चाकः अलः

चाकः अलः तइबलय्‌ पचिं च्वकां निसें कयाः पालि बापा तक जक मखुकि पालिया छचाःखेरं ग्वालि त्वपुक्क तयेगु याइ ।

नीसी याइबलय्‌ अलः

नीसी याइबलय्‌ छलंचां लुसि थिजक थीकाः तुतिया पचिंया च्वका च्वकाय्‌ अलः भ्याकं थिजक थीकी ।

बापा अलः

बापा अलः तइबलय्‌ तुति पचिंच्वकाय्‌ जक मखुकि न्यापचिंया द्यःने व पालिया बछि तक तयेगु चलन दु ।

सामान्य अलः

सामान्य रुपं अलः तइबलय्‌ तुतिया न्यापचिं च्वकाय्‌ नं ह्याउँक तइ, तर बुरा पचिंया क्वथ्यंक तबालाक पचिंम्वःया च्वय्‌ तक साली ।

नेवाः समाजय्‌ अलप जुइफुपिं जीवतय्‌गु नं कल्पना यानातःगु दु । थज्याःपिं जीवत नं थीथी कथंयापिं दु । थुपिं मध्ये गुलिं मनूतय्‌त ख्या जक ख्याः वइपिं दइ । गुलिसिनं धाःसा पुनाहयेगु व दुःख बीगु नं याइ धयागु आमधारणा दु ।

गुलिखे थज्याःपिं जीवत अप्राकृतिक मरण व पाप यानावःगु फलं सिनाः सुगति प्राप्त याये मफयाः बाध्यतावश थीथी कथंया रुप धारण यानाः सास्ति नयाच्वपिं नं दु धयागु विश्वास यानातःगु दु ।

अगति

अकालं सीपिनि चाःहिलाच्वंगु आत्मा । गति मदयाः उखेंथुखें जुइ । आकृति खं थें जुइ । धायेवं अलप जुइ । छेँय्‌ म्वाःमि मदुगु गतिविधि यानाः हायेकेगु याइ ।

कवं

म्ह छम्हं क्वँय्‌या क्वँय्‌ जक दुम्ह जीव । बपि ताःताः जुइ । मिखा ह्वःजक दइ । म्हुतुइ म्ये नं दइमखु । हालीबलय्‌ तिसः जुइ । गंछिं द्यःप्याखनय्‌ द्यःपिनि लिउ लिउ जुइ ।

कुकचा ख्याः

झाःपाः दुगु द्यां व द्वंब्वलय्‌ च्वनीपिं जीव । कुछि कुत्याति धिकः जुइ । ख्वाःपाः चिकीचापाः व ह्याउँसे च्याःगु थें जुइ । छ्यंनय्‌ ह्याउँसे सीसे च्वंगु झ्यापाझ्यापा सँ दइ । तिंन्हिनय्‌ पिहां वइ । प्रत्यक्ष खनेदइ ।

बुँइ ज्या यानाच्वनीबलय्‌ इमिसं नं ज्याभः कयाः ज्या याःवइ । गतिलाक याइ मखु । यायेमते धाःसां खँ न्यनी मखु । मा स्यंकी धकाः ख्यालं ख्यालंया ज्याभः जक बी ।

 तिंन्हिन फःपुइथें जुल धायेवं कुक कुक…कुक कुक हालाः न्ह्य न्ह्य पनाः झ्वःलाक च्वनी । बजि तयाबिल धायेवं नयाः झालय्‌ दुहां वनाः अलप जुइ । थुमित ‘कुक बजि लुकु लुकु’ नं धाइ ।

कांचोबायू

मन्त्र यानाः त्वःतातइगु बायू । महिताःतय्‌थाय्‌ त्वःतेगु याइ । सुं मदुथाय्‌ च्वनाः म्वाःमदुगु यानाः छेँजःपिंत ख्याइ । आकृति धाःसा छुं खनीमखु ।

किचकन्या

ग्वालिं न्ह्यस्वः पालिं लिस्वःम्ह कन्या । नच्चा ल्यासेचाम्ह जुइ । बांलासे च्वनी । शुद्ध चान्हय्‌ पिहां वइ । मनूतय्‌त मायाजालय्‌ क्यंकेगु याइ ।

ख्याः

लाया ला जकम्ह जीव । सँ झ्यापाझ्यापा दइ । थीबलय्‌ नाइसे च्वनी । खापाभुलिं दुहां पिहां जुइफइ । धनप्वः पाछायाः लक्ष्मीद्यःया नापनापं जुइ । धुकुतिइ च्वनी । गंछि प्याखनय्‌ ख्याः तुलीगु व द्यःपिनि लिउलिउ जुइगु याइ ।

छ्वास अजिमा

छ्वासय्‌ च्वनीम्ह अजिमा । बुरिचाम्ह जुइ । मतू तयाः किकिंपा छुनातइ । छवासय्‌ वानातःगु फोहरया द्यःने च्वनाच्वनी । कोप जुयाः पुनाहल धायेवं मनूतय्‌गु ज्यान तकं वनी धाइ ।

