छ्व, कय्गू आदि ह्वलेगु ज्यायात ह्वःज्या धाइ। ह्वःज्या सामाज्या व सुकाज्या क्वचायेकाः जक याइ। चां गनेयःथाय् बुँइ याकनं व न्हसिथाय् बुँइ भचा लिपा जक बुँ पालेगु याइ।
ह्वःज्या यायेत वाख्वं दक्वं भस्म यानाः बुँ पाली मखु। स्यः छस्यःचा ल्यंकी। छ्व ह्वलेत जूसा कुत्या ब्या जुइक पौ यानाः बुँ पालाः चापाँय् पती तइ। हाकः धाःसा बुँइ लः दुतपित यायेगु अवस्था स्वयाः बुँ गपाय्क्वाः अपाय्हाकः नं यायेगु याः। चः चः दयेकाः झिकु भिंmन्याकु हाकःया नं याइ। चापाँय् छपाँय् न्ह्यःने छपाँय् ल्यूने पाखा ज्वलं जुइकाः तइ। पतिइ पुसा ह्वलाः चा नचुकाः पुसा ल्हाकेगु याइ।
कय्गू ह्वलेगु जूसा न्हापां छःन्ह्याक पुसा निं ह्वली। पुसा ह्वलेधुंकाः पुसा ल्हाकेगुयात ध्यानय् तयाः झिकु भिंmन्याकुति ब्या यानाः चः दयेकी। निकुत्यांनिसें स्वकु ब्या यानाः निताः पालाः तिक्व म्हुयाः पौ दयेकी। तिक्वया चा पती तइ। पतीच्वंगु चा कुचा यानाः पुसा ल्हाकी। प्याःथाय् जूसा तःकुलिं व गंथाय् जूसा खतांमुगलं छ्यानाः चा कुचा याइ।
ह्वःज्या याइबलय् छकूबकू जक याइमखु। बलपुजा भ्वय् नयाः च्वंपिं फाँतया दक्वं जःपिं चाःलानाः सल्लाह यानाः जक याइ। निदँ स्वदँ दँतक छता हे जक बाली याइ मखु। हीकाः हीकाः यायेगु याइ। छगू साल छ्व ह्वःसा मेगु सालं कय्गू ह्वलेगु अथवा ह्वःज्या बाहेकं बकुलाः बाय् मेगु हे पीगु नं याइ। ह्वःज्या यायेत जहान भ्वछिं जक मचाःपिनि मंकाःज्या थनी। गुलि गुलिसियां ब्वलाज्या यानाः नं याइ। थःत माःगु लवःकवः थःथःपिन्सं हे ज्वनावइ। न्हिनय् प्याःथ्वँ त्वंकी, बान्हि जालकि बजि नकी।
छकूबकू जक दुपिनिगु बुँ दक्वं छम्हसिनं हे कःघानाः नं ह्वःज्या याइ। थुकिया पलेसा बुँथुवाःयात बालीया छुं प्रतिशत बीगु व सिनाज्यां बुँ पालेत ग्वाहालि याइ।

किमना
थ्वँय् तइगु मना। प्वक ग्वाराचा ग्वाराचा यानाः निभालय् पानाः गंकातइ। किलं मनयेक सचय् यानातइ। प्याःथ्वँ, थ्वँ वँयेगु प्वक व ब्यलय् थुयातःगु अय्लाः माय् नं तइ।

छःन्ह्याक
उतिग्यंक। ह्वःज्यां कय्गू ह्वलीबलय् गनं साल्लुक गनं ख्वातुक ह्वली मखु। अल्सि मचासे बुलुहुं सकभनं उतिग्यंक ह्वलेगु याइ।

छ्वकमना
छ्व प्याकाः पतिचिंकाः हायाः दयेकातःगु मना। बुक्क हायाः बँय् सालुक हिलाः सु, भाङ्ग्रां त्वपुयाः क्व वयेकी। बांलाक क्ववल धायेव लिकयाः गंक पानातइ।

तःकू
चा कुचा यायेगु नँया लवः। ३—४ इञ्चति फाला व ८ इञ्चति ताःहाकःगु नँबालाय् ३— ४ इञ्च गोलाइ दुगु म्वः दइ। थुकी १.५ इञ्चति ह्वः तयाः ५ फुटति हाकःगु चु तयातइ।

न्हसि
तः नायूगु बुँँ। चाबुँ जुइ। प्यानाच्वनी। भचा सुनुभुनु धाल धायेव हे लः लुयावइ। ज्या याये थाकुइ। तसकं न्हसिथासं तेंलः नं पिचाना च्वनी।

प्याःथ्वँ
प्वकय् प्वक ग्यछि बजि व लः तयाः दयेकातःगु थ्वँ। हाकु जाकिया दयेकी। हेंगले मिंगले चिनी। मात्रा मिलय् यानाः किमना, छ्वकमना व पामना नं तयेगु याइ। चिकुलाया बखतय् दयेकेगु याइ।ं बजि चुंल्हुयाः नं तयेगु याः। लः तयाः छवाः लिपा जक बुइ। क्वकाये धुंकल धायेव न्हिं न्हिं बाय् छन्हुइ अतः संका बीमाः। मखुसा फ्वसा ह्वयेयः। पुलां जूसां खाइ खाइ चाकु चाकु धायाः सवाः सानाच्वनी। ता थित धायेव धाःसा खाइसे च्वनी।

पामना
जाकिचुं व थीथी जडीबुटी तयाः पा दयेकाः गंकातःगु वस्तु। थ्वँ दयेकेत तइगु वासः। हाजा क्व वयेकेत थुकिं वालाः क्वंचाय् तयाः त्यनी। खायूगु व चाकुगु यानाः निथी दइ। साधारण थ्वँ दयेकेत चाकुगुलिं वाली। त्यप थुयातःगु व प्याःथ्वँय् तयेत खायूगु तइ। तिथ्वँ साकेत नं चाकुगु मना क्वफायेगु याः। मात्रा पाय्छि मजुल धायेव सवाः स्यनेयः। थ्वँ अप्वः छाके माःसा खायूगु मनापा मस्यंक नं तइ। मना दयेकीपिं अलग्ग हे दइ।

बलपुजाभ्वय्
फाँटया सकलें खलःपिं चाःलानाः नइगु भ्वय्। भ्वय्या ज्वलं न्यायेत दामासाहिं ल्हाइ। बुँुइ सःगु छतानिता दुदुपिन्सं हइ। फाँटया च्याखाय् लाक थाय् याइ।