कलिकू घानाः जंक्व प्वाकलं
जंक्व याइम्ह मचायात फिकीगु प्वाकलं जंक्व प्वाकलं खः । जंक्व प्वाकलं क्वेचिं, तिनखाः वा छुं कथंया पातकापःयागु जुइ । प्वाकलंया क्वफ्यलय् प्यकुनय् नं कलिकू घानाः सुइगु याइ ।
कत्तु
कय्ता धुंकाःया गोप्य अंग त्वपुइगु, छम्ह मचानिसें चिकिधिकः तःधिक न्ह्याम्हेसिनं नं न्ह्याइगु खम्पा तक्कया बागः सुरुवा धयागु हे कत्तु खः ।
कमिज
थीथी कापःया थीथी लंया थीथी डिजाइनया पोशाक मध्ये स्वंगू पाताया लं न्ह्यःने दुछि ताँख तयाः बकरमवाल गःतां कफ्वाला लंचा दुगु व बागः लंचागु लं खः । मिजंतय्सं फीगु कमिज नांयागु थ्व लं, जँय् न्ह्यायेगु न्ह्यागु कथंया सुरुवाः, पाइन्ट, पाइजामा, हाफ पाइन्ट आदि नापया ज्वलं कथं न्ह्याम्हसें न्ह्यागु यामय् नं न्ह्यागु अवस्थाय् नं फीगु याइगु लं खः । लं सुइगु कापः थ्व हे जातया धयागु मदु । सालुगु सिल्क कापः निसें ख्वातुगु कश्मिरा तकया अनेक अनेक जातया कापःयागु कमिज सुइगु याः । मचा, ल्याय्म्ह, बुरां तकं फीगु लं खः कमिज ।
कय्ता
नां काये मछालापुयाः नं छालापुगु अंग्रेजी खँग्वः अन्डरवेयर । तर पूर्ण नेवाःपहःकथं धाःसा काचाक्क नां काय मछालापु भाःपियातःगु गुप्ता·या गोपनियताया लागि मचिसें मगाःगु छता मिजं वसः खः ‘कय्ता’ । लक्षणया रुपय् साइत स्वयाः पुजा समेत यानाः शरीरया गुप्ता·या गोप्यताया लागि नेवाः समाजया थःथःगु जातीय संस्कारकथं कय्तापुजा, व्रतबन्ध, चूडाकर्म आदि महान पुजा यानाः गुरु पुरोहित, थाकुलिपिंसं लःल्हानाः चीत बीगु छता मूल वसः खः कय्ता । क्वलाछिति ब्यागु तुयुगु कापः त्वाइन काय् हिनाः चीगु खः ।
कांस
मिजंपिनि भारि, खःमू आदि क्वबीगु ज्या कृषि कार्यसम्बन्धी अनेक ज्या यायेगु धर्मकर्म स्नान पुण्य आदि थःथःपिनिगु जाति अनुसारया धर्मकार्य यायेगु आदि याइबलय् पुलि छ्यनं च्वय् तक पुइगु जँय् हिनीगु, किनारा छबालाचा दुगु सिसी धायेक तुयुगु खुकु च्याकुति हाकःगु हिना कापः हे काँस खः ।
कुर्ता
सात साल लिपा, आयातित स्वरुपया वसः कथं वःगु मिसामस्तय्गु वसः । गुगु थौंतक नं जातीय वसः कथं कायम जुयाच्वंगु दनि । व खः कुर्ता । कुर्तानापया ज्वःवसः पन्जाबी सुरुवाः, चुरेदास सुरुवाः, गाया रुपय् सल् न्ययेगु याइगु खः ।
कोत
थीथी स्वरुपया थीथी नांकथंया वसः मध्ये तःजि कथंया स्तरीय वसः खः कोट । वसतं पुनेबलय् दकसिबय् द्यःने फीगु ऊलन टेरलिन, कश्मिरा आदि भिंगु ख्वातुसेच्वंगु कापःयागु दर्जावाल वसः कथं फीगु याइ । कोटया नाप ज्वःलाकाः फीगु ज्वारिकोट खःसा कोट ज्वारिकोटया पूर्णता खः । लंसुरुवाः फीबलय् कोट फीगु अनिवार्य खः । कोटया तपागु तथा ताःहाकःगु रुपयात भान्तांकोट तथा तपाःकोट तथा ओभरकोट धकाः धायेगु याइ ।
क्वांच