छेपु (छिपः)

छक्वलं निम्ह ताहा नइम्ह जीव । छेपु लीबलय्‌ छक्वलं निम्ह ताहा लिइ । द्यःछेँ व देगःया लुखाफुसय्‌ तोरणय्‌ तयातइ । छुं कथंया अपशकुन दुने मवंकेत पाः च्वनाच्वनी ।

तुयूम्ह ख्याः

लक्षणम्ह ख्याः । म्ह छम्हं तुयुगु सँ दइ । भुवा थें नाइसे च्वनी । सुयातं ख्याइमखु । धनप्वः पाछायाः लक्षणं लीगु छेँय्‌ जक च्वनी । धनसम्पति यक्व मुंके फयेकाबी ।

तुँ हालीगु

लखय्‌ दुनाः सीपिनि आत्मा हालीगु । शुद्ध चान्हय्‌ हाली । सः तिस्सः जुइ । उहुहु…. इहिहिहि….या सः वःथें जुइक हाली । ताउत तक थ्वयाच्वनी । दुखकष्ट जुल धायेवं हालेगु याइ ।

दंकिनी

थीथी कथंया रुप धारण यायेफुम्ह राक्षसनी । ग्यानापुसे च्वंगु रुप जुयाः मांसाहारी जुइ । मनूतय्‌त मायाजालय्‌ क्यंकी ।

धापलां ख्याः

ग्वारामाराचिंक लं फिनातइम्ह ख्याः । तग्वारा व तःधिकः खनेदइ । थाय्‌ पंक दनाच्वनी । सुयां ह्वालुक तपाःगु लं फिनाः क्वथ्यंक वयेकाच्वन धायेवं धापलांख्याः थें च्वं धायेगु याइ ।

धिकय्‌ग्वारा ख्याः

स्वये हे ग्वाज्यां च्वंम्ह ख्याः । धिकचं भुनातःम्ह थें च्वनी । फोहरि खनेदइ । फोहरि थें च्वंक गूगु वसः पुनातल धायेव धिकय्‌ग्वारा ख्याः थें च्वं धायेगु चलन दु ।

नांस्यू ख्याः

चान्हय्‌ चान्हय्‌ सःतः वइम्ह ख्याः । छेँय्‌ च्वनाच्वंपिनिगु नां स्यूम्ह जुइ । क्वलं अप्वः निकः सःती मखु । सःतल धकाः स्वःवंसा सुं खनीमखु । चान्हय्‌ सुनानं सःतीबलय्‌ नांस्यू ख्याकं सःतूगु भाःपियाः छकः सःतेवं ताःसां हं धायेगु याइमखु ।

पिसाच

पापित सिनाः उखेंथुखें जुयाच्वनीगु आत्मा । प्रतक्ष रुपं प्रकट जुइ फइमखु । दुखया सः पिकयाः कन्ना चाइपुस्ये च्वंक हाली । सः धाःसा सुनानं पां थुइमखु ।

प्रेत

पाप कर्म यानाः सीपिनिगु आत्मा । पापित सित धायेव प्रेत जुयाः नरकय्‌ वनी । साप दुःखकष्ट जुइ । छेँजःपिंसं पुजापाठ यानाः प्रेत योनिं मुक्त यायेगु याइ ।

बाःह्राःख्याः

बाःह्राःख्याः निगू कथंयापिं दइ । बाःह्राः तयातःम्ह मचायात पासाकथं तइम्ह कतांमरियात नं बाःह्राःख्याः धाइ । थ्वयात ग्वाखंप्वालय्‌ तयातइ । मचायात नकीगु दक्वं न्हापालाक वयात निं तइ । बाःह्राः पिकाइकुन्हु सुथन्हापां चागःया लिसें छ्वासय्‌ वायेयंकी । बाःह्राः तयातइबलय्‌ छुं जुयाः बाःह्राःमचा सिनाः अगति जुयाः दइम्ह ख्याःयात नं बाःह्राःख्याः हे धाइ । बाःह्राः च्वंच्वनीबलय्‌ छु छु याइ व व हे यानाच्वनी । सीम्ह मचाया रुप धाःसा जुइमखु । खितिक्क जुल धायेव अलप जुइ ।

बेताः

लँय्‌ वने मछिंक बेथां ग्वारातुलाच्वनीम्ह जीव । मिजंम्ह जुइ । द्यः गमय्‌ दइ । लँय्‌ वने मछिंक सुं नं ग्वारातुलाच्वन धायेव बेताः च्वं थें च्वन धायेगु चलन दु ।

