थ्व थीथी घासा दयेकेत छ्यली । थ्व कित वा नयागु चकंगु भ्यगः थें बांलुइ ।
लोकविद् करुणाकर वैद्यया जन्म मां रत्नमाया वैद्य व अबु सूर्यमान वैद्यया क्वखं नेसं १०३४ गुंलाथ्व ११ कुन्हु यलया स्वथ त्वालय् जूगु खः । लोकबाखंया ख्यलय् तसकं हे महत्वपूर्ण योगदान बियावंपिं लोकविद्पिं मध्ये भाजु करुणाकर वैद्य नं छम्ह खः ।
ने.सं १०५७ सालं भारतया बनारसं सेरामिक्स विषयलय् डिप्लोमा क्वचायेकाः करुणाकर वैद्यं विरगञ्जय् सेरामिक्स ग्लास कार्यालयय् मेनेजरया रुपय् ज्या यानादिल । लिपा व कम्पनी लिक्वीडेशनय् वंसेंलि त्रि–चन्द्र कलेजया रसायन विभागय् शिक्षकया रुपय् ज्या यानादिलसा प्रजातन्त्र पश्चात वय्कलं थःगु अग्रसरताय् यलया लगंख्यलय् श्री मच्छिन्द्र इन्स्टीच्यूट स्थापना यानादिल । अनं लिपा वय्कलं यलया हे टंगः त्वालय् नवीन प्रौढ शिक्षालय नं स्थापना यानाः अनया नं प्राधानाध्यापक जुयादिल । थथे थः विज्ञानया शिक्षक जुयाच्वनादीबलय् विद्यार्थीपिनिगु निंतिं तःगू विज्ञानया सफू नापं थः गु अध्ययनया विषय मृतिका विषयया सफू नं च्वयादिल ।
करुणाकर वैद्यजुया दकलय् महत्वपूर्ण योगदान नेपाःया लोकबाखंया संकलन व प्रकाशनय् खः । विरगञ्जय् ज्या यानाच्वनादीबलय् फुर्सद दइबलय् वय्कः बेखाराज, पुष्पराज थेंज्याःपिं ज्याथःपिंथाय् वनाः अनया पुलां पुलांगु लोकबाखं न्यंझाइगु जुयाच्वन । करुणाकर वैद्यं बाखं न्यनेगु जक मयासे थम्हं न्यनागु बाखं लिपिवद्ध यानाः मुंकातयेगु ज्या नं यानादिल। । अथेहे वय्कलं ज्याया झ्वलय् पोखरा आदि थासय् झायादीबलय् नं बाखं मुंकाहयेगु यानादिल । थथे थम्हं लिपिबद्ध यानाः मुंकातयागु लोकबाखंयात लिपा गुलिं नेपालभाषासा गुलिं नेपालीभाषा तथा गुलिं अंग्रेजी भासं विस्तारं सफूया रुपय् पिकयादिल । पुलां बाखंया सफू पिकाये न्ह्यः हे वय्कः नेपालभाषां नेपालभाषां नेपाली भाषा शिक्षा (ने.सं १०७६) व म्ह्याय्या नामय् बौया पौ (ने.सं १०७७ ) थेंज्याःगु सफू पिकयादीधुंकूम्ह च्वमि खः । थ्वहे कथं वय्कलं थम्हं मुंकातयागु लोकबाखंयात छगूयां ल्यू मेगु यानाः — नेपाःया पुलां बाखं छगूगु (ने.सं १०७८), निगूगु (ने.सं ११००), स्वंगूगु (ने.सं ११००), प्यंगूगु (ने.सं ११०३), न्यागूगु (ने.सं ११०४) व खुगूगु (ने.सं ११०८) तक पिकयादिलसा देश देसावरया बाखं (ने.सं १०८३) नांगु बाखं सफू पिकयाः विश्वप्रख्यात बाखं नेपालभाषीपिंत नं म्हसीके बिल । अथेहे नेपाःया पुलां बाखं मुंकाः उकीयात अंग्रेजीभाषं हीकाः नेपलीज शर्ट स्टोरीज (ने.सं १०९०) धकाः नां छुनाः नेपायाः बाखं विश्वयात म्हसीके बिल । थथेहे वय्कलं नेपाली भाषाया नापं अंग्रेजी भाषां मेमेगु नं आपालं लोकबाखं पिकयादिल । थ्वहे झ्वलय् करुणाकरजुया हे कुतलं नेपालभाषाय् अति प्रचलित ध्वंच्वलेचिया बाखंयात जापानिज भाषाय् अनुवाद यानाः जापानया बालसाहित्यया झ्वलय् दुथ्याकेत ताःलाःगु दु ।
