नेवाः जात मध्ये माली नं छगू खः । थुमित गथु, गाथा, मालाकार, बनमाला व बनमाली नं धायेगु याः । थुमिगु मू लजगा स्वांज्या खः । थुमिसं तान्त्रिक ज्या नं याः । तान्त्रिक शक्तिया लिधंसाय् ख्वाःपाः पुयाः प्याखं ल्हुइगु थ्व जातया छगू विशेषता खः । थुमिसं पचली भैरव, बाघभैरव, भद्रकाली, नवदुर्गाया अष्टमातृका प्याखं आदि आः नं क्यना वयाच्वंगु दु ।
थुपिं बौद्ध धर्मावलम्बी खःसां हिन्दु धर्म नं माने याना वयाच्वंगु खनेदु । थुमिगु मूल बसोबास स्वनिगः दुने व भोतया थीथी थाय् खः । तर थौंकन्हय् मेमेगु जिल्लाय् नं न्यना वनाच्वंगु दु ।

लुँमधि भद्रकाली अजिमा मुख्य जुयाः व पचलि भैरव मुख्य जुयाः येँय्‌ हुइकीगु निथी ख्वाःपाः प्याखं तसकं लोकंह्वाःगु ख्वाःपाः पुइगु द्यःप्याखं खः । भैरव व भद्रकालीलिसें थ्व प्याखनय्‌ मेपिं नं झिनिम्ह गंछिं द्यःपिं दइ । येँया मालाकार (गथु) जातियापिन्सं न्ह्याकाच्वंगु जुयाः थ्व प्याखंयात गथुप्याखं नं धायेगु याः । पचलि भैरव तःधं गुथिया नामं न्ह्याइगु थ्व तन्त्र शक्ति दुगु प्याखं न्हापा भिंmनिदँया छचाकलय्‌ प्यदँ अतः गानाः पचलि भैरव, लुँमधि भद्रकाली व चामुण्डा कंकेश्वरीया स्वथिइ प्याखं हुइकीगु खः ।
यक्व न्ह्यः तन्त्र शक्तिया हुनिं छगू तःधंगु मभिं जुसेंलि चामुण्डा कंकेश्वरीया प्याखं पिहां मवल । थौंकन्हय्‌ पचलि भैरव व लुँमधि भद्रकालीया नामं निगू प्याखं जक च्यादँ व प्यदँ अतः गाकाः पिहां वयाच्वंगु दु । थुकथं पचलि भैरवया प्याखं पिहां वःगु प्यदँ धुनेव लुँमधि भद्रकाली प्याखं पिकाइ । अथे हे लुँमधि भद्रकालीया प्याखं पिहां वःगु च्यादँ लिपा पचलि भैरवया प्याखं पिदनी । येँय्‌ वँतु त्वाःया मालाकार (गथु)तय्‌त थ्व प्याखं पिकायेत ने.सं ४३५ नां सीके मफुम्ह जुजु, ने.सं. ६०५ जुजु रत्न मल्ल, ने.सं. ६१६ जुजु अमर मल्ल व ने.सं. ९०१ जुजु रणबहादुर शाहं माःगु खर्चया व्यवस्था यानाथकूगु प्रमाण दु ।
झिंनिदँया लुँमधि भद्रकालीया प्याखनय्‌ द्यः दुबिकाः वसःतिसा ज्वँसा व ख्वाःपाः पुयाः मुक्कं ११ म्ह प्याखंम्वः दइ— भैरव, श्री भद्रकाली, वाराही, गणपति, ब्रह्मायणी, रुद्रायणी, कौमारी, नारायणी, ईन्द्रायणी, सिंघिनी, ब्याघ्रिनी, महालक्ष्मी । महालक्ष्मीया ख्वाःपाः तुख्वलय्‌ जक तिया तइ ।
भिंmनिदँया पचलि भैरव बाय्‌ लुँमधि भद्रकालीया प्याखं पिहां वइगु दँय्‌ दिल्लागाः एकादसिकुन्हु जुजुयाथाय्‌ ग्वय्‌दां तः वनेमाः । अनंलि उकुन्हु हे बहनी पचलि भैरवया प्याखं जूसा पचलि भैरवया पीथय्‌ व लुँमधि भद्रकालीया प्याखं जूसा भद्रकाली पीथय्‌ क्वतः तयाः बलि पुजा याइ । पुजा धुनेव मूल गुरुं द्यः जुयाः प्याखं हुलीपिन्त भाला बियाः पजनी याइ । थथे पजनी यायेगु अधिकार खिं, ताः व बभू थाइपिं गुरुपिंके दइ ।
थ्व धुनेव प्याखंम्वः सकसिनं सँ खानाः म्वः ल्हुयाः नीसी यायेमाः । थःथःगु छेँय्‌ हःगु कलः वँतुया नासःद्यःयाथासं कापतं त्वपुयाः झ्वःलिं भद्रकाली पीथय्‌ थःथः द्यःया न्ह्यःने पुजा तयाः साधना याइ । अन साधना याःगु पुजाज्वलं कापतय्‌ प्वःचिना हयाः वँतु नासःद्यःछेँय्‌ खायातइ । गथांमुगः छन्हुन्ह्यः नासःद्यः पलिस्था यानाः दक्वं द्यःपिन्त पञ्चबलि बियाः पुजा याइ ।
थ्व प्याखंया स्यनेज्या गथांमुगःनिसें मोहनिया नःमिकुन्हुतक न्ह्याइ । महालक्ष्मी छम्ह बाहेक मेपिं ११ म्ह सकलें प्याखंम्वःतय्‌सं ख्वाःपाः मपुसे गुरुपाखें प्याखं हुले सयेकेगु याइ । लुँमधि भद्रकालीया प्याखं स्यनेज्या येँय्‌ वँतु त्वाःया भद्रकाली द्यःछेँय्‌ याइसा पचलि भैरवया प्याखं ज्याःबहाःया चपालय्‌ याइ । प्याखं स्यनेगु झ्वलय्‌ नासःद्यः व देवदेवीपिन्