ब्वसल

द्यःपिनिम्ह धयातःम्ह सल । पपू दइ । ब्वयावने फइ । थुपिं वइबलय्‌ थीथी कथंया सः वइ । गबलें घंघला सः वयेकावइ । गबलें सिखः लुयावःथेंया सः वयेकावइ । मब्वसे वइबलय्‌ पालिख्वःया सः वयेकी । इष्टदेव कथं हनातःपिं भक्तजनतय्‌गु लागा दुने चाःहुलेगु याइ ।

थुकियात द्यःपिंसं रक्षा याःवःगु कथं काइ । अथे वइबलय्‌ सुनानं स्वये मजिउ धाइ । वःगु चाःपिंसं झ्याः चायेकाः मस्वःसां ह्वतं हितं धाःसा स्वयेगु याइ । सिंहसार्थ बाहुया बाखनय्‌ ब्वसलया तःधंगु भूमिका ब्वयातःगु दु । सलयात न्हिनय्‌ गनं गनं चाःहीकल चान्हय्‌ त्वःताहइबलय्‌ अनं अनं जक चाःहिलीगु बानि दु ।

भकुंग्वारा ख्याः

भकुंग्वारा थें गुल्ल गुल्ल तुलीम्ह ख्याः । खिउँथाय्‌ वइ । छक्वलं भकुंग्वारा थें ग्वाराचिनी । तुतिइ ततःमतः क्यंकाः ख्याः यायेगु याइ ।

भूत

यक्व नयेफुम्ह व थीथीकथं रुप हिलेफुम्ह जीव । दुवातय्‌ च्वंच्वनी । पुना हयेगु याइ । खनेदइ मखु । बौ तयेहःगु नइ । गथांमुगःबलय्‌ हि, च्वकाबजि आदि दुगु बौ तयाः थुमित नकेगु याइ ।

भुवाः/भुज्याः

थातं च्वनाच्वनीम्ह जीव । द्वंब्वः, बुंगाः, ख्यः आदि थासय्‌ च्वंच्वनी । तातापाक वनीमखु । न्ह्याबलें छथाय्‌ जक च्वंच्वनीम्हेसित भुवाः धाइगु चलन दु ।

मिप्वाःलाखे

छ्यनय्‌ मि च्याकाः जुइम्ह लाखे । खिउँबलय्‌ जक खनी । सीपिं जीवत व क्वँय्‌ ल्हाकातःथाय्‌ झाःपाः दुगु धः सिथय्‌, खुसि धिकय्‌ व सुंसांदंगु ख्यलय्‌ दइ । तिंतिंन्हुयाः प्याखं हू थें यानाः उखेंथुखें जुइ ।

मुर्कता

छ्यं मदुम्ह ख्याः । पालाः फांसि बिउपिनि अगति मुर्कता जुइ । थुमि मिखा छातिइ दइ । तप्यंक जक न्यासि जुइ । थुमिसं पुनाहल धायेव गःपः स्याइ ।

लँपं ख्याः

लँ तंकाबीम्ह ख्याः । छखे वने धकाः वंसा मेखे लाकाबी । चकं थासय्‌ च्वनाः थथे यायेगु याइ । पनाच्वंगु खनीमखु । छुं नं ज्या यायेबलय्‌ ज्या याके मबीम्हेसित नं लँपं ख्याः धायेगु याइ ।

लसिं

लाखेया माजात । सँ झ्यापाझ्यापा दइ । कुप्प हे सुंक मच्वंसे सनाजुइ । सुनानं छुं धाल धायेवं दिगिदिगि खाइ । तिंतिंन्हुयाः सनाजुइपिं मिस्तय्‌त नं लसिं थें जुल धाइ ।

लाखे

लसिंया बाजात । छ्यं छगलं ह्याउँसे च्वंगु झ्यापाझ्यापा सँ दइ । ख्वाः तपाः व ग्वारामारा जुइ । म्हुतुया जःखः निपु धंवा दइ । ल्हाः ब्वयेकाः तिंतिंन्हुयाः सनाजुइ । स्वये हे ग्यानापुसे च्वनी । नेवाः संस्कृतिइ आजु कथं मानय्‌ याइ । यँयाःपुन्हिबलय्‌ लाखे प्याखं हुइकेगु याइ ।

सर्गःपाःताः छस्वाम्ह ख्याः

तःधिकःम्ह ख्याः । सर्गतय्‌ थिउम्ह थें खनेदइ । दुवातय्‌ व सुंसांदंगु ख्यलय्‌ दनाच्वनेगु याइ । अलप जुइफइ । थ्व दइबलय्‌ वयाथासं वनेगु याये मजिउ ।

सीक

सीम्हेसिया आकृति । रुप यच्चुसे च्वनीमखु । किपालु थें जक जुइ । छेँया माया दयाच्वंकं सित धायेव वयेगु याइ । अथे वःगु खन धायेव वया नामं पाठपुजा यानाबी ।

