आदिलिङ्ग कुशेश्वर महादेव (दुम्जा महाद्यः)
सिन्धुली जिल्लाया सदरमुकाम सिन्धुलीमाडी स्वयां ४२ कि.मी. तापाःगु थासय् सुनकोशी गापा वडा नं. १य् लिलावती रोशी खुसि व कोशी खुसिया दोभानय् आदिलिङ्ग कुशेश्वर महाद्यःया देगः दु । संरक्षित क्षेत्र दुने शिखरशैलीया देगः दु । ल्वहंया छेपुसहितया तोरण दुगु लुखाया दुने शिवलिङ्ग स्थापना यानातःगु दु । परिसरय् त्रिशूल, गं, द्वहं व भगवती, १०८ शिवलिङ्ग मेमेगु देगः अले आँय्पाया पौ दुगु सतः नं दु । ने.सं. ८११य् ख्वपया जुजु जगज्जय मल्लं कुशेश्वर महाद्यःया भक्तिभाव यायेवं सिंहासन कायेखंगु धइगु धापू दु । वि.सं. १८३४य् लानी राजेन्द्र लक्ष्मीं थन वहया बेलपत्र छाःगु अभिलेख दु । हिमवत्खण्डपुराणय् उल्लेख जुयाच्वंगु थ्व महाद्यः नेपालमण्डलया लागा दुने लाःगु ६४ शिवलि· मध्ये छगू खः ।
कमलामाई देगः
सिन्धुली जिल्लाया सदरमुकाम सिन्धुलीमाडी स्वयां ११ कि.मी. तापाक्क कमलामाई नगरपालिकाय् दकलय् महत्वपूर्ण देगः कमलामाईयागु खः । थ्व थाय् कमला खुसि व ग्वाङ खुसिया दोभानय् पुलांगु सिद्धेश्वर गाविसया वडा नं ४य् माइस्थान धइगु थासय् दु । देगः नितँ जाःगु प्यागोडा शैलीयागु आधुनिक ढंगं दयेकातःगु दु ।
न्हापा चन्द्र समशेरया पालय् वि.सं. १९६४य् फौदसिंहं पुलांगु देगः दयेकूगु खःसा आः उकियात सालाः क्वय् वि.सं. १९७४य् वया काय कीर्तिमान कर्णेलं आःया थाय् माइस्थानय् देगः दयेकूगु खः । थ्व थासय् घ्यःचाकु संल्हूकुन्हु मेला जुइ । न्हापा थबलय् १०द्वः धइथें पशुपंक्षीया बलि बीगु खः ।थन च्वलय् व न्या तकं बलि बीगु चलन दुगु खः । आः बलि बीगु म्हो जुल ।
सिद्धबाबा देगः
सिन्धुलीमाढीया कमलामाई नगरपालिका दुने वडा नं. ४य् लाःगु च्याउँकोट डाँडाया च्वकाय सिद्धबाबाया देगः दु । देगलय् छानातःगु गंया अभिलेखकथं थन वि.सं. १८१२ स्वयां न्ह्यः देगः दयेकातःगु दु जुइमाः ।
किंम्वदन्ती कथं छगू इलय् थनया सिन्धुल नांयाम्ह जुजु राजकाज त्वःताः थन तपस्या यानाः सिद्धि प्राप्त याःगु अले अथे जुयाः थ्व थाय्या नां सिद्धेश्वर जूवंगु खः । अथे हे जुयाः थ्व थाय्या नां हे सिन्धुलीगढी जूगु धइगु विश्वास दु । भक्तजन निर्मलरत्न तुलाधरया संयोजनय् छगू कमिटी दयेकाः थन देगः दयेकूगु खः । अथे हे क्वय् ढुंग्रेवासया गोर्खाली पँधेरोनिसें थन तक ल्वहंया त्वाथः दयेकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु ।
कालीमाई देगः
सिन्धुलीया कमलामाई नगरपालिका दुने वडा नं. ५या गौमति खुसि व लब्दाहा खुसिया दोभानय् कालीमाईया देगः दु । देगःयात आः आधुनिक ढंगं नितँ जाःगु प्यागोडा शैलीं दयेकातःगु दु । थ्व देगः जुजु गीर्वाणयुद्ध विक्रम शाहया पालय् अनया हाकिम पुष्कर समशेरं दयेकूगु खः । थ्व द्यःयाथाय् घ्यःचाकु संल्हूबलय् मेला जुइ अले अन द्वलंद्वः म्येय् व दुगुचा बलि बीगु याइ ।
गणेद्यः मन्दिर थन सिन्धुलीया सुनकोशी गापा वडा नं ३य् गणेद्यः मन्दिर दु । देगःया रुपय् मखुसां खुल्लागु थासय् वंगल सिमाया क्वय् अमूर्त शिलायात गणेद्यः भाःपियाः थनया जनतां आदर तयाः थीथी सांस्कृतिक पर्वय् पुजा याःवइ । अथेसां हरेक शनिवाः व मंगलवाः भीड जुयाच्वनी ।
चण्डेश्वरी देगः