करुणाकर वैद्यजुं लोकसाहित्यया ख्यलय् थम्हं जक ज्या यानाझाःगु मखुसे नेवाः लोकसाहित्य ब्वलंकेगु नितिं लोकसाहित्यया ख्यलय् ज्या याःपिंत हःपाः, प्रोत्साहन बीगु निंतिं करुणाकर सिरपाः स्वनाझाःगु दुसा थ्वय्कःयात नं थ्वय्कःया ज्याया कदर स्वरुप तत्कालिन श्री ५या सरकारं प्रवल गोरखा दक्षिण बाहु – चौथौं, मदन पुरस्कार गुथिं निकःतक मदन पुरस्कार प्रदान याःगु दु । अथेहे थ्वय्कःयात लोकसाहित्य परिषदं लोकसाहित्यविद्, केमिकल सोसाइटिं केमिष्ट उपाधि देछाःगु दुसा युनेस्को थेंज्याःगु विश्व संगठनपाखें नं पुरस्कृत जूगु दु । भाषा साहित्यया सेवा यायां करुणाकार वैद्यजुं ने.सं ११०९ स थःगु नश्वर देह त्याग यानादिल ।
अबु सूर्यमान वैद्य व मां रत्नमाया वैद्यया कोखं ने.सं. १०३४ गुंलाथ्वः एकादसिखुन्हु जन्म जूम्ह यल लगंख्यःया करुणाकर वैद्य नेपाःया परम्परागत प्रविधि व शिल्प सम्बन्धय् दुग्यंगु अध्ययन यानावंम्ह विज्ञ खः । थ्वय्कः सेरामिक्स विशेषज्ञ जक मखसे नांजाःम्ह लोकसाहित्यविद् नं खः । थ्वय्कलं थःगु हे कुतलं परम्परागत प्रविधि, ज्ञान आदिया सम्बन्धय् अतिकं मूवंगु संकलन पिथना दीगु दु ।
करुणां जाःम्ह, लोकया ईश्वर जुयाच्वंम्ह, दक्व खँ थूम्हेसित करुणामय धाइ । करुणामययात लोकेश्वर, बोधिसत्व नं धाइ । फुक्क प्राणीया दुःख मदयेकेगु लागि न्ह्याबलें मद्दिक कुतः यानाच्वनीम्ह । थः सम्यक सम्बुद्धत्व लाभ यायेफःसां प्राणीया कल्याणया लागि जन्मजन्मान्तर दुःखं मुक्त यायेगु कुतः यानाच्वंम्ह प्राणीयात करुणामय धाइ । नेवाःबौद्ध संस्कृतिइ प्यम्ह करुणामयया तःधंगु भूमिका दु ।
सृष्टिकान्त लोकेश्वर, रक्तावलोकितेश्वर (पद्मपाणी लोकेश्वर), आनन्दादी लोकेश्वर, आर्यावलोकित्तेश्वर (जनबहाःद्यः) खः । करुणामय वा बोधिसत्वयात बुद्धधर्मय् संघया चिंकथं कयातःगु दु । आर्यावलोकितेश्वरयात दथुइ तयाः मेपिं च्याम्ह बोधिसत्व मञ्जुश्री, खगर्भ, बज्रपाणी, मैत्रेय, सर्वनिवरण विस्कुम्भ, क्षितिगर्भ, समन्तभद्र तयाः पूजाय् संघमण्डल दयेकी ।
प्यंगू कुनय् च्वनीपिं प्यम्ह करुणामयकथं बज्रपाणी, रत्नपाणी, पद्मपाणी, विश्वपाणीयात काइ । आयु साधना यायेत आर्यावलोकितेश्वर साधना यानातःगु खः । झिंनिलाय् अष्टमीया दिनय् झिंनिम्ह करुणामयया व्रत च्वनेगु चलन दु । सच्छि व च्याम्ह स्वसः व ख्वीम्ह करुणामयया मन्त्र उच्चारण याना वयाच्वंगु दु ।
म्हगः ग्वाराचिनाः जाः तःजाः मजूगु, अःखुनं लः हायेकाः लः कायेज्यूगु थल ।
वज्रयानी पुजाविधि विशेष यानाः चर्या मेया निंतिं सकसिनं म्हस्यूम्ह कर्णहर्ष बज्राचार्यया जन्म ब्रम्हचक्र महाविहार ओमबहालय् मां न्हुच्छेमाया (सक्व) व अबु दानहर्ष बज्राचार्यया कोखं ने.सं. १०३९ सिल्लाथ्वः द्वादसिकुन्हु जूगु खः ।
वय्कलं ओमबहाःया हर्षवीरसिंह बज्राचार्यपाखें प्रारम्भिक शिक्षाया नापं वज्रयानी परम्परागत पुजाविधि व चचामे सयेकादीगु खःसा चर्यानृत्य ऋद्धिमानसिं व पं. गुरु बद्रीरत्न बज्राचार्यपाखें सयेकादीगु खः ।