हाकुम्ह ख्याः

सँ हाज्याहाज्या दुम्ह ख्याः । सँ हाकुसे नाइसे च्वनी । ग्वारामारा चिनी । द्यः प्याखनय्‌ द्यःपिनि नापनापं जुइ । ख्याः तुलेगु नं याइ । ख्याः तुलीगु स्वयेबलय्‌ न्ह्यइपुसे च्वनी ।

अलेक्जेण्डर भोन रोसपाट् जर्मन समाजशास्त्री खः । दक्षिण एसिया व नेपाःया नेवाः बौद्ध समुदायया धर्म, रिति, संस्कार आदि वय्‌क:या अध्ययनया मू लागा खः । सन् १९८५इ लण्डन विश्वविद्यालयया पूर्वीय व अफ्रिकी अध्ययन संकायपाखें स्नातक जुइ धुंकाः वय्‌क:या अध्ययन व शोधया पलाः न्ह्यज्याःगु खः । स्वदँ लिपा १९८८ इ हाम्बर्ग विश्वविद्यायलय, जर्मनीपाखें स्नातकोत्तर व विद्यावारिधि क्वचायेकूगु खः । महायानी सम्प्रदायदुने थौंकन्हय्‌या अवस्थाय् तकं निरन्तर न्ह्यानाच्वंगु स्वनिगःया नेवाःतय्‌गु बौद्ध परम्परा रोसपाट्या विद्यावारिधिया शोध विषय केन्द्रीत जुयाच्वंगु दु । वय्‌क:या सन् १९९५ य् पिदंगु न्हापांगु सफू मूलतः महायानी बौद्ध आस्था कथंया क्षणिकवाद सम्बन्धय् खः । वय्कलं अभिधम्म व योगचर्यायात कयाः नं विषद् अध्ययन यानादीगु दु ।

थौंकन्हय् संयुक्त राज्य अमेरिकाया बर्कले विश्वविद्यायलयय् २००३ निसें दक्षिण अले दक्षिण एसिया अध्ययन विभागया प्राध्यापक कथं लजगाः यानाच्वंगु दु । थ्वयां न्ह्यव जर्मनया लिपाज विश्वविद्यायलया उप–प्राध्यापक खः । मूलतः नेवाः थ्यासफू व अभिलेखया लिधंसाय् च्वयातःगु स्वयम्भु चैत्य व थुकिया पुनःनिर्माण वय्‌क:या न्हूगु सफू खः । थुगु सफुलि स्वयम्भु चैत्यया पुनःनिर्माणया निंतिं पूवंकेमाःगु रिति व पुलांगु परम्परायात कयाः दुग्यंक न्ह्यथनातःगु दु । थौंकन्हय् वय्कलं स्वयम्भुया शान्तिपुर अले अनया अंगलय् कियातःगु किपाःयात कयाः अध्ययन व विश्लेषण यायेगुलि ई बियाच्वंगु दु । अथेहे नेपाःया हस्तलिखित ग्रन्थया पाद्टिप्पणि सम्बन्धय् नं अध्ययन यानाच्वंगु जुल ।

बुद्धधर्म, नेवाः संस्कार–संस्कृति अले नेवाः बौद्ध सम्प्रदाययात कयाः च्वसु, गोष्ठीपत्र न्ह्यब्वयादी धुंकूम्ह वय्‌क: प्राज्ञिक ज्याया झ्वलय् अन्तरराष्ट्रिय स्तरया थीथी सेमिनार, सम्मेलन आदिइ ब्वति कया झायाच्वंगु दु । थीथी अन्तर्राष्ट्रिय संघ संस्थापाखें वय्‌क:यात मानसम्मान नं लःल्हाये धुंकूगु दु ।

अवदान कल्पलता ग्रन्थ ११ शदी बौद्धविद्वान क्षमेन्द्रं संस्कृत भाषं च्वःगु भगवान बुद्धया अवदान संग्रहया आधारय् नेपालभाषां अनुवाद यानातःगु ग्रन्थ खः । ने.सं ११२५ स पिदंगु थ्व सफूया अनुवादक बौद्ध विद्वान मीनबहादुर शाक्य खःसा सफूया प्रकाशक शाक्य प्रेसया थुवाः भाजु मंगलमान शाक्य ख । थ्व अवदान कल्पलता सफू भाजु मंगलमानं थः मदेय धुंकूपिं मां अबु व स्वजनपिंत मोक्ष प्राप्त जुइमा धैगु मनंतुनाः थम्हं सफू पिकयाः नेपालभाषा एकेडेमियात धर्मदानया रुपय् लःल्हानादीगु सफू खः । बौद्ध साहित्यय् अवदान धायेबलय् भगवान बुद्ध व बुद्धया शिष्यपिनिगु न्हापायागु जन्मय् उमिसं यानावंगु जगत उद्धार ज्याया वर्णन दुगु बाखं खः । थ्व अवदान कल्पलता ग्रन्थयात महायानी बौद्धधर्मया नवग्रन्थ मध्ये दकलय् तःजिगु ग्रन्थ माने यानातःगु दु ।

