। थज्याःगु वस्तु लिपाथ्यंक चिंया रुपय् म्हालासाला यानाः तयातइ। मंकाःज्यां ज्याया प्रकृति स्वयाः लवःकवः म्हतिं म्हतिं हे ज्वनावनी। मदुगु अवस्थाय् कजियात सुचं बी। कजिं माःकथं व्यवस्था यानातइ। नसात्वँसा नकेगु दक्वं कजिया जिम्मा जुइ।

पाःलाः
पाःफइम्ह जः। मंकाः ज्याबलय् पलाखं मंकाःज्या हायेगु, भ्वय्या बन्दोबस्त यायेगु, कोषया जिम्मा कायेगु दक्वं यानातइ। हिनामिना जूसां वं हे पुलेमाली।

प्वत्याभ्वय्
मंकाः खलःपिनि नइगु भ्वय्। गुथि भ्वजय् थें थथे हे यायेमाः धयागु दइ मखु। खलःपिनि सहलह यानाः नयेगु याइ। हासिख्यालि यानाः न्ह्यइपुकेगु नं याइ।

मंगलकृष्ण शिल्पकार हस्तीहाड व प्रस्तरया कलात्मक मूर्ति, सिँया झ्याः, लुखा दयेकेगु ज्याय् छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया उपनां माइला दाइ खः । वय्कः ने.सं. १०५२ तछलागाः चःह्रे, सनिबारखुन्हु यल, जोम्बहालय् जन्म जूगु खः । वय्कःया अबुजु बैकुण्ठ कृष्ण शिल्पकार खःसा वय्कलं स्व. बेखाराज शिल्पकारया प्रेरणाकथं ने.सं. १०६६ दँय् कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु प्रस्तर व हस्तीहाडया थी थी कलात्मक मूर्ति दयेकेगु व सिँया कलात्मक झ्याः, लुखाः नापं थी थी मूर्तित दयेकेगु खः । कला ब्वज्या— नेपाल हस्तकला प्रदर्शनी । न्ह्यथने बहःगु कृति— १) जीवन कुञ्जया सम्पूर्ण काष्ठकलाया ज्या यानादीगु २) होटल शंकरया सम्पूर्ण काष्ठकला ज्या यानादीगु ।

येँ, लाय्कूसाः, वसन्तपुरया भाजु जगतनाराण व मय्जु मायादेवीया काय् भाजु मङ्गलसिद्धि सन् १९४३ स बूगु खः । त्रिविविपाखें सन् १९६४ स भूगोल विधाय् स्नातकोत्तर पूवंके धुंकाः संयुक्तराज्य अमेरिका ओक्लहामा विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि क्वचायेकूगु खः । मानववस्ती विस्तार व पर्यावरण सन्तुलन वय्कःया बिषय खः । भूगोल बिषयस वय्कलं तःदँतक प्राध्यापनया ज्या यानादिल ।

तनहुँ, बन्दिपुरस सन् १९३६ स बूम्ह मथुराप्रसाद श्रेष्ठ वेलायत, लिभपुरया ट्रोपिकल मेडिकल स्कूलपाखें जनस्वास्थ्य विषयस स्नातकोत्तर स्तरय् स्वर्णपदक कयावःम्ह थ्वय्कः नेपालय् जनस्वास्थ्यया ख्यलय् न्ह्यलुवाः खः । नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषदया नायः जुयादी धुंकूम्ह थ्वय्कः विश्व स्वास्थ्य संगठन, दक्षिण एसिया क्षेत्रया सल्लाहकार नं खः । थ्वय्कः नेपाः सरकारया स्वास्थ्य मन्त्रीतक जुयादीगु दु ।

चित्रकलाकार मदन चित्रकारया जन्म वि.सं. २००४ पुषय् येँया तंलाछि त्वालय् अबु तेजबहादुर चित्रकार व मां मनकेशरी चित्रकारया कोखं जूगु खः । एम. ए., एप्लाइड आर्टय् जी.डी. यानादीम्ह वय्कलं चित्रकलाया लिसें संस्कृति क्षेत्रय् योगदान यानादीगु दु । वय्कलं नेपाल कलाकार समाजं पिथंगु च्वसुत नं सम्पादन यानादीगु दु । वय्कःया न्हापांगु कृति ‘नेपाली कलामा ध्यानी बुद्धको महत्व’ नांगु च्वसु २०२५ सालय् मधुपर्क पत्रिकाय् पिदंगु खः । वय्कलं न्याक्वःतक याकः चित्रकला ब्वज्या यानादीगु दु । वय्कःयात २०४३ सालय् प्रबल गोरखा दक्षिणबाहु पदक द्यछाःगु खः ।

