लंैया हः । गुन्दु्र दयेकेगु छता वाउँचा । ख्वाखःहःया गुन्दु्र पाउँसे च्वनाः साइ । क्यातुगु ख्वाखःनाप बजि नयेबलय् माकुसे च्वनी । ननं नये मगाः थें जुइ ।
यल ईबाःबहीया न्ह्यःने च्वंगु गल्लिं दुने खुल्लागु थासय् ख्वाखःनः बाहाः (चक्रवर्ति महाविहार) अवस्थित दु । थुगु बहाःया बहाःछेँ लँ स्वयाः भचा तजाः । नितँ जाःगु थुगु बहाःछेँय् कलात्मक लुखा दु अले जवय् खवय् निपाः झ्याः दु । अथे हे जवं खवं सारिपुत्र मौदगल्यानया चित्र नं च्वयातःगु दु । लुखा कलात्मक जूसां फुसय् तोरण मदु । उकिया थायसय् पञ्चबुद्धपिनिगु चित्र च्वयातःगु दु । च्वय्या तल्लाय् स्वपाः झ्याः दु । अनसं झ्वःलिक त्वानाःसिँ तयाः पौ फयेकातःगु दु । सामान्य आँय्पा पौया दथुइ चिकीचाधंगु पुल पिकयाः गजू छुनातःगु दु । देगलय् बहाःद्यःकथं अक्षोभ्यया मूर्ति स्थापना यानातःगु दु ।
थुगु बहाःया स्थापनाकालया बारे जानकारी बीगु छुं अभिलेख मदु । संरक्षणया अभावं थुगु बहाः जीर्ण जुयावनाच्वंगु दु । धार्मिक क्रियाकलापया निरन्तरता बीत थन छम्ह जक आजु दु अले संघया दुजःतलिसे जानाः नित्यपुजा आदि ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु ।
थुकथं ख्वाःपाः दयेकेगु सकतां ज्या क्वचालकि विधिकथं न्हि स्वयाः द्यः जुइपिं प्याखंम्वःपिन्त छसीकथं उगु ख्वाःपाः लःल्हाना बी । येँया पचलि भैरव व भद्रकालीया प्याखनय् थुगु धलःकथं ख्वाःपाः लःल्हाइ ।
१) महालक्ष्मी ः कुमकुम वर्ण
२) गणेश ः तुयू वर्ण
३) ब्रह्मायिणी ः म्हासु वर्ण
४) रुद्रायिणी ः तुयू वर्ण
५) कौमारी ः ह्याउँ वर्ण
६) नारायणी ः वाउँ वर्ण
७) वाराही ः ह्याउँ वर्ण
८) मनमय्जु (इन्द्रायिणी) ः कुमकुम वर्ण
९) काली ः वँचु बाय् ह्याउँ वर्ण
१०) भैरव ः वँचु वर्ण
११) सिंगिणी ः तुयू वर्ण
१२) ब्यांगिणी ः कुमकुम धुँया वर्ण
१३) श्वेत भैरव ः तुयू वर्ण
यल पूच्वं मंगलबजाःपाखे वनेबलय् सिबहाः त्वालं भचा क्वय् जवय् च्वंगु तासिमुगः गल्लिं दुने तग्वःगु चीभाःया न्ह्यःने कामुकनाम महाविहार दु । थन हे तःधंगु व चीधंगु यानाः निगू ख्वाय्बही दु ।
तःधंगु ख्वाय्बही
स्वंगः चीभाःया न्ह्यःने च्वंगु तःधंगु ख्वाय्बही खः । न्हापा जीर्ण जुयाच्वंगु बहीया वि.सं. २०४८ सालय् पुनः निर्माण जुल । थन खुयायंकूगु गन्धुरी द्यः समन्तभद्र बोधिसत्व वि.सं. २०५५ सालय् हानं पलिस्था यात । बहिलिइ दुहां वयेगु लुखाय् जःखः महांकाल व हनुमानया मूर्ति दु । आःया अवस्थाय् थन बहीइ विहारय् दयेमाःगु बहीछेँ आदि मदयेधुंकल, मू देगलय् आँय्पाया नितँ पलिंचिनाः छचालं त्वानाःसिँ फयेकातःगु दु । त्वानाःसिँया निखेर निम्ह तारा व दथुइ पञ्चबुद्धया चाचिं च्वयातःगु दु । द्यःलुखाया जःखः छज्वः सिंह दु । कलात्मक द्यःलुखाया फुसय् ज्वाःगं तयाः बज्रसत्व लिसें न्हय्गू मूर्ति कियातःगु दु । च्वय् तोरणया पलेसा पञ्चबुद्धया मूर्ति दु । मूदेगः लिउने बज्रबाराही तयाः आगंक्वथा दयेकातःगु दु ।
थुकिया निर्माणकालसम्बन्धी प्रामाणिक श्रोत मदुनि । थनया महांकाल ने.सं. ६४३य् स्थापना याःगुया अभिलेख दु । अले ने.सं. ७३४या अभिलेखय् कामुननाम महाविहार उल्लेख जुयाच्वंगु दु ।
आःया अवस्थाय् थन यलया मूबही जूगुकथं बहीसंघ धकाः यायेमाःगु कर्मकाण्डया ज्या छुं मजुइधुंकल । संरक्षकतय्सं न्हिं न्हिं द्यः खेचायेकेगु, नित्यपुजा, आरति व आगंपूजा यानाच्वंगु दनि ।
चीधंगु ख्वाय्बही (कामुकनाम महाविहार)
तःधंगु ख्वाय्बही लिक्क खवय् कामुकनाम महाविहार – चीधंगु ख्वाय्बही दु । बहीया मू लुखां दुहां वनेवं दुने सिमन्तिं प्लास्तर यानातःगु देगः छगः जक ल्यंदनि । लुखाया जवय् महांकाल स्थापना यानातःगु दु । न्हापाया बहीदेगः दुनेवं अन थुगु देगः दयेकूगु खनेदु । दुने भविष्य व्याकरण मुद्राया बुद्ध स्थापना यानातःगु दु ।
थुगु बहीया निर्माणकाल सीदइगु छुं अभिलेख लूगु मदुनि । तर निगुलिं उगु हे इलय् दयेकातःगु धइगु अनुमान यानातःगु दु । आः थन संघ धायेबहगु छुं मंत । मूबही धाःसां थन नित्यपुजा बाहेक आः बन्दे लुइगु निसें छुं कथंया ज्या जुयाच्वंगु मदु ।