नेपालभाषाय् न्हपा नं तःम्ह हे च्वमिपि गथे — निष्ठानन्द वज्राचार्य, पं. जोगमनि वज्राचार्य, पं. अमोघवज्र वज्राचार्य आदिपिसं अवदानया सम्बन्धी थीथी बाखं नेपालभाषां न्हयब्वयेगु याःगु दु, तर थ्वय्‌क:पिंसं नेपालभाषं न्ह्यब्वयादीगु अवदानत बौद्ध मणिसी क्षमेन्द्रं च्वःगु अवदान कल्पताया फुक्कं बाखं मखुसे निपु प्यपु बाखं जक खः । तर भाजु मीनबहादुर शाक्यं अनुवाद यानादीगु थ्व अवदान कल्पलता ग्रन्थय् क्षमेन्द्रं च्वयावंगु फुक्क अवदान अर्थात् १०८ अवदानया नेपालभाषां अनुवाद यानाः पूर्णता बियातःगु दु । गुकिं महायान बुद्धधर्मया ख्यलय् छगू तःजिगु अवदान साहित्य निमार्ण जूगु दु । थ्व अवदान कल्पलता सफू तप्यंक क्षमेन्द्रया अवदान कल्पलता या अनुवाद मखु ।

क्षमेन्द्रं च्वःगु अवदान कल्पलता काव्यात्मक रुपं तस्सकं च्वन्ह्याः । तर थौंया युगय् वय्‌क:या थ्व ग्रन्थ साधारण पाठकपिंसं थुइकेत थाकुइगु जूगुलिं साधारण मनुखं नं ब्वनेफयेमा धकाः तिव्वती बौद्धगुरु पद्म छोफेलजुं क्षेमेन्द्रया अवदान कल्पलताया १०८ पु बाखंयात संक्षिप्त रुपं सरल भासं सँय् भासं च्वयाबिज्याःगु खः । लिपा थ्व सफूयात अमेरकिाया धर्म पब्लिसिङ्ग पाखें अंग्रजी भाषं “Leaves of Heavenly Tree” पिदन । भाजु मीनबहादुर शाक्यं थ्वहे “Leaves of Heavenly Tree” नांगु ग्रन्थयात आधार माने यानाः नेपालभाषां अनुवाद यानादीगु खः।

चिराग फिल्म्स्पाखें ने.सं. ११३७ दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता पुजा श्रेष्ठ खःसा बाखं व निर्देशक सुरेन्द्र तुलाधर खः । थुकिया संगीतकार मनराज नकःमि अले छायाँकार मदन महर्जन व पुरुषोत्तम प्रधान खः । कलाकारकथं राजेश महर्जन, हरिश तण्डुकार, मञ्जु श्रेष्ठ, संजय शर्मा राजोपाध्याय, सुरेन्द्रतुलाधर, सबिना गोपाली व इन्जा नेवाःपिं दुथ्याः । थन छम्ह हे अबुया निम्ह कलाःपाखें दुपिं निम्ह मस्तय्‌सं थः अबुया अंशय्‌ याइगु दाबी क्यनातःगु दु ।

अशोक तुलाधर वासःया ख्यलय्‌ ज्या याना च्वनादीम्ह छम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्‌कःया जन्म येँया न्यतय्‌ ने.सं. १०७६ चिल्लाथ्वः चतुर्दसि, आइतबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्‌कःया बाः जीतरत्न तुलाधर व मां मञ्जुरी तुलाधर खः । थ्वय्‌कःया अम्बिका तुलाधरनापं वि.सं.२०३६ सालपाखे इहिपाः जूगु खः । थ्वय्‌कःपिनि काय्‌ निम्ह दु ।छेँजःपिं नं संगीत ख्यलय्‌ मन क्वसाःपिं जुयाः थ्वय्‌कःयात थ्व ख्यलय्‌ वयेत छुं थाकु मजुल । थ्वय्‌कलं येँया क्षेत्रपाटीइ च्वंगु जे.पि. स्कूलय्‌ ब्वनाः अनं हे वि.सं. २०२८ सालपाखे एस.एल.सी. बियादीगु खः । थ्व हे जःखः अन ब्वब्वं हे थ्वय्‌कः संगीत ख्यलय्‌ दुहां झाःम्ह खः । थ्वय्‌कलं छुं ई झ्वःछेँया छगू संगीत पाठशालाय्‌ नं संगीत सयेकादीगु खः । तर थ्वय्‌कलं थः संगीत गुरुकथं हुतराज शर्मा व प्रेमध्वज प्रधानयात नालादी ।
थ्वय्‌कलं वि.सं. २०२८ सालपाखे रेडियो नेपालपाखें स्वर परीक्षा ताःलाकादीगु खः । लिपा अन हे जूगु छगू संगीत प्रतियोगिताय्‌ राष्ट्रिय म्ये हालाः न्हाप सिरपाः नं त्याकादीगु दु । थ्व हे दँय्‌ अन थ्वय्‌कलं दकलय्‌ न्हापां हालादीगु नेवाःम्ये ‘आः वइगु बुधबाः यःमैं, लः त्वनेगु करुवा यःमैं’ खः । लोक लसय्‌ हालादीगु थुगु लोकंह्वाःगु म्ये मुनादीपिं राजु तुलाधर व ईश्वरमान प्रधान खः । थ्व लिसें रेडियो नेपालय्‌ मेमेगु नं नेवाःम्ये हालादीगु दु ।
क्याम्पस ब्वनाच्वंगु इलय्‌ अंग्रेजी म्ये हालेगु यानादीसां नेवाः सांगीतिक दबुली नेवाः म्ये हे हालेगु यानादी । थ्वय्‌कलं थीथी थासय्‌ जूगु सांगीतिक ज्याझ्वलय्‌ नं याना मुक्कं नीपुति नेवाः म्ये हालादीगु दु । उकी मध्यय्‌ ‘लाल’या च्वसाय्‌, प्रेमध्वज प्रधानया लसय्‌ ‘जिगु जीवनया यःम्ह पासा’ व असीम प्रधानया लसय्‌ ‘गुलि ख्वयेकेगु अय्‌ निर्दयी मतिना’ खः ।

