माध्यमिककालया साहित्यय् खनेदुगु मेगु विधा बाखं खः । थुगु समयावधिया प्रारम्भिकलालय् गुलि नं बाखं पिदन, न्हापा प्राचीनकालीन बाखंया परम्परा कथंयागु हे जक पिदन । अप्वः थें न्हापा न्हापाया हे बाखंयात ल्ह्यया कायेगु हे आपाः जूवन । थुकिया मू कारण खः न्हापा न्हापा बाखं ब्वनेगु धयागु हे मुख्यत धर्म संचय यायेत खः । अथे हे बाखं कनीपिं गुरुजु पुरोहितपिनि नं व हे छपु बाखं कनाः जयमांपिंत सन्तोष बीफुगु जुल । थज्याःगु धार्मिक बाखनं उगु ईया नेपालभाषाया बाखं साहित्य ख्यलय् छुं न्हूगु तनेगु मजुल । थुगु इलय् विशेषतः बौद्ध जातक अवदानया बाखं नापं, स्वस्थानी, शिवरात्री महात्म्य आदि बाखं पिदंगु दु । थुपिं अप्वःथें बाखं सफूत राष्ट्रिय अभिलेखालय, आशाकुथी शुरक्षित जुयाच्वंगु दु । थुगु ईया प्रमुख बाखं सफू खः— दिव्यावदान–ने.सं ९८१ ), सुचन्द्रवदान कथा (ने.सं ९७५), विश्वन्तर (ने.स ९८३), नमोबुद्ध (ने.सं ९९९), स्वयम्भू पुराण (ने सं १९७), रामायण (ने.सं९९८), नेपाल तीर्थव्रत महात्म्य (ने.सं १०२३), स्वस्थानी व्रतकथा (ने.सं९६९), स्वस्थानी व्रत (ने.सं ९७८), बसुन्धरा व्रत कथा (ने.सं ९६९), आदि । अथेहे थज्याःगु निगू पुलांगु सफू — सिंहसार्थ बाहू (ने.सं ९९७) व कविरकुमार (ने.सं १००६) भिक्षु सुर्दशनं सम्पादन यानाः प्रकाशनय् हःगु दु । थथे छगू हे सफूयात थी थी इलय् ल्ह्ययेगु याःगु दुसा, थथे सफू ल्ह्यइबले छुं तनेगु बा हीकेगु ज्या नं जूगु दुसा सफू ल्हयइपिंसं गुलिस्यां थःगु नां न्ह्यथनेगु याःगु दुसा अपोःस्यां याःगु मदु ।
पुनर्जागरणकाल अर्थात् ने.सं १०२९ लिपा बाखं ख्यलय् छुं ह्यूपाः खनेदत । ने.सं १०३४ स पण्डित निष्ठानन्द वज्राचार्यया ‘ललितविस्तर’ ग्रन्थया प्रकाशनं हस्तलिखित परम्पराया पलिसा ‘थासा आखलं सफू पिकायेगु’, ‘प्राचीन लिपिया पलिसा देवनागरी लिपिया प्रयोग’ तथा ‘पुलांगु भाषा मखु तत्कालिन चलनचल्तीया भाषा छ्यलाः’ जनसाधारणं बाखं ब्वनेफइगु कथं सफू पिकायेगु क्रान्तिकारी ज्या यात। अथे हे धार्मिक बाखं जक मखु माष्टर जगतसुन्दर मल्लं ‘इसप्स फेबल’नांगु अंग्रेजी भाषाया विश्वप्रसिद्ध बाखंयात ‘इसपं दयेकूगु बाखं’या नामंं नेपालभाषां अनुवाद यानाः मे मेगु देय्या बाखं नाप परिचित जुइकेबिल । तर माध्यमिक कालय् बाखं विधाय् दकलय् न्हयथने बहःगु ज्या सिद्धिदासं ‘शिवविलास’ बाखं च्वयाः यानादिल । थ्व थम्हं हे कथावस्तु ज्यानाः च्वयातःगु सिद्धिदासया थःगु हे मौलिक सिर्जना खः। थ्व बाखंयात थौंया आधुनिक बाखंया पूर्वाभास ब्यूगु बाखं कथं कयातःगु दु । थुकथं माध्यमिक कालय् न्हूकथंया बाखं ब्वलने मफुसां थौंया आधुनिक बाखंया छुमां क्यनेगु ज्या सिद्धिदासया ‘शिवविलास’ छपु जक बाखनं जूसां याःगु दु ।