वय्कः हस्तीहाड व सिँया झ्याः, लुखाः दयेकेगु ज्याय् छम्ह ज्वःमदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया उपनां मदन पाख्या खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०६३ चौलाथ्वः त्रयोदसि, आइतबारखुन्हु यल, चक्रबहिली जूगु खः । वयकलं थः अबुजु स्व. प्रेम शिल्पकार व म्हगसय् ध्यनाच्व माजु वयाः प्रेरणा जूगुकथं कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कलं कलाया मौलिक सृजना व बिषेशताकथं देवदार सिँया कलात्मक थी थी वस्तु तयार यायेगु यानादी । ब्वज्या— राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी (नाफा) २०२९, ०३१, ०३८, ०४०, ०४४ व ०४५ । सिरपाः— सान्त्वना पुरस्कार २०३१, ०३२, ०३३ । प्रसंसा पुरस्कार २०३८ , विशेष पुरस्कार ः २०४० । द्वितिय पुरस्कार ः २०४० व २०४५ । न्ह्यथने बहःगु कृति— हस्तीहाडया चक्रसम्वरया मूर्ति, हस्तीहाडया पद्मसम्भवया शक्ति सहितया मूर्ति निर्माण ।

येँ, ओमबहाःया भाजु श्यामलाल व मय्जु चन्द्रमायाया काय् भाजु मदनलाल सन १९४९ स बूम्ह खः । भारत, आन्द्र प्रदेश विश्वविद्यालयपाखें जलवायु विज्ञानय् स्नातकोत्तर तक ब्वनावये धुंकाः सन् १९८६ स हानं संयुक्तराज्य अमेरिका, हवाई विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि कयावःगु खः । नेपालय् मौसम परिवर्तनया हाथ्यायात कयाः विशेष अध्ययन, अनुसन्धान याना वयाच्वंम्ह थ्वय्कः वैज्ञानिक तःदँतक नेपाल सरकारया जलवायु विज्ञान विभागय् च्वनाः सेवा यानादीम्ह खः ।

चित्रकार मनवज्र वज्राचार्यया जन्म वि.सं. १९८७ माघय् येँया महाबू मासंगल्लीइ अबु दुर्गावज्र वज्राचार्य व मां तीर्थकुमारी वज्राचार्यया कोखं जूगु खः । वय्कलं आयुर्वेद, बौद्ध दर्शन व चित्रकलाय् स्वअध्ययन यानादीगु खः । वय्कलं आयुर्वेद चिकित्सा, चित्रकला, मूर्तिकला, बौद्ध दर्शन अध्यापन नं यानादीगु दु । वय्कः छम्ह च्वमि नं खः ।
वय्कलं च्वयादीगु नखःचखः व संस्कृति, आयुर्वेद, बौद्ध दर्शन व कला सम्बन्धी थी थी सफू पिदंगु दु । वय्कःया वि.सं. २०२८ य् पिदंगु मध्यकालीन कला सपूm नांजाः । वय्कलं तःक्वः याकः चित्र कला ब्वज्या यानादीगु दु । वय्कःयात नेपाल आयुर्वेदीय संस्थां अभिनन्दन याःगु दु । वय्कः ने.सं. ११२१ प्वहेलाथ्वः एकादसि, सनिबारखुन्हु स्वर्गारोहण जूगु खः ।