स्वनिगलं पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु अशोक पालिखे नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म मार्च १०, १९५१ य् जूगु खः । वय्‌कः कास्की जिल्ला पोखराया छम्ह सक्रिय नेवाः न्ह्यलुवाः खः । वय्‌कः नेवाः खलः कास्कीया बि.सं.२०७१ निसें नायः जुयादी ।

वय्‌कलं नेवाः खलः कास्कीया नेवाः छेँ निर्माण यायेगु ज्याय् सुरुं निसें थौंतक नं मू भूमिका म्हिता वैच्वनादीगु दु । वय्‌कः नेवाः देय् दबू निर्माण समितिया दुजः नं जुयादी ।

मां कदम कुमारी श्रेष्ठ व बौ बाबुकाजी श्रेष्ठया काय् भाजु अशोक श्रेष्ठया जन्म येँँया खिचापुखू त्वालय् ने.सं. १०८० कौलां जूगु खः । वय्‌कलं चंचल उदास, ए गल, यांमिखाया नामं नं च्वसु च्वयादीगु दु । नेपालभाषा व नेपाली भाषा लेखनय् दख्खल दुम्ह भाजु श्रेष्ठया च्वज्या विधा निवन्ध खः । वय्‌कःया न्हापांगु रचना मन्दः पत्रिकाय् स्वां शीर्षकया रचना पिदंगु खः । अथेहे वय्‌कःया सरल स्वभाव उच्च विचार ज्ञान बहादुर नेवाः नांगु (जीवनी) सफू नं ने.सं. १११२ य् पिदंगु दु ।

अशोक श्रेष्ठ मूलतया छम्ह संघर्षशील पत्रकारया लिसें छम्ह समिक्षक व अन्वेषक खः । नेपालभाषा न्हिपौ विश्वभूमि व न्हूगु विश्वभूमिया सम्पादक जुयादीम्ह वय्‌कलं नेपाली भाषाया सागर वाःपौ पिकयाः पत्रकारिता शुरु यानादीगु खः । लिपा वय्‌कलं नेपालभाषा पत्रिका न्हिपौ, इनाप वाःपौ, विमर्श वाःपौ, जनआवाज वाःपौ, स्पेश टाइम्स न्हिपौ, कान्तिपुर न्हिपौ आदि पत्रिकाय् ज्या यानादीगु खः । सागर वाःपौ तत्कालीन सरकारं प्रतिबन्धित याना बीवं छुं ई तक वय्‌कः भूमिगत नं जुयादीगु खः ।

२०४५ सालया मंसिरय् वय्‌कःया हे नेतृत्वय् हानं नेपालभाषाया न्हिपौ विश्वभूमि न्हिपौ पिहां वःगु खः । वयां स्वदँ लिपा वय्‌कलं विश्वभूमि त्वःता थःगु हे सम्पादन व प्रकाशनय् न्हूगु विश्वभूमि न्हिपौ पिकयादीगु खः । दथुइ तःक्वःमछि दीगु व पिदनीगु जुयाच्वंगु न्हूगु विश्वभूमि छुं ई तक वाःपौ जुयाः नं पिहां वःगु खः । नेपालभाषां पत्रकारिता ख्यःयात चकंकादीम्ह वय्‌कः ४९ दँ जक दुबलय् मत्यवं मदुगुलिं वय्‌कलं थःगु क्षमता व दक्षता थ्व ख्यलय् बांलाक क्यने मखन ।

