मा अप्पा धइगु न्हापा न्हापा छेँ दनीबलय् छ्यलीगु तःफिगु अप्पा खः । आः लोकल अप्पा वयाःलिं थ्व अप्पाया चलन प्रायः लोप जुइधुंकूगु दु । अथे खःसां न्हापा छ्यलेगु यानाच्वंगु थ्व माअप्पा आः जग स्वनेत, बल्लाःगु अंगः दनेत छ्यालाच्वंगु दु । थ्व अप्पाय् छुं नं कथं ख्वाः दइ मखु । च्वय् नं क्वय् नं माथं वंक तःफिक तयार यानातःगु अप्पा हे माअप्पा खः । चा व अप्पा जक छ्यलाः अंगः दनीबलय् १८ इन्च तकं ब्या तयाः दथुइ खालि हे धइ थें तयाः वा चा जक तयाः दनीगु जुयाः थ्व माअप्पा छ्यलीगु खः । तःफिगु हुनिं थ्व याकनं तज्याइ नं मखु । सलंसः दँ पुलांगु माअप्पा आः तकं सर्वसाधारणया जग स्वनेगु इलय् व दुने लाका अंगः दनेगु इलय् नं छ्यला वयाच्वंगु दु । कःसि पलाखय् च्वय् नं माअप्पा हे छ्यलातःगु दइ ।
चित्रकलाकार माणिकमान चित्रकारया जन्म वि.सं. १९६१ सालय् भिंद्यः त्वालय् जूगु खः । वय्कःया अबु बखतमान चित्रकार खः । थःगु छँेय् हे आखः ब्वनाः परम्परांनिसें च्वयावःगु चित्र सयेकाः थःत आजीवन चित्रकलाय् पानादिल । वय्कलं दकलय् न्हापां सन १९५७ य् कला ब्वज्या यानादिल । वय्कलं सन् १९७० स जापानय् नं कला ब्वज्या यानादिल । सन् १९६८ निसें १९७४ तक राष्ट्रिय कला प्रदर्शनीइ ब्वति कयादिल । वय्कलं इतिहास व ब्वनेगु सफुलिइ यक्व हे चित्र च्वयादीगु दु । वय्कःया चित्रकला नेपाः, अमेरिका, जर्मनी व भारत आदि देशय् संग्रहित जुयाच्वंगु दु । वय्कलं २०२८ सालय् नाफां ग्वसाः ग्वःगु कला प्रदर्शनीइ स्वर्ण पदक, २०३० सालया इन्द्रराज्यलक्ष्मी पुरस्कार, राष्ट्रिय कला प्रदर्शनीइ न्हाप सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःया स्वर्गारोहण वि.सं. २०४५ फागुन महिनाय् जूगु खः ।
येँ, त्यःरया भाजु धर्मरत्न व मय्जु रत्नमायाया काय्मचा माणिकरत्न सन् १९४५ स बूम्ह खः । भारतया बम्बईया विश्वविद्यालयपाखें म्हुतु व वाया ल्वय्यात कयाः चिकित्साशास्त्र स्नातक क्वचायेका वल । लिपा सन् १९७८ स वेलायत, ग्लासगो विश्वविद्यालयपाखें दन्त चिकित्साशास्त्रय् उच्च शिक्षा ब्वनावल । वाया ल्वय् सम्बन्धय् ज्वः मदुम्ह शल्यचिकित्सक थ्वय्कलं नेपालय् म्हुतु व वाया ल्वय् सम्बन्धय् चेतना थनेगु महत्वपूर्ण ज्या यानादीगु दु ।
पर्सा, वीरगञ्जया भाजु चिनियाँलाल व मय्जु जनकनन्दनीया काय्मचा माणिकलाल सन् १९३९ स बूम्ह खः । सन् १९६३ स भारतं बुँ व चाया बिषययात कयाः विशेष अध्ययन क्वचायेका वःम्ह थ्वय्कलं नेपाःया थी थी जिल्लाया चाया अवस्थाया अध्ययन यासें थ्व बिषयया सपूmत पिथना दीगु दु ।