पुरोहित बज्राचार्य गुरुजुपिनि विशेष पुजाबलय् गुजिलंया द्यःने हाकनं फीगु दुबःसा तयाः लंचा तग्वः यानाः सुयातइगु क्वेचिंयागु छता विशेष लं दु । उगु लंयात हे क्वाँच धाइगु खः ।
गन्जी व स्वीटर
ऊन कायागु थीथी रंगयागु थीथी बुत्ता तयाः ल्हातं वा मेसिनं थानातइगु लंचा दुगु व लंचा मदुगु (हाफ स्वीटर) न्ह्यागु यामय् न्ह्याम्हेसिनं नं लुमुक लंया द्यःने फीगु लं खः स्वीटर वा गन्जी ।
लंचा तयाः वा लंचा मतसे थानातइगु थ्व लं थःथःगु इच्छा कथं फीगु याःसां खास यानाः मिजंपिनि छ्यनं दुछ्वयाः फीगु कथंयागु खःसा मिसापिनि न्ह्यःने दुछिं ताँख तयाः फीगु डिजाइनया जुइ ।
गरेला सुरुवाः
सुरुवाःया मोहताय् प्यकू न्याकू कलिकू स्वानाः ह्वांग्लांह्वांग्लां च्वंक सुयातइगु सुरुवाः हे गरेला सुरुवाः खः । (पालिजाः बखुं न्यासि वनीगु थें धकाः गिजय यायेक ह्वांग्लांह्वांग्लां तग्वःगु छाँटयागु थ्व सुरुवाः विदेशी आयातित सुरुवाः जूसां नेपाली जातीय स्वरुपं नालाः ताकाल तक हे चलय् जुया वयाच्वंगु खनेदु ।
गुजिलं
एकसरा पुतुलंनाप लं ज्वरागु हे रंगयागु कापःयागु गुजि यक्व तयाः तुति तकया फीगु तथा सिनीगु वसः हे गुजिलं खः । ततःधंपिं द्यः देवीपिनिगु विशेष ततःधंगु पुजा याइबलय् मूल पुरोहित गुरुजुपिंसं फीगु तथा सिनीगु ततःधंगु मूल विहार विहारया मूल पुजारि, सर्वसंघया थाय्पाजु, पान्जु,राजकीय मूल पुरोहित आदिपिंसं सम्बन्धित स्थानया सम्बन्धित संस्कार व संस्कृति स्वरुपय् ‘गुजिलं’ नांया पोशाक पुनेगु याइ । गुजिलंया पूर्णताय् कसाय्गा छपु नं न्ययेगु अनिवार्य । कसाय्गा ह्याउँगु रंगयागु जुइ । पञ्चबुद्ध भगवानया वर्णया स्वरुपय् गुजिलं नं न्याताजि रंगया दइ । पुजाया स्थिति कथं थुपिं न्याताजि रंगयागु गुजिलं न्याम्ह पुरोहितपिंसं पुनेगु याइगु खः । अप्वः पुजाय् धाःसा तुयुगु गुजिलं जक विशेष पुजालंया रुपय् फीगु याइ ।
गुजिलं फीपिं मूलाचार्य, गुरुजु तथा थाय्पाजुपिं छत्रं कुइ योग्यपिं छत्रधारिपिं जुइ । उकिं थुगु पोशाक पुनीगु अवस्थाय् वसपोलपिंत देवछत्रं कुइकेगु याइ । थीथी कथंया रंगयागु गुजिलं फीपिनिगु छगू उदाहरणया लागि खनाच्वना येँया कुमारि सालेगु जात्राबलय् कुमारि रथया न्ह्यः न्ह्यः बिज्याइपिं पञ्चबुद्धया स्वरुपय् न्याताजि रंगया गुजिलं फिनाः बिज्याइपिं न्याम्ह राजकीय मूल पुरोहितपिं खः ।
पद्मपाणि श्री करुणामय बुंगद्यःया पुजारि, पान्जुपिंसं फिनाबिज्याइगु गुजिलं धाःसा बिस्कं कथंयागु ह्याउँगु, तकय् याना कापःयागु भारिकथंयागु जुइ ।
चीवर
नेवाः बौद्ध संस्कार कथं बज्राचार्य, शाक्य, जातिपिनि चूडाकर्म याइबलय् चूडाकर्म याइपिं मस्तय्त तथा भिक्षुकपिंत चूडाकर्मया ज्वःछि प्यन्हु तक पुंकीगु पोशाकयात चीवर धाइ । चीवर ह्याउँगु कापःयागु प्वाकलं व जामा जुइ । चीवरया द्यःने जवगु ल्हाः छपा पिकायेकाः पात्कापःयागु गां न्ययेकेगु याइ ।
