यलया दकलय् पूर्वय् लाःगु बही धकाः गुइतः बहीयात धाइ । थ्व भिंछेँ बहालं पिंछेँ जुनाः वनेगु थासय् दु । छगू हे बही लिपा स्वंगू विहार जूवंगु धकाः धाइ । उकथं थनया स्वबही थथे दु – मूल गुइतः बही (गुस्तल महाविहार), तःधंगु गुइतः बही (प्रथमश्री महाविहार), चीधंगु गुइतः बही (वसूच्चशिल महाविहार) । मूल गुइतः बही (गुस्तल महाविहार) यलया गुइतः बही धालकि थुगु विहारयात हे थुइकी । थन बहीया ल्वहंया त्वाथः गयाः मूलुखां दुहांवनेवं चकंगु बही लुइ । दुने जवय् अंगलय् महांकाल तयातःगु दु । मूलुखाया न्ह्यःनेसं नितँ जाःगु मू बही देगः दु ।
देगलय् गन्धुरी द्यः उत्तर स्वःम्ह भविष्य व्याकरण मुद्राय् बुद्ध दु । थुकिया च्वय्या तल्लाय् आगं दु । वयां च्वय् पल्लिइ चैत्य आकारया गजू दु । बहीया लाय्ब्वय् छगः लिच्छविकालीन चैत्य, छगः धर्मधातुमण्डल तयातःगु दु । समग्रय् थनया बहीया स्वरुप यक्व पानाच्वनेधुंकूगु दु ।
थनया बहिलिइ च्वंगु संघय् दुपिन्सं बन्दे लुइगु , नायः लुइगुया लिसें नियमकथं द्यःपाः च्वनेगु आदि धार्मिक क्रियाकलाप न्ह्याकाच्वंगु दु । थुकिया लागि थुगु बही व चीधंगु गस्तल बहीया संघ मुनाः सामूहिक कथं ज्या न्ह्याकू । थुगु कथं स्वयेबलय् थनया संघं संघ भोजन, बहीद्यः बुसाधं, गुइतः अजि ब्वयेगु, पञ्जरां यायेगु व देपुजा न्यायेकेगु आदि गुथिया ज्या यानाच्वंगु जुल ।
चीधंगु गुइतःबही (वसूच्चशील महाविहार)
यल गुइतः त्वालय् तःधंगु गुइतःबहीया झ्वलय् थुगु चीधंगु गुइतः बही (वसूच्चशील महाविहार) दु । बहीया मूलुखा दुने जवय् महांकालया ख्वाःपाःया लिसें अवलोकितेश्वर व बालकुमारीपिं दु । लुखाया चुलिंचू बहीया मूदेगः दु । थ्व नितँजाः जुयाः उकिइ पलिंचिनाः द्यःने चिकीग्वःगु देगःचा तयाः गजू छुनातःगु दु । अथे हे देगःया मूलुखाया न्ह्यःने जःखः निम्ह सिंह दु । मूलुखाया दुथाय् पञ्चबुद्ध तयाः फुसय् बज्रसत्वया मूर्ति तयातःगु दु । थन दुने गन्धुरी द्यःकथं अक्षोभ्य दु । देगःयात चाःहिले छिंक प्रदक्षिणा मार्ग चायेकातःगु दु । देगःया खवय न्हापांगु तल्लाय् आगं दयेकातःगु दु । थन हे वसुन्धराया मूर्ति नं तयातःगु दु । बहिलिइ छचाःखेरंया संरचना संघया सदस्यतय्गु बासस्थान दयेकातःगु दु । थ्व बहीया निर्माण गबलय् जुल धइगु क्यनीकथंया ऐतिहासिक प्रमाणया उल्लेख गनं जुयाच्वंगु खनेमदु । थुगु बहीया क्षेत्रफल १ रोपनी ३ आना ३ पैसा दु ।
थन थीथी धार्मिक क्रियाकलाप जुयाच्वंगु दु । उकिया निंतिं मू गुइतः बही व थुगु बहीया थकालिपिं मध्ये थपाजु लिसे न्याम्ह पञ्चस्थविर आजुपिंपाखें थनया मस्तय्त बन्दे लुइगु ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु । संघया थकालि कथं बहीद्यःयाथाय् पाःफयाः नित्यपूजा इत्यादि यायेगु नं यानावयाच्वंगु दु । थन दछियंक थीथी पुजाआजा यायेत माःमाःगु गुथि दयेकातःगु दु । व कथं वैशाखकृष्ण षष्ठीकुन्हु बहीद्यःया बुसाधं, गुंपुन्हिकुन्हु गुइतःअजि ब्वयेगु, श्रावणशुक्ल अष्टमीकुन्हु पञ्जरां यायेगु व वैशाखशुक्ल षष्ठीकुन्हु देपुजा न्यायेकेगु याइ ।