वय्कलं व अष्टरत्न गुरुजु (जुजुकाजी मखंबहाः)पिन्सं मणिसिंह महाविहार संरक्षण तथा सुधार समिति, जपतुं, मुसुंबहाः, येँया ग्वसालय् ने.सं. १११८ दिल्लाथ्वः गुरुपुन्हिनिसें चचामे स्यनेगु ज्या उगु विहारया नरेन्द्रमुनि बज्राचार्यया सक्रियताय् अनया हे छेँय् जूगु जुल । थथे हे तःथाय् चर्यानृत्य स्यनेज्या यानादीम्ह वय्कलं वि.सं. २०४८ सालं बाल्मीकी विद्यापीठय् बौद्ध कर्मकाण्ड स्यनेगु प्रशिक्षण ज्याझ्वलय् व शिक्षा तथा संस्कृति मन्त्रालय अन्तर्गत स्वलातक चचामेया प्रशिक्षण बीगु ज्या सत्वतारा वज्रया पुलांगु बसपार्कया छेँय् जूगु जुल । थथे हे वय्कः संलग्न दुगु चर्या गुथिपाखें चचाया ख्यलय् तःधंगु हे ज्या जूगु जुल ।
वय्कलं बौद्ध वज्रयानी पुजाकथं पंचशाली, भ्वय् चचा, देपुजा सिलाःगू आदि समस्त पुजाया चचामे हाले सः । चचामे स्यनामिया हुनिं वय्कः बज्राचार्य संरक्षण गुथिया कोषाध्यक्ष, नेपाल महायान बौद्ध धर्म संघया संस्थापक दुजः खः । थ्व नेपालय् जूगु झिंन्याक्वःगु विश्व बौद्ध सम्मेलनया निंतिं नीस्वंगु खः । थथे हे मेमेगु संघसंस्थाय् नं दुथ्याःगु जुल । चचामेया गुरु जूगु हुनिं वय्कःयात हनेकथं हनापौ, दसिपौ, दोसल्ला, चुल्या आदि यक्व हे लःल्हायेगु ज्या जूगु दु । वय्कःयात वि.सं. २०५१ य् महासम्वरया पुजाय् हनेज्या जूगु दु, अथेहे वि.सं. २०५६ सालय् मणिसिंह महाविहार संरक्षण तथा सुधार समितिया दँमुंज्याय् वहःया चुल्या न्ह्याकाः बेतालिं चिकाः, दोसल्लां न्ययेकाः हनेज्या जूगु खः । वि.सं. २०५६ सालय् हे बज्राचार्य संरक्षण गुथिं गीताचार्यया भूमिकायात सम्मान यासें हनापौ द्यछाःगु खः । ने.सं. ११२३ य् वैरोचन तीर्थया सिन्दुरात्मक चक्रपुजाय् गोकुल व चुल्या लःल्हानाः हनेज्या जुल । ने.सं. ११२४ गुरुपुन्हिकुन्हु तेबहाःया चचा सयेकूपिनिपाखें गुरुयात लुँया चुल्या न्ह्याकाः हंगु खः ।
गुण सिनेमा प्रा.लि.पाखें ने.सं. ११४० दँय्् निर्माण जूगु संकिपा कर्माया निर्माता विजेन शाक्य अले निर्देशक रामकृष्ण खड्गी खः । थुकिया संगीतकार राजु तुलाधर, बालकृष्ण बंशी व रामकृष्ण खड्गी खःसा छायाँकार लूजः सिंह खः । थुकी कलाकारकथं मदनकृष्ण श्रेष्ठ, नारायणदेवी प्रधान, आशिष्मा नकःमि, अनिता ताम्राकारपिं दुथ्याः । थ्व बौद्ध जातक बाखंनाप स्वापू दुगु संकिपा खः ।
६ थरी श्रेष्ठ दुने लागू छगू थर कर्माचार्य नं
खः । खय्तला थुमित ब्रम्हू नं धायेगु याः। कर्माचार्यतय्त आचाजु नं धाइ । थुपिं तान्त्रिक पूजा पद्धतिया प्रकाण्ड विद्वान लिसें जुजु व जनता फुक्कसिगु कर्म चले यायेगु जिम्मा कयातःपिं खः ।
बौद्ध वज्रयोगी (वज्राचार्य) व वैदिक पुजारी
राजोपाध्यायतय्सं थें निर्णायक कर्मकाण्ड फुक्क जिम्मेवारी मकाःसां कडा पूजा न्यायेकेमाःसा कर्माचार्यतय्गु मू भूमिका दइ । थुमिसं तलेजु भवानीया सेवा यायेगु जकमखु दुइमाजु, गुह्येश्वरी, पिगंद्यः (आजु अजिमा), भगवती, तलेजु भवानीया कोत छेँय्, टंगालय् च्वंम्ह मनमानेश्वरी न्हिन्हि नित्यपूजा याइ । येँय् तलेजु भवानीयात आगंद्यः कथं पुज्याइ । म्वपताः अजिमाया द्यःपाःलाः आचाजुत स्वनिगःया येँ, यल, ख्वप, थिमि, भ्वँत, पन्ति, धौख्यः, तोखा, सक्व, किपू आदि थासय् थुपिं बसोबास यानाच्वंगु दु ।