व्रतबन्ध याइपिंत पुंकीगु वसः म्हासुगु कापःयागु लं व धोति जुइ । ब्वहलय् धुँया छ्यंगू सहितया धनुषवाण क्वबीकेगु याइ । नेवाःपहया थुलि चलनचल्तिगु वसः बाहेक, थौंकन्हय्या विदेशी आयातित अनेक कथंयागु फेसनया अकल्पनिय आधुनिक पोशाकत समयानुसार अनन्त रुपं वृद्धि जुया वयाच्वंगु दु ।
जंकु लं
जंकु पुजाविधि यानाच्वं ज्वःछि मचायात जंकु प्वाकलं व जंकु तपुलि बाहेक मेगु लं फिकी हे मखु । पुजाविधि सिधयेकाः लं फिकेगु याइ । जंकुमचायात फिकीगु उगु लं पातकापःयागु शुद्धगु तःजिगु भोतो लँ जुइ । (थौंकन्हय्यागु सेटवालागु लनय् थीथी कथं पोते भरय् यानाः झःझःधायेका तइगु मखमलया जंकुलं जुइमखु) जंगी पोशाकया थीथी कथंया दज्र्यानि
वसः पोशाकत
राष्ट्रव्यापी नेपाल अधिराज्यय् अनेक थीथी स्तरया जंगी स्वरुपया फौजी कमाण्ड, मिल्ट्रि, सैनिक जवान, प्रहरी, राजकीय अंगरक्षकतय्गु वसः तथा पोशाकया विषयय् खँ ल्हायेगु खःसा थुमिगु पोशाक, सामाजिक नेपाली जनताया वसः नाप पूर्णरुपं हे पाःगु जुल । हरेक थीथी जंगी फौजितय् फौजिय व्यक्तित्व कथं दज्र्यानि पोशाकत दयाच्वंगु जुल ।
जांगावाल सुरुवाः
भान्तांलंया ज्वःछि सुरुवाः जांगावाल सुरुवाः खः । जांगावाल सुरुवाः धकाः न्ह्यःने निकु लिउने निकु प्यकु हाकःया जांगा तयाः सुयातइगु मिसा सुरुवाः खः । थ्व सुरुवाः न्ह्यानाः न्यासि वनेबलय् जांगा दक्वं लिउनेपाखे वनी । व लंया जवं देपाय् देपां जवय् थ्वात्तुथ्वानाः न्यासि वनेगु हे न्यासि वनीम्हेसिया विशेषता (जांगावाल) सुरुवाःया ढांचा खः ।
जामा व घांगरचा
लंया कोफ्यलय् चाकःछिं गुजि घानाः सुयातइगु, बःचाधिकःपिं मिसामचात निसें पर्सि सिनेमत्यःनिपिं मिसामस्तय्सं फीगु लं खः । उमेरया मापन कथं सुयां सुरुवाः न्ह्यानाः वा सुयां सुरुवाः मन्ह्यासे । भिंगु व मभिंगु कापः स्वयाः न्ह्याबलें न्ह्यागुनं परिस्थितिइ पुनेगु याइ ।
ज्वारि कोत (इस्टकोट)
वसतं पुनेबलय् लंया दकलय् द्यःनेपाखे फीगु ख्वातुगु कापः (काश्मिर) सटन, थीथी बुट्टाया थानाकापः आदि) यागु लंचा मतसे ताँख झ्वःलिं तयाः लिपाताय् पेति सहितया सिल्क तयाः सुयातइगु धाँचावाल लं हे ज्वारिकोट खः ।
टाँखवाल लं (ब्लाउज)
मिसालंया लिपा मिसातय्सं फीगु चलनचल्तिगु लं, न्ह्यःने दुछिं ताँख दुगु ताँखवाला लं खः । थ्वयात ब्लाउज नं धाइ । लंचा छगलं दुगु वा बागः लंचा दुगु ब्लाउज थीथी कथंया कापःया स्तरकथं चिकुला, बर्खा, नखःचखः पुजा भ्वय् आदिबलय् फीगु याइ ।
टाइट सुरुवाः
नेपालीपहःया वसःकथं दुथ्याकाः फी धुंकूगु टाइट कुर्ता नांयागु कुर्ताया ज्वःछि सुरुवाः टाइट सुरुवाः खः । थ्व सुरुवाः मिजंपिंसं न्हयाइगु चुरेदार सुरुवाःया लसि वःगु त्वान्नालय् त्याप्प च्वंक न्ह्याइगु मिसा सुरुवाः खः ।
टिसर्ट