थ्वँ अय्लाः दयेकेत जाकि बजिया नापं मना छता नं मदयेक मगाः । मना तयाः हे जक थ्वँ अय्लाः दयेकेत माःगु अय्लाःमा व प्वक दयेके फइ । मना तयेबलय् मात्रा मिलय् यानाः तयेमाः मखुसा सवाः स्यनी ।
मना थीथी कथंया दइ । किमना, छ्वकमना व पामना मुख्यरुपं ज्याय् छ्यलेगु याइ । मना दयेकीगु प्रविधि नं थीथी कथं दइ ।
किमना प्वकं दयेकेगु याइ । प्वकयात ग्वाराचा ग्वाराचा यानाः पानाः किमना दयेकी । पाइबलय् हासाया प्यंचाः यच्चुक हुयाः उकी पायेगु याइ । भचा न्हःगन धायेव न्ह्यःखतय् तयाः पाइ । पानाः गन धायेव माःबलय् छ्यलेत स्वथना तइ । किमना यक्व दयेकी मखु, थ्व यक्व तयेगु नं याइ मखु । किमना दयेकेत दछिं दतले प्वक नायाः थ्वँ वयेत थाकुइ थें च्वंगु व कःथ्वँ दयेकेत नं बांमलाइ थें च्वंगु प्वकं दयेकेगु याइ ।
छ्वकमना ब्यःया थ्वँ व अय्लाःमा दयेकेत मदयेकं मगाः । थ्व त्यनाः दयेकेगु याइ । भचा भचा माःफ्वयाः प्वाकलय् तयाः लुसिं च्वानाः पतिचिंकी । गुलि गुलिसिनं
छ्वयात हायेधुंकाः जक पतिचिंकेगु नं याः । थथे यायेबलय् लुसिइ प्यप्य जक पुनावयेगु याइ । कलघर दसेंलि अन यंका पतिचिंकीगु जुल । पतिचिंके धुनेव प्वतासिइ तयाः भचा प्वातक्क च्वं थें च्वंक हाइ । चकंक हिलाः भचा ख्वाउँकी । लुमुलुमु धाः ज्वलं जुल धायेव यच्चुक बँ पुनाः बँय् स्वलांगु प्यलांगुतिया फि जुइक हिली । द्यःने पाचुसे च्वंगु सु छबःचा तयाः उकी द्यःने भांग्रा सुकू आदि तयाः त्यनाः क्ववयेकी । द्यःने म्वायेकं म्वायेकं न्हुइगु व झ्यातु झ्यातुगु वस्तु दिकी मखु । छवाःत्यां निसें निवाः दतकि लिकाइ । लिकाइबलय् छलांगुत्या निलांगु फि जुयाच्वनी । फ्वसा ह्वः थें जुयाः वाउँसे च्वनाः धिका धिका जुल धायेव बांलाः तायेकी । बँपुइँ ल्यहें मदंक तीजक लिकयाः पाइ । गन धायेव संकेबलय् नचुगु धू ब्वइ । तीजक मुनाः माःबलय् तयेत स्वथना तइ । त्यनेगु मिलय् मजुल धायेव तुइसे फ्वसा ह्वःथें जुयाः ग्वः ग्वः छुतय् जुइ ।
छ्वकमना न्ह्याबलें नं त्यनेगु याइ मखु । बरखा मास क्वचायाः सरद ऋतु सुरु जुइगु बखत यँयाः पुन्हिया बखतय् जक त्यनेगु याइ । मेबलय्या सिकं थुबलय्या मौसम थुकिया निंतिं ल्वः तायेकी ।
पामना जाकिं दयेकी । न्हूगु जाकिया प्वक दयेकेत न्हूगु हे जाकिं दयेकातःगु व पुलांगु जाकिया दयेकेत पुलांगु जाकिं दयेकातःगु हे मना माः । जाकि चुं यानाः उकी वासः ब्वति ल्वाकछ्यानाः पामना दयेकी । चाकुगु मनायात चाकुगु हे ब्वति व खायूगु दयेकेत खायूगु ब्वति तइ । जाकिचुँनय् ब्वति ल्वाकछ्यानाः न्हायाः पा पा ज्यानाः निभालय् पानाः पामना दयेकेगु याइ ।

चित्रकार मनोहरमान पुंया जन्म वि.सं. १९७१ माघय् येँेया मरुत्वालय् जूगु खः । वय्कःया अबुया नां वीरमान चित्रकार खः । चित्रकलाय् स्वअध्ययन यानादीम्ह वय्कलं वि.सं. १९९६ य् भारतया बम्बईया प्रकाश फिक्चर कम्पनीइ पोष्टर आर्टिस्टय् ज्या यानादिल । लिसें २००६ सालय् दार्जिलिङ्गय् कला साधना यानादिल ।
वय्कलं याकः कला ब्वज्या येँय् वि.सं. २०२५ व २०३९ सालय्, २०४२ सालय् लन्डनय् व २०४५ सालय् जर्मनीइ यानादीगु खः । वय्कःया चित्रकला बेलायत, भारत व जर्मनी आदि देशय् संग्रहित जुयाच्वंगु दु । वय्कःयात वि.सं. १९९६ स भारतया बम्बई आर्ट सोसाइटिं ग्वसाः ग्वःगु सोसाइटी स्वर्ण जयन्ती प्रदर्शनीइ सोसाइटी पदक द्यछाःगु दु ।