वय्‌कः नेपाल वातावरण पत्रकार समूह (नेफोज) या सचिव नं खः । वय्‌कलं पुरातात्विक महत्वं जाःगु थीथी ल्वहंहितिया अनुसन्धान तकं यानादीगु दु । वय्‌कलं पत्रकारिता ख्यलं नेपालभाषा उत्थानय् विशेष कथंया योगदान यानादीगुया कदर स्वरुप वय्‌कःयात चित्तधर सिरपाः नं लःल्हाःगु दु । वय्‌कलं २०६५ बैशाख २६ गते थ्व संसार त्वःताझाल ।

कामना प्रकाशनया संस्थापक अशोकमान सिंह नांजाःम्ह चित्र कलाकार खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०७५ अनलागाः सप्तमि, बसुबारखुन्हु पाल्पा तानसेनय् अबु हरिप्रसाद सिंह व मां जानकी सिंहया कोखं जूगु खः । वि.सं. २०२९ व २०३५ य् एकल चित्रकला प्रदर्शनी यानादीम्ह वय्कलं थ्व लिपा मंकाःकथं तःगू चित्रकला प्रदर्शनीइ ब्वति कयादी धुंकूगु दु । वय्कः वि.सं. २०५५ य् भूषण पत्रकारिता पुरस्कार, २०५६ प्रहरी प्रकाशन पुरस्कार, २०५९ य् नूरगंगा प्रतिभा पुरस्कारपाखें सम्मानित जुयादीगु दु ।

मां लक्ष्मीमाया व अबु चन्द्रज्योति शाक्यया कायमचा बुद्धरत्न शाक्य ने.सं. १०४७ य् यलया उकुबहालय् जन्म जूगु खः । उगु ईया चलन कथं बालविवाह जूगु खःसां बुद्धरत्न गृहजाल त्वःताः १७ दँया ल्याय्‌म्ह इलय् कुशिनगरय् ऊ चन्द्रमणि महास्थविरया उपाध्यायत्वय् ने.सं. १०४६ स प्रव्रजित जुयाः भिक्षु अश्वघोष जुयाबिज्यात । महानायक भिक्षु डा. अमृतानन्द महास्थविरया वसपोल न्हापांम्ह शिष्य खः । प्रव्रजित जुइधुंकाः वसपोलं भारतया बनारसया हिन्दू विश्वविद्यालय, श्रीलंकाया महामतिन्द परिवेणय् बुद्ध धर्मया अध्ययन यानाबिज्यात । अध्ययन क्रम न्ह्यानाच्वंगु इलय् टिबी ल्वय् जुयाः वसपोल वासः याकेत चीनया पेकिङय् दत्या च्वनाबिज्यात । चीनय् च्वंगु इलय् चिनिया जनताया मेहनत व कम्युनिष्ट शासनपाखें वसपोल प्रभावित जूगु खः ।

वि.सं. २००८ सालय् नेपाः बिज्यानाः बुद्धधर्म प्रचारया न्हापांगु पलाः आनन्दकुटी विद्यापिठपाखें न्ह्याकल । झिदँ तक विद्यापीठया थीथी पदय् च्वनाः ज्या यायेगु झ्वलय् विद्यार्थीपिंत नैतिक शिक्षा बीगु ज्या जुयावं वन । प्रगतिशील बिचारधारायाम्ह वसपोलं बुद्ध शिक्षा प्रचार यायेत युवावर्गपिंत शिक्षा बीमाः धयागु क्वातुगु बिचालं ने.सं. १०८८ स न्हापां नेपाल युवक बौद्ध मण्डल नांगु संस्था नीस्वना बिज्यात । अथेहे धर्मकीर्ति विहारय् ने.सं. १०९१ य् भिक्षुण धम्मवति गुरुमांपाखें नीस्वंगु युवावर्ग लक्षित धर्मकीर्ति बौद्ध अध्ययन गोष्ठी संस्थाया धर्मानुशासक जुयाः धर्म प्रचार ज्या यानाबिज्यात । थुपिं संस्थापाखें येँ जक मखु थीथी गांगामय् धर्म प्रचार ज्या नं उगु इलय् न्हापांगु पलाः कथं न्ह्यात । मांभासं बुद्धधर्म प्रचार यायेगु झ्वलय् च्वज्या छगू नं वसपोलया विशेषता खः । प्रेमं हे दुःख बीगु खः धयागु धर्मदूत पत्रिकाय् ने.सं. १०६४ स पिदंगु वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु खः । ने.सं. १०७६ य् गौतम बुद्ध नांगु सफू पिदन । भगवान बुद्धया शिक्षा अप्वः मनुखं ब्वनेमा, थुइके फयेमा धयागु बिचालं च्वसा न्ह्याकीम्ह भिक्षु अश्वघोषया च्वसाया भाय् तसकं सरल व व्यावहारिक जुइ । थ्वहे थःगु च्वज्या पहलय् (लेखन शैलीइ) च्वनाः वसपोलं सछिगुलिं मल्याक सफू च्वयाबिज्यात ।