कमिज लिपाया दकलय् चलनचल्तिया मिजं लं टिशर्ट खः । अंग्रेजी नांया थ्व लं छ्यनं दुछ्वयाः फीगु, गुण, प्रयोग, व्यवस्था दक्वया कमिज सरहगु लं खः ।
तकय् याना लं
तोप्लने, धाका, चुनरि आदि कापतय् कपाय् लानाः तकय् यानाः लं सुयाः बुराबुरि मचातय् चिकुलां फिकेगु याइ ।
थारु लं
गःतां मतसे सुया तइगु, भचा धाँचा यायेकथं गःपः खोलय् जुइक फीगु मिसा लं हे थारु लं खः । थ्व लं ल्यासेपिंसं स्वयाः उमेरं बाज्यःवंपिं मिसातय्सं नखः नखत्या, भ्वय् आदि सामाजिक पर्वय् फीगु याइ । मिसा लं नं थारु लं नं निथीनं कथंया लंयात चौबन्दी लं धायेगु याइगु खः ।
पंजाबी सुरुवाः
नामं हे सी दु, पंजाबी सुरुवाः पंजाबी जातिगत कथंया छगू आयातित पोशाक खः । अथेसां नेपाली पनाय् दुथ्यायेधुंकूगु दु थ्व वसः । कुर्ता लंया ज्वःछि सुरुवाः पंजाबी (पंजाफि) सुरुवाः खः ।
पर्दावाल लं नाप सँय्कय्ता (धोति)
जातियता कथं बरे (शाक्य) उराय् (तुलाधर) गुभाजु (बज्राचार्य) जातिया गुलिखे स्तरयुक्त, पुलांपिं मनूतय्सं पुनीगु छता मूल वसः पर्दावाल लं नाप धोतिं चीगु खः । थुगु पोशाक कथंया धोतियात सँय्कय्ता धायेगु चलन दु । सँय्कय्ता चीगु धोति कापः सि छबालाचा दुगु भिंगु मलमलया तुयुगु कापः खः । पर्दावाल लं धकाः लं सुरुवाःयागु लं थें हे लसि वइ । तर पर्दावाल लंया छाँटय् देपापाखेया छातिपाखे दुनेया लं खनेदयेक क्वलाछिति हाकः खोलय् यानाः पुतु चीगु यानातःगु जुइ । थुगु वसः छाँटया पोशाक कथं लं फिनाः धोतिं चिनाः भिंगु रेशमयागु तथा किनारा छबालाचा दुगु दोसलागा छपु चट्ट मिलय् जुइक हाकःपाखें लथ्यानाः ब्वहलय् पाछायेगु याइसा छ्यनय् थ्यासु तपुलिं पुइ ।
तुति च्वका थतूगु डिजाइनयागु नालु लाकां न्ह्याइ । कपालय् छड्केवाल हाकुगु छध्वः ह्याउँगु छध्वःया सिन्हः ती । सम्पन्न परिवार जूसा न्हाय्पनय् लुँयागु मिजं तुकिचा छज्वः छज्वः नं सुइगु याइ ।
प्वाकलं
मस्त्य् छाति बल्लाकेत जन्हुफाः, छाति लुमुक त्वपुइकाः ब्वहलय् पुतु छिनाः दुने फिकीगु लं हे प्वाकलं खः । कटन कापतय् दुबःसा तयाः थ्व लं सुइ । गुम्हेगुम्हेसिनं तकय् यानाः नं प्वाकलं फिकेगु याः ।
भान्तांलं
भोत लं थे. हे गःतां तयाः पुतु च्यापुतु तयाः सुयातइगु लं भान्तांलं खः । भान्तांलंया क्वफ्यः पुलि छ्यनं नं कुहां वयेक तःपाः जुइ । मचा मचापिंसं सुरुवाः मन्ह्यासे अले मचाल्यासेचापिं मिसामचातय्सं जांगावाल सुरुवाः नापं फीगु पूवंक नेवाः पहःया लं खः थ्व । देय्या मूल कुमारी सहित गणेश, भैरव व थासंथासय् जीवित देवीया मान्यता स्वरुपी कुमारि मय्जुपिंत देव पोशाक कथं तासयागु भान्तांलं फिकेगु याइ ।
भोतलं
भोतलं निगू कथंयागु दु । मस्तय्त फिकीगु दुबःसा तयाः गःतां दुगु च्यापु पुतु छिनातःगु लं भोतलं खः । न्हापा खास यानाः बाज्यः वंपिं मिजंतय् दुने लुमुक फीगु लं नं भोतलं खः । थ्व लं च्यापुतु छियेगु लं जूसां तुयुगु, दुबःसा मदुगु एकसरा लं जुइ ।
