इखाछेँ बहाः इखाछेँ त्वालय्‌ दु । थ्व बहाः क्वाःबहाःया मेगु मू कचाबहाः खः । थ्व बहालय्‌ स्वतँ जाःगु देगलय्‌ छतँ पलि यानाः क्वाःपाःदेगः छगः नीस्वनातःगु दु । थनया लीया मूलुखा कलात्मक ढंगं दयेकातःगु दु । जवंखवं निपाः याकःझ्याः छुनातःगु दु । मूलुखाया न्ह्यःने त्वाथःया जवंखवं ल्वहंया निम्ह सिंह तयातःगु दु । अथे हे मूलुखाया खव पाखे स्वंगः माणे दु । मू लुखाया फुसय्‌ अक्षोभ्य मूल यानाः जवंखवं प्रज्ञापारमिता षडक्षरी लोकेश्वरया धातुया मूर्ति अंकित यानातःगु सिँया त्वलं छगू नं दु ।

देगःया न्हापांगु तल्लाय्‌ दथुइ न्यापाः झ्याः दु । थनया चिपाःगु झ्याःच्वय्‌ बज्रपाणी व रत्नपाणीया चांचिं नं च्वयातःगु दु । अथे हे न्यापाः झ्याःच्वय्‌ पञ्चबुद्ध दथुइ तयाः जवय्‌ तारा व नामसंगीति खवय्‌ तारा व लोकेश्वरया मूर्ति चांचिं च्वयातःगु दु । थुकिं च्वय्‌या तल्लाय्‌ दथुइ तपाःगु खुल्ला झ्याः व जवंखवं चिपाःगु खुल्ला झ्याः दु । दकलय्‌ च्वय्‌ आँय्‌पा पौ तयाः च्वय्‌ चैत्य छगः दु । थुकिया नापं चैत्यया गजू छुनातःगु देगःचा छगः दयेकाः पुल थकयातःगु दु ।

थ्व बहालय्‌ लिच्छवि पहःवःगु चैत्य छगः, अशोक चैत्य छगः व धर्मधातु मण्डल छगः स्वनातःगु दु । थनया देगः नापं च्वंगु भाग दिगीया रुपय्‌ छ्यलातःगु दु । थनया कचाबहा (आन बहाचा) लय्‌ च्वंगु ने.सं. ५३५ यागु ताम्रपत्रय्‌ इखाछेँया बज्राचार्यं आल्को हिति जिर्णोद्धार याःगु खँ उल्लेख जुयाच्वंगु दु । अथे हे इखाछेँ देगःया खवय्‌ ने.सं. ८२९ या ताम्रपत्र छगू नं तानातःगु दु ।

थन झिम्ह आजु जुइमाःगु परम्परा दु । थन संघया बज्राचार्य व शाक्य यानाः जम्मा १२९ दुजः दु । अथे हे थन क्वाःबहाःया झिम्ह स्थविर आजुपिनिगु उपस्थितिइ संमस्तय्‌त बन्दे लुइगु, थपाः त्वायेगु, चक्रेश्वर लुइगु याना वयाच्वंगु दु धाःसा थकालि कथं द्यःपाः च्वनेगु व सम्बन्धित मेमेगु दक्व ज्या याना वयाच्वंगु दु ।

नागबहालं आल्को हिति वनेगु लँपुइ इखाछेँ बही दु । यलया मूबही मध्ये छगू खः । थ्व त्वालय्‌ निगू बही दु – पिन्तुबही व दुन्तुबही । थ्व निगू बही थवं थवय्‌ थितुंथीक दयेकातःगु दु अले निगूयातं इखाछेँ बही हे धाइ । पिन्तुबही (गोपिचन्द्र मिश्र संस्कारित गोपिचन्द्र महाविहार) ।

थ्व बहीया मूलुखा दुने अंगलय्‌ महाकाल व हनुमानया मूर्ति दु । दुने प्यखेरं फःथकयातःगु दु । बहीद्यःया लुखाय्‌ वनेगु त्वाथः जःखः सिंह तयातःगु दु । लुखाया न्ह्यःने छखे पद्मपाणी लोकेश्वर व मेखे गं तयातःगु दु । कलात्मक लुखाया दुने गन्धकुटीइ अक्षोभ्य बुद्ध दु । वयां च्वय्‌ बार्दलि पिकयातःगु दु अले छचाःखेरं थथे हे बार्दलि दु । बही देगःया च्वय्‌ गजू सहितगु देगःचा दयेकातःगु दु । बहीया दुने अशोक चैत्य व चिनालय चैत्य अले धर्मधातुमण्डल तयातःगु दु । थ्व बहीया निर्माता गोपिचन्द्र मिश्र सुनयश्री मिश्र ब्राम्हणया अनुयायी जुयाच्वन । व कपिलवस्तुं थन वयाः स्वयम्भू दर्शन यानाः थन हे च्वनाछ्वत धइगु न्यनेदु ।

थनया बहिलिइ मूद्यःया च्वसं चक्रसम्बर व वज्रकील द्यः दुगु आगंक्वथा दु । थन भारतीय विद्वानं १२दँ तक ध्यान च्वनाः वज्रकील द्यः पलिस्था यानाथकल धइगु खँ दु । थनया पञ्चस्थविर आजुपिनिगु नायकत्वय्‌ थन बन्दे लुइगु, नायः लुइगु, थपाः त्वयेगु आदि धार्मिक ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वंगु दु । अथे हे दुजःपिन्सं द्यःपाः फयाः द्यः खेचायेकाः नित्यपुजा यायेगु, आरती यायेगु, स्तोत्रादि ब्वनेगु यानावयाच्वंगु दु । थन सर्वसंघय्‌ ३२म्ह दुजः दु ।

थन दँय्‌दसं कृष्णपक्षया दशमीकुन्हु आजुपिं मुनाः आगमय्‌ दशमी पुजा न्ह्याकी, अथे हे दँय्‌दसं यम्बहाःया गुरुजुपिं बिज्याकाः प्रज्ञापारमिता पाठ याकेगु चलन दु । थन दछियंक वैशाखशुक्ल चतुर्थीकुन्हु देपूजा, गुंपुन्हिनिसें भाद्रकृष्ण द्वितीयातक तग्वः जाकि ब्वयेगु, श्रावणकृष्ण आमाइकन्हु लुँचि थाय्‌ पुजा, भाद्रकृष्ण अष्टमीकुन्हु सोह्रश्राद्ध, कतिंपुन्हिकुन्हु चैत्य बुसाधं, आश्विनशुक्ल नवमी व दशमीकुन्हु आगंपुजा, पौषकृष्ण दशमी व एकादशीकुन्हु दिशी पुजा अले चैत्रकृष्ण दशमीकुन्हु दौपूजा जुयाच्वंगु दु । गुंलाबलय्‌ थन गुंपुन्हिनिसें भाद्रकृष्ण द्वितीयातक स्वन्हुयंक तग्वः जाकि व चिग्वः जाकि ब्वयेगु यानावयाच्वंगु दु ।