सिन्धुलीमाडी स्वयां ७ कि.मी. उत्तरय् चण्डेश्वरी भगवतीया देगः दु । थ्व देगः मकवानपुरया सेनवंशी जुजु मणिमुकुन्दसेनया पालय् दयेकूगु धाइ । किंम्वदन्तीकथं मणिमुकुन्दसेनया म्ह्याय् इन्द्रकुमारीया इहिपा जुजु पृथ्वीनारायण शाहलिसे यानाबिउगुलिइ जुजुं वयात त्वःताहःगुलिं व लिहां वयाच्वच्ँवं थ्व थासय् चण्डेश्वरी देगःया स्थपना याःगु धाइ । थ्व देगलय् मनूतय्सं भाकल यानाः दुगु च्वलय् व बखुं बलि बीगु याइ ।
पञ्चकन्या देगः व पुखू
सिन्धुलीमाडी स्वयाः १८ कि.मी. पश्चिमय् मरिण गापा ५ घाटाय् मरिण खुसिया किनारय् पञ्चकन्या
देगः दु । देगः गुलि पुलां धइगु सीमदुसां आः थन सिमन्तिया स्वतँ जाःगु प्यागोडा छाँट वयेक आधुनिक कथं देगः दयेकातःगु दु । थन हे लिक्क पञ्चकन्या पुखू दु । न्हापा थन पुखुलिइ न्याम्ह कन्यात च्वनीगु अले गामय् मालीबलय् ग्वाहालि यायेत वयेगु लिसें उमित माल धाःसा बसजाःतकं न्यय्बीगु याइगु तर लिपा गामय् नैतिकता मदयावंबलय् कन्यात वयेगु त्वःतल धइगु किंवदन्ती दु । देगःलिसे पञ्चकन्या पुखू दु ।
प्रतापेश्वर महादेवया द्यःगः
सिन्धुलीया सुनकोशी गापा वडा न. १ दुने प्रतापेश्वर महाद्यःया देगः दु । थज्याःथाय् नं नितँ जाःगु कलात्मक प्यागोडा शैलीं दयेकातःगु थ्व देगः आकर्षक खनेदु । थुकिइ लुँ सियातःगु गजू नं दु । देगलय् दुने शिलाया शिवलिङ्ग दु । अथे हे पिने अंगलय् भैरव व सरस्वतीया मूर्ति नं दु । थन जःखः सतः नं दयेकातःगु दु । थ्व थासय् सिलाचः¥हे, तीज व बालाचह्रेबलय् मेला जुइ ।
बाल्मीकेश्वर महाद्यःया देगः
थन सिन्धुलीया सुनकोशी गापा वडा नं. ३य् वंगल सिमा क्वय् बाल्मीकेश्वर महाद्यःया देगः दु । गुम्बज शैलीया देगः दुने शिलाया शिवलिङ्ग स्थापना यानातःगु दु । अथे हे थन नारायणया मूर्ति नं दु । किंवदन्ती कथं बाल्मीकि ऋषिं स्थापना याःगुलिं थ्व द्यःया नां बाल्मीकेश्वर जूगु खः । थन तीज, सिलाचः¥हे व बालाचःह्रेबलय् मेला जुइ ।
भद्रकाली देगः
सिन्धुलीमाडी स्वयां २० कि.मी. तापाक्क कमलामाई नपा दुने वडा नं. ढुंग्रे भन्ज्याङ्गय् भद्रकाली देगः दु । नेपाली प्यागोडा शैलीया थ्व देगलय् दुने अमूर्त शिलाया मूर्ति दु । अथे हे थन मेमेगु प्राकृतिक रुपं दयाच्वंगु शिलातय्त नं थीथी द्यः भापियाः पुज्यायेगु याइ । किंवदन्ती कथं वि.सं. १८०० स्वयां न्ह्यः भरियातय्सं थनया ल्वहं कयाः जा थूगु जुयाच्वन । जा थुयाच्वंबलय् जासि ग्वतूगु तमं थनया ल्वहंतय् खुकुरीं पाःबलय् हि वयेवं अले थुकियाबारे झाँक्रीयात न्यनेवं थ्व भद्रकाली धकाः सीकाः उकियात हे द्यः भाःपियाः देगः दयेकूगु जुयाच्वन । वि.सं. १९८८य् थन गं छानातःगु दु । वि.सं. २०१० वा १२ सालतक थन सरकारी पुजा जुयाच्वंगु खःसा लिपा व दिनाः स्थानीय मनूतय्गु पुचलं पुजा याकेगु व प्यखेरं भौतिक निर्माणया ज्या जुयाच्वंगु दु ।
मुकुटेश्वरी देगः
सिन्धुलीया सुनकोशी गापा वडा नं. ४य् मुकुटेश्वरी देवीया देगः दु । स्थानीय मनूतय्सं देवीस्थान धकाः धाइगु थुगु देगः छतँजाः यानाः प्यागोडा शैलीं दयेकातःगु दु । थन दुने स्थापना यानातःगु अमूर्त शिलायात देवीया रुपय् पुजाआजा यायेगु यानावयाच्वंगु खः । मोहनिबलय् थन पशुबलि बियाः पुजा यायेगु याइ ।
राम मन्दिर
थन सिन्धुलीया सुनकोशी गापा वडा नं. ३य् राम मन्दिर दु । राणाकालीन शैलीइ गुम्बज गजू दुगु थ्व देगलय् दुने राम, सीता, लक्ष्मण, भरत शत्रुघ्नया धातुमूर्ति दु । देगःया पिने हनुमानया मूर्ति नं दु । थ्व देगःया निर्माण वि.सं. १९३४य् विक्रम थापां याकूगु खः । थ्व देगलय् रामनवमीबलय् मेला जुइ ।