मिसालं (चौबन्दिया लं)
मिसातय्सं फीगु खारपा सहित गःतां दुगु, च्यापुतु चिनाः फीगु लं हे मिसालं खः । खद्दर कापःनिसें तास तिनखाः तकया न्ह्यागु कापःया नं लं सुइगु याःसां डिजाइन छगू हे जुइ । कापःयागु स्तर कथं (याम, ई, अंगः, भ्वय्, उत्सव आदि स्वयाः) ल्वःल्वःगु इलय् ल्वःकथं थ्व लं फिकेगु याइ ।
लँंसुरुवाः (दौरा सुरुवाल)
लंया पाताया प्यकुनय् प्यकू कलिकू ह्वनाः गःतां सहितया च्यापुतु पुतु दिइगु क्वफ्यः पुलि तकया हाकःगु लं । थ्व लं हे ज्वरागु कापःयागु जागा तयाः सुरुवाः । थुपिं निताया छजु वसः खः । फायाः गुबलें फी मखु । थुगु वसःयात हे लंसुरुवाः धाइ । नेवाःपहःया मूल मिजं वसः हे लंसुरुवाः खः । लंसुरुवाःयात नेपालीतत्सम खँग्वः दौरा सुरुवाल धकाः नां तयाः नेपाली राष्ट्रिय पोशाक नालातःगु दु ।
लंसुरुवाः अनेकथरि कापःया हरेक रंगयागु फीगु याइ । तोप्लेन, टेरिकटन, भेला, नैनसूत कश्मिरा आदि । उकी मध्ये सकलि धाकायागु लंसुरुवाः थौंया दकलय् तःजिगु वसःकथं नालाः इहिपाबलय् इहिपाः याइम्हेसिनं फीगु याइ ।
मक्खि बुत्तागु हाकुगु थाना कापःयागु लंसुरुवाः राष्ट्रिय गौरवया वसः कथं नालातःगु दु । थुगु कथंया लंसुरुवाः पर्व उत्सव थीथी अभियान कार्यय् फीगु याइ । । अप्वः यानाः ज्यापु दाजुपिंसं फीगु याइ ।
भिंगु टेरिकटनया तुयुगु लंसुरुवाः धाःसा निजामति सेवाया जंगी पोशाककथं मानय् यानाः तःगु दु । राष्ट्रियता सम्बन्धि पर्वय् अनिवार्य रुपं पुनेमाःगु वसः खः । थ्व वसःया जुछि ज्वः तुयुगु लं सुरुवाः हाकुगु कोट, खुकुरि चिं लोगो सहितया तकुवा तपुलि हाकुगु छ्यंगू लाकां खः ।
चुनय् यानातइगु व तकय् यानातइगु कापःया लं सुरुवाः भिंगु मिहिनगु जुयाः नं भचा भ्वं थें थर्रोगु कापःयात पू हे सीमदयेक चुनय् यानातइगु कापःयागु लंसुरुवाः, उगु बखतय् खानदानी स्वरुपया विशेष उमेरदार बुरापिंसं तःजिगु वसः कथं फीगु छगू कथंया स्तरीय लंसुरुवाः खः । वथें तुं कलेजि, सियु, भुयु, विशेष रंगयागु सिलिक, पातकापतय् साल्लुक कपाय् तयाः अतिकं हे मसीनु जुइक तकय् यानातइगु कापःयागु लं हे उच्चस्तरीय मनूतय्सं फीगु तकय् याना लंसुरुवाः खः ।
सुरुवाः, पाइजामा, पाइन्ट,
म्हयागु क्वय्या बाम्ह अंग त्वपुइगुया लागि जँय् चिनाः निपा तुति निखेरं दुछ्वये छिंक सुयातइगु वसः थीथी कथंयागु दु । नेफा तयाः इजारं. जँय्चनाः न्ह्यायेगु सुरुवाः खःसा मोहता ह्वान्तां ह्वान्तां च्वंगु सुरुवाः पाइजामा खः ।
ह्वान्जु
क्वेचिं कापःयागु हे लं खः, तर दुबःसा मदुगु । च्वंनिसें तुति क्वय् थ्यंक ताःहाकयेक फीगु, जँय् पेटि चीगु डिजाइनय् ह्वान्तांक तग्वयेक लंच दुगु लंयात ह्वान्जु धाइगु खः ।