बहुआयामिक व्यक्तित्व दुम्ह वसपोलं ने.सं. १०९२ निसें नेपालय् न्हापां बौद्ध पत्रिका आनन्दभूमि व धर्मकीर्ति पिथनाबिज्यात, गुगु थौंतकं पिदनाच्वंगु दु । धर्म प्रसारया ज्यायात छथाय् जक केन्द्रीत याये मजिउ धयागु वसपोलया मान्यता कथं ने.सं. १०९३ य् काभ्रे जिल्लाया बनेपाय् ध्यानकुटी विहार निर्माण यानाः उगु गांयापिंत धर्म थुइकेत ताःलात । बुद्धशासन स्थिर यायेत युवा शक्ति बल्लाकेमाःगु वाः चायेकाः ने.सं. ११०१ स येँ लुतिइ संघाराम भिक्षु तालिम केन्द्र स्थापना यानाबिज्यात । गुगु केन्द्रय् श्रामणेर जूपिं थौं आपालं सक्षम भिक्षुपिं धर्म प्रचार ज्याय् न्ह्यज्यानाच्वंगु दु । एमालेपाखें ने.सं ११११ सालय् तत्कालिन राष्ट्रिय सभाया सांसद जुयाः निदँतक राष्ट्रया सेवा यानाबिज्यात । युवा बौद्ध समूह संस्थाया धम्मानुशासक जुयाः विकट गांगामय् गैरनेवाः बस्तिइ वनाः धर्म प्रचार यायेगुलिइ वसपोल न्ह्यलुवाः जुयाबिज्यात । बौद्ध जागरण शिविर न्ह्याकाबिज्यात । उपाधि व सम्मानय् वसपोलयात म्यानमार सरकारं अग्गसद्धम्म ज्योतिक धक उपाधि बिउगु दुसा नेपाल सरकारं प्रवल गोरखा दक्षिणबाहु तृतिय श्रेणीं विभूषित याःगु दु । अथेहे नेपालभाषा परिषदं भाषाथुवाः ज्ञानमाला भजन खलः स्वयम्भूपाखें ज्ञानमाला रत्नवत् सिरपाःपाखें छाय्‌पिउगु दु । वसपोल ने.सं. ११३८ स दिवंगत जुल ।

अश्वघोष महास्थविरया बौद्ध सफूत ‘आचरण शुद्ध याय, व्यवहार बांलाकी, विद्वान जुइगु जक स्वयेमेत, भिंम्ह मनू जुइगु स्व’ धकाः थःगु विशेष नारा ज्वनाः व्यावहारिक उपदेश बीम्ह भिक्षु अश्वघोषया लेखनशैली बिस्कं हे दु । साहित्यिक, क्लिष्ट शब्द मछ्यसे सरल गथे न्ववायेगु, खँ ल्हायेग अथेहे जक च्वयाबिज्याइम्ह वसपोलया मौलिक कृति नेपालभासं जक न्हय्‌न्यागुलिं मल्याक दु । आकारय् नं चीधंगु सफूत साधारण मनूतसें नं ब्वने ययेकीगु कथंयागु खः । सफू थुकथं दु —

१) गौतम बुद्ध (ने.सं. १०७६), २) पेकिङ स्वास्थ्य निवास (ने.सं. १०८२), ३) बुद्धया अर्थनीति (ने.सं. १०८३), ४) तथागत हृदय (ने.सं. १०८८), ५) दश संयोजन (ने.सं. १०८९), भिक्षुया पत्र (ने.सं. १०८९) भाग १ व (ने.सं. १०९१) भाग २, न्हापायाम्ह गुरु सु ? (ने.सं. १०९२), बौद्ध ध्यान (ने.सं. १०९२) बाखं भाग १, २, ३, ४ (ने.सं. १०९४, १०९५, १०९५, १०९९) मांबौ लुमन (ने.सं. १०९५), ऊ नुया मिखाय् बुद्ध धर्म, संघ व बुद्ध शासन (ने.सं. १०९९) धर्म मसीनि (ने.सं. ११०३) नारी हृदय (ने.सं. १०९५), भिक्षु जीवन (ने.सं. ११०५), भिंम्ह मचा (ने.सं. ११०६), बौद्ध जगतया स्वास्थ्य सेवा (ने.सं. ११०९), दीर्घायु जुइमा (ने.सं. १११३), बुद्धया करुणा व व्रम्ह दण्ड (ने.सं. १११४), दुःख मदइगु लँपु (ने.सं. ११०३), बुद्ध व शिक्षा (ने.सं. ११०९) आदि । लिपांगु इलय् बुद्धधर्म व्यापक यायेगु तातुनाः नेपाली भासं नं सफू च्वयाबिज्यात । असल शिक्षा नांगु सफू १ निसें १५ ब्व तक श्रृंखलाबद्ध रुपं च्वयाः पिथनाबिज्यात ।