मां न्हुछेकुमारी मानन्धर तथा बौ इन्द्रनारायण मानन्धरया कोखं ने.सं १०५९ इ थँहिति त्वालय् जन्म जूम्ह मथुराकृष्ण साय्मि नेपालभाषा आख्यान ख्यःया छगः स्यल्लागु थां खः । वय्कलं बाखं उपन्यास बाहेक कविता, जीवनी, आत्मकथा आदि नं च्वयादीगु खःसां वयकःया मू लेखन विधा बाखं, उपन्यास जूगु दु । गुथि बाखं च्वयाः नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् पलाः तयादीम्ह थ्वय्कलं थःगु विद्यार्थीकालय् बाखं च्वयाः तःगू सिरपाः त्याकादीगु दुसा त्रिचन्द्र कलेजय् स्थापना जूगु तत्कालिन जः साहित्य पालाःया नं दुजः जुयाः आपालं ज्या यानादीगु दु । बाखं ख्यलय् थ्वय्कःया न्हापां पिदंगु सफू वं नकतिनि प्रेम यात (ने.सं १०८२)खःसा थ्व बाखं सफू बाहेक थ्वय्कःया जि हिरा, हिरामोति, कस्ति, ब्लूदल आदि यानाः न्यागू स्वयाः अप्व बाखं सफू पिदंगु दुसा उपन्यास ख्यलय् ज्वाला, यां मिखा, कतांमरी, राप, ह्याउँमिला, माकुगु विष, खालु आदि यानाः च्यागू स्वयाः अप्वः उपन्यास पिदंगु दु । थ्वय्कलं नेपालभाषाय् माकुगु विष भाग —१,२,३,४ व ह्याउँमिला भाग —१, २, ३, यानाः स्वंगू, स्वंगू भाग दुगु निगू लघु उपन्यास च्वयाः मेपिं उपन्यासकारपिंत नं लघु उपन्यास च्वयेगुली हःपाः बियादीगु दु । मथुराकृष्ण साय्मि तःगू बाखं, उपन्यासया सफू च्वयाः नेपालभाषाया आख्यान विधा तःमि यानादीम्ह च्वमि जक मखुसे थःगु बाखं, उपन्यासय् यौन मनोविज्ञानयात थाय् बियाः मानवीय शास्वत भावना रति यौनयात नं नेपालभाषा साहित्यय् दुथ्याकेगु परिपाटी ब्वलंकादीम्ह तथा थ्व ख्यलय् थःगु विशेष प्रभाव त्वःतेफुम्ह च्वमि खः ।
थ्वय्कःया बाखनय् कथानक सिबें पात्रचित्रणयात विशेष थाय् बियातःगु दइ । बाखनय् पात्रया अर्धचेतन, अचेतन मनया शूक्ष्म विश्लेषण तथा यौन मनोवृत्तियात सहज रुपं न्ह्यब्वयेगु थ्वय्कःया बाखंया विशेषता जूगु दु । थ्वय्कःया ब्लूडल, माकुगु विष, राप आदि उपन्यास थुकिया दसु खः । अथेहे थःगु जीवनया माकुगु खायूगु लुमन्तित वानाच्वंगु लुमन्ति— साय्मि जि मथुरा नांगु आत्मकथा, यज्यू थें ज्यःगु मतिना पौ मुनाया सफू पिकायेगुली नं वय्कः ताःलाःगु दु ।
मथुराकृष्ण साय्मि नेपालभाषा साहित्यया छम्ह स्रष्टा जक मखु छम्ह अभिभावकया भूमिका निर्वाह यानादीम्ह मातृभाषा अनुरागी नं खः । थम्हं जक च्वयाः मखु न्हूपिं च्वमिपिं पिकायेगु व च्वयाच्वंपिं च्वमिपिंत अझ च्वयेगु निंतिं हःपाः बीत थःगु एकल प्रयासं थीथी कार्ययोजना दयेकाः न्ह्याकादीगु दु । थ्वहे कथं गबलें थःगु भाषा साहित्यय् लघुकथा विकासया नितिं चीबाखं धेंधेंबल्ला कासा न्ह्याकादिलसा, अभिघाट साहित्य नेपालभाषाय् म्हो मजुइमा धैगु तातुनाः त्रास शिर्षक बियाः थुकिया समस्यापूर्ति कथं उत्कृष्टगु बाखंयात सिरपाः घोषणा यानाः बाखंच्वके बियादिल । अथे हे नेपालभाषाया उपन्यास ख्यलय् मय्जु च्वमिपिनिगु सहभागिता म्हो जूगु खनाः थ्व विधाय् मिसा च्वमिपिंत न्ह्यज्याकेगु निंतिं नगद पुरस्कार घोषणा यानाः मय्जुपिनिगु दथुइ उपन्यासया धेंधेबल्लाः कासा याकादिल । थज्याःगु प्रयासया फलकथं ने.सं ११४१ य् छक्वलं १२ म्ह मय्जु स्रष्टापिं झिंनिगू हे उपन्यास ज्वनाः नेपालभाषाया उपन्यास ख्यलय् खनेदयेकः वल । अथे्हे मथुरा साय्मि सिरपाः स्वनाः साय्मि बन्धुपिंत नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् च्वसा न्ह्याकेबीगुली तिबः बियादिल । अथेहे गुलिखय् च्वमिपिनिगु सफू पिकायेत आर्थिक ग्वाहाली यानादीगु दु । थुकथं मथुराकृष्ण साय्मि नेपालभाषा साहित्य उत्थानया निंतिं तन मन धन बियादीम्ह छम्ह साहित्यिक मणिषी खः । थ्वय्कःया थज्याःगु ज्यायात कदर यानाः नेपालभाषा परिषदं थ्वय्कःयात भाषाथुवाः उपाधि देछाःगु दुसाः, नेपालभाषा एकेडेमिं दान्यहिरा जिवंकाछि सिरपाः, पासा पुचः गुथि सक्वपाखें नेवाः हना सिरपाः प्रदान याःगु दु ।