शिल्प, प्रविधि व ज्ञान

मारतोल

पेच (Screw) खोले यायेगु व कसे यायेगु स्टिलया ताःहाकःगु ज्याभः ।

मिखा कंकेगु (दृष्टिदान)

ख्वाःपाः च्वयेगुया दकलय् लिपांगु ज्या मिखा कंकेगु खः । थुकियात दृष्टिदान धाइ । थुकिया निंतिं ख्वाःपातय् मिखां मिखा पाःगु दानाः मि ग्वाःगु मकलय् ह्याउँक छुयातःगु नँया गसुलिं मिखाह्वः खनी । थुलि क्वचालकि द्यःयाके क्षमा पुजा यायेमाः । क्षमा पुजा धुंकाः न्हापा उंया ज्या न्ह्याकेत पुजा याःबलय् फयातःगु मोहनी हाकःया रङ्ग दयेकी । लुँचुं, वहःचुं, बज्र व हाकुगुलिइ थुनाः ख्वाःपाःया मिखाह्वतय् हाकुगु उं थीकी । थुकियात हे दृष्टिदान यायेगु धाइ । थथे मिखा कंकेबलय् ख्वाःपाःया मिखा व च्वःम्हेसिया मिखा चूलाके मज्यू । थुलि सिधलकि ‘जिं सःस्यू थें छलप्वलपिनिगु ख्वाःपाःया क्वँचंनिसें ला जायेकाः उं तक छायेपिये धुन । छःपिनि सुदृष्टिं स्वयाः ज्यू मज्यू द्वंबिद्वं क्षमा याना बिज्याहुँ’ धकाः वाक्य यानाः ख्वाःपातय् ज्वलान्हाय्कं क्यना बीमाः ।

मिलन शाक्य

चित्रकार, संस्कृतिविद् मिलन शाक्यया जन्म ने.सं. १०८२ प्वहेलागाः अस्तमि, सोमबारखुन्हु येँया ओमबहालय् अबु नीलरत्न शाक्य वं मां भुवनलक्ष्मी शाक्यया कोखं जूगु खः । एम. ए., बी. एफ. ए. व संस्कृतिइ विद्यावारिधि यानादीम्ह वय्कलं प्राध्यापन यानादी । वय्कः त्रि.वि., नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठानया प्रज्ञा सभासद् जुयादीगु दु । वय्कलं नेपालभाषाया थी थी सपूm, दँपौ व पत्रपत्रिकाया ख्वाःपौ डिजाइन नं यानादीगु दु । वय्कलं थी थी पत्रिकाय् कला संयोजन व सम्पादन नं यानादीगु दु । वय्कलं सन् १९७८ स न्हापांखुसी मंकाः कला ब्वज्याय् ब्वति कयादीगु अले सन् २००६ य् ‘गणेश इन मेडियभल नेपाल’ व सन् २००८ य् ‘कल्ट अफ भैरव इन नेपाल’ शीर्षकय् कलासम्बन्धी कार्यपत्र न्ह्यब्वया दीगु खः । वय्कलं सन् १९८१ निसें १९९७ तक जर्मनी, स्विट्जरल्याण्ड, पोल्याण्ड, जापान, फिनल्याण्ड, लाहती, हेलेसिन्की व भारतय् याकः कला ब्वज्या यानादीगु दु ।
भारतय् मंकाः कला ब्वज्या नं यानादीगु दु । वय्कःयात वि.सं. २०४४ या राष्ट्रिय युवा वर्ष पुरस्कार, राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी २०५४ य् ल्यू सिरपाः, सन १९८० स एज्राज्याककिट्स इन्टरनेशनल प्राइज व जापानं उत्कृष्ट पुरस्कार द्यछाःगु दु ।

मिश्रीतु

तुयागु छता जात । तुइसे भुयू नइ । गौ ससती । पु तपु जुइ । यक्व ताःहाकः जुइ मखु । ति यक्व वइ । न्ह्यतुसे चाकुइ । गौ सतीगुलिं छ्यायेबलय् थाकुइ ।

मीकूकथि

मि कुलेगु कथि । प्याःगु जुइ, पुचा लाइ, निकुति हाकः जुइ । हाज्या प्वःज्या याइबलय् भुतुलिइ नौ जाल धायेव थ्व कथिं घ्वानाछ्वयेगु याइ ।

मुकुन्द रंजित

येँय् सन् १९५२ स बूम्ह वय्कः मचाबलय् आखः ब्वनेगुली उलि सफल विद्यार्थी मखु । विश्वनिकेतन माध्यमिक विद्यालयपाखें प्रवेशिका क्वचायेकाः नेपालय् विज्ञान विषय कयाः ब्वनेगु याःम्ह मुकुन्द रंजितयात संयुक्तराज्य अमेरिका, क्यालफोर्निया विश्वविद्यालय, डाभिसपाखें सन् १९८४ स कृषि विज्ञानय् विद्यावारिधि यायेगु ह्वःताः चूलात । विशेषतः आलुया खेती यायेबलय् ब्वलनीगु ल्वय्या सम्बन्धय् दुग्यंगु अनुसन्धान यासें उकियात गुकथं वासः यायेगु धैगु विधिया विकास थ्वय्कलं यानादिल । लिपा ल्वय्नाप प्रतिरोध शक्ति दुगु आलु पुसा विकास यानादिल । गुगु नेपालय् जक मखु दक्षिण एसियाया ख्यलय् न्हापां खः । वय्कलं हरित अनुसन्धान व प्रविधि प्रयोगशाला चायेकाः थःगु कथंया वैज्ञानिक अनुसन्धान याना वयाच्वंगु दु ।

मुक्तिनारायण श्रेष्ठ

सुदूर पश्चिम डोटी सिलगढीया भाजु भूमिनारायण व मय्जु इन्दिराया काय्भाजु मुक्तिनारायण सन १९४५ स बूम्ह खः । सन् १९६६ स विज्ञान बिषयस स्नातकोत्तर क्वचायेके धुंकाः सन १९७७ स संयुक्तराज्य अमेरिकाया क्यालफोर्निया विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि कयादीगु खः । विशेषतः जङ्गली जीव जन्तुतय्त उपचार यायेगु वासःया विकास अले वन्यक्षेत्रया पर्यावरण संरक्षणया ख्यलय् थ्वय्कः विशेषज्ञ खः । पश्चिम नेपालय् कस्तुरी मृग पालनयात न्ह्यज्याकूम्ह थ्वय्कः छम्ह न्ह्यलुवाः खः ।

मुनिबहादुर शाक्य

यल, नागबहाःया भाजु बुद्धराजया काय्भाजु मुनिबहादुर सन् १९४२ स बूगु खः । भारतया कलकत्ताय् इलक्ट्रोनिक प्रविधि सम्बन्धय् डिप्लोमा ब्वनावःम्ह थ्वय्कलं सन् १९७३ स फ्रान्सय् वनाः माइक्रोप्रोसेसरया ख्यलय् विशेष अध्ययन यानादिल । थःगु कथंया डिजाइनय् वय्कलं नेपालय् दक्कलय् न्हापां माइक्रो कम्प्यूटरया विकास यानादिल । अथे हे दक्षिण एसियाय् दक्कलय् न्हापां देवनागरि आखःया कीबोर्डया नं विकास यायेत ताःलात । नापनापं खय् भासं खँ ल्हायेसःम्ह रोवोटया नं सफल परीक्षण यानादिल । वय्कः सन् १९८३ स नेपाल राष्ट्रिय विज्ञान तथा प्रविधि प्रतिष्ठानपाखें विज्ञान पुरस्कार कायेत नं ताःलात ।

मूतिथ्वँ

प्वकय् लः तयाः दकलय् न्हापां वँयातःगु थ्वँ । मेमेगुु छुं नं कथंया ति ल्वाकमज्याःनिगु थ्वँ । सवालय् चाकुसे च्वनी । पोष दइ । पुलां जूलिसे खाइया वइ ।

मूनायः

तुसाःया दकलय् मुख्यम्ह मनू । दक्वभनं मिखा ब्वयाच्वनी । अय्भय् दक्वं वं हे स्वइ । ज्या ब्वये माःपिन्त माः माःकथं ज्या ब्वइ । ज्या याःगु मिलय् जू मजू स्वइ । लवःकवः मिलय् मजूसा मिलय् यानाबी । सुयां छुं खँ न्यनेमाःसां वयाके हे न्यनी । हौसला बियाः ज्या याकी । छुं नं न्हूगु खँ निर्णय याये माःसा थःयां क्वय्यापिं नायःपिंनाप सल्ला साहुति यानाः निर्णय यायेगु याइ ।