स्व.मानज्योति शाक्यया उपनां चीधीचा खः । धातुमुर्ति कलाया छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार वय्कः ने.सं. १०३६ स महाबुद्ध, ओकुबहालय् जन्म जूगु खः । अबुजु स्व. पञ्चज्योति शाक्यया हःपाःकथं ने.सं.१०६० दँय् कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु न्ह्यागु नं धातुया मुर्ति थःम्हं हे सीया बां (मोडल) ज्यानाः ढाले यानाः तयार यायेगु खः । कला ब्वज्या— १) वाउन वाडनय् एकल कला प्रदर्शनी (१९८७) २) म्यूनिखय् एकल मूर्तिकला प्रदर्शनी । न्ह्यथने बहःगु कृति— १) लुम्बिनी बुद्ध विहारय् दुगु ६ इञ्च (५०० धार्नी) या बुद्ध मूर्ति निर्माण २) स्वयम्भू कर्मराज विहारय् दुगु ४ फिटया पद्म सम्भवया मूर्ति ३) भुटानय् दुगु ७ फिटया सहस्रभूज अवलोकितेश्वर ४) स्वयम्भू मैत्री गुम्बाय् मैत्री बुद्धया निर्माण ५) भारतय् दलाई लामाया धर्म गुरुया निंतिं सन् १९६९ य् ४ फिटया बुद्धमूर्ति निर्माण ६) साम्तेलिह गुम्बा, मजनका तिल्ला, दिल्लीया तिब्वतय् समुदायया प्रवासी बस्तीइ सन् १९७२ य् बुद्धमूर्ति निर्माण व पलिस्था । ७) सेंरा जे कलेज, ब्यलाकुपे, मैसुर, दक्षिण भारतय् सन् १९७२ य् ४ फिटया बुद्धमूर्ति व मूर्तिया जरिखे व खःरिखें सारिपुत्र व मौद्गल्यायणया प्रतिमूर्ति निर्माण ।
यक्व न्ह्यःनिसें तू, हाम्वः, ईका, पःका आदिया चिकं पिकायेगु मू लजगाः दुपिं नेवाः जाति साय्मि (मानन्धर) खः । लिच्छविकालय् चिकं उत्पादन याइगु मूथाय् थौंकन्हय् काभ्रे जिल्लाया सांगा जुयाच्वन । अन लुयावःगु सम्वत् ३२ यागु महासामन्त अंशुवर्माया अभिलेखय् उगु थाय्यात ‘तैल्यशाला’ व ‘शङ्गाग्राम’ धयातःगु दु । जुजु जयस्थिति मल्लया सामाजिक नियमकथं मानन्धरतय्त चिकं दयेकेगु व फल्चा, चपाः आदि दयेकेगु निता जिम्मेवारी बियातःगु खः । चिकं उत्पादन याइगु ज्यासःयात चिकंसाः बाय् साः धाइ । साःया थुवाःकथं हे थुमित सालमि, साल्मि, साःमि, सःमि, साय्मि आदि धयातल । मानन्धरतय्सं थः च्वनागु थासय् हे मंकाःकथं साः स्वनाः छगू सालय् निइप्यम्ह तकया दुजःपिन्सं न्हिं न्हिं पालंपाः चिकं दयेकाः मी । साःया नामं हे उमिगु गुलिखे त्वाःया नां दु । गथेकि येँया दैसाः, नंसाः (नक्साल), फल्चासाः, लाय्कूसाः, न्हूसाः, ख्वपया साःक्वलां, किपूया कुतिसाः । उमिसं थःगु साःया नामं हे थीथी गुथि स्वनाः धार्मिक, सामाजिक व सांस्कृतिक ज्या न्ह्याकी ।
पेच (Screw) खोले यायेगु व कसे यायेगु स्टिलया ताःहाकःगु ज्याभः ।