लिच्छिबी जुजु धर्मदेवयापाखें सर्वसाधरण जनताया सेवाया निंतिं धकाः दयेकेब्यूगु हितिइ लः महायेवं लाय्कूया आचाजु, जोशी व पुरोहिततय्सं सल्लाह ब्यूगु कथं छगू भिंगु साइतय् स्वीनिता लक्षण लाःम्ह मनूया भोग बीमाःगु जुल । थुकिया निंतिं छन्हु चान्हय् थःहे सुनां मसीक हितिया न्ह्यःने थसःपाःवन, जुजुया काय् वयाः चुपिं पालाः हितियात नरवलि बीवं छक्वलं लःहाल । नारायणहितिया सम्बन्धय् थ्व छपु अतिकं बय्बय् जुयाच्वंगु लोककथन खः । इतिहासकारपिनि धापू कथं थःहे अबुया नरवलि ब्यूम्ह मेम्ह सुं मखु लिच्छिबी ईया अतिकं नांजाःम्ह जुजु मानदेव खः ।
अज्ञानतावश थः अबुया हत्या यानागुलि पस्ताचायाः बज्रयोगिनीस तपस्याय् च्वंबले पितृहत्याया पापंमुक्त जुइगु खःसा बौद्ध चैत्य धकाः अलौकिक शक्तिया निर्देशन जुल, थ्वहे निर्देशनया पालनायासें जुजु मानदेवं खास्ती स्तूप दयेकेबिल ।
गोपालराजवंशावलीस श्रीमानदेव ..तैन…गुंविहारशिखरे तपःकृतम् । तपः प्रभावान्महाचैत्यमूत्यद्यते प्रतिष्ठितश्च धकाः च्वयातःगु विवरण कथं मानदेवं खास्ती स्तूप दयेकेब्यूगु धैगु धापुतिइ आपालं ऐतिहासिक यथार्थ ज्वःलाःगु खनेदु । थ्व ल्याखं खास्ती स्तूप न्यागूगु शताब्दि जःखः धस्वागु जुइमाः । यद्यपि गुगुं शिलालेख वा दसि लुयावःगु मदु ।
स्तूप दयेकूगु इलय् तःदँतक वा मवः । हिति, बुँगाः, पुखू व खुसितकं सुनावन । सुथय् सुथय् सर्गतं गाइगु खसुति लः मुंकाः तःदँ बिकाः दयेके क्वचाःगु जूगुलिं थुकियात खसुति स्तूप वा खास्ति स्तूप धाःगु धैगु लोकख्यान दु ।
मेखे सँदेयपाखे धाःसा थुगु स्तूपयात कयाः थःगु कथंया लोकख्यान न्यने दु । छम्ह सँमिनियात कश्यप बुद्धया अस्थि तयाः स्तूप दयेकेगु इच्छा जुल, थुकिया निंतिं माःगु थाय् माल धकाः जुजुयाके फ्वंबले गुगुनं कथं थाकु मचासें अःपुक जुजुं अनुमति बिल । अले उगु थासय् थुगु स्तूप दयेकेगु जुल । अःपुक जुजुया म्हुतुं बचं चुलिब्यू अर्थात सँय् भासं जारुङ्ग खासोर खः, थ्वहे बाखंया लिधँसाय् सँदेय्यापिन्सं खास्तिया जारुङ्ग खासोर धायेगु यानाच्वंगु खः धाइ ।
स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु स्थापत्यकलाया गुगु च्वन्ह्यागु प्राविधिक ज्ञान दु उकिया छगु अतिकं च्वछायेबहःगु भौतिक संरचना खास्ति स्तूप खः । थ्व नेपाः देयया दक्कले तग्वःगु स्तूप खः, अले विश्वया न्ह्यथनेबहःगु बौद्ध संरचना मध्ये छगू खत । थुकिया जाः ३६ गू मिटर दु, थुकिया चाः १०० मिटर दु ।
बज्रयानी तान्त्रिक मान्यता कथं थुगु स्तूप श्रीयन्त्र आकारय् मण्डला स्वरुपय् धस्वाकातःगु जुल । धार्मिक आस्था कथं क्वय्या ब्व पृथ्वी तत्वया प्रतीक खःसा, तइस्से गोलाकार ब्व लः तत्व, अले तंगि तंगि फय् वा वायू तत्व जुल । दक्कले च्वय् छत्र वा कुसा शून्यया प्रतीक खः ।
झिंस्वंगू तंगि निर्वाण प्राप्तिया निंतिं पूवंकेमाःगु लँपु खः । गजू धाःसा पर्वतराज सुमेरुया स्वरुप खत । प्यखें दुगु ध्यानी मिखा निगः प्रज्ञा अले हर्मिका आर्य अष्टाङ्गमार्गया संकेत जुल ।
स्तूप दुहाँवने थाय् पश्चिमपाखे खास्ति अजिमाया देगः दु, थुगु देगः खास्ति स्तूप सिबें न्हापायागु धाइ ।
सँदेय् चिनिया लाल सेनाया नियन्त्रणय् वने धुंकाः सन १९५९ लिपा आपालं सँय्त शरणार्थी कथं नेपाः वल, अले उप्वm थुगु खास्ति जःखः च्वनेगु यात । आः सँय्तय्सं दयेकूगु थ्यं मथ्यं ५० गू बौद्ध गुम्बात थन जःखः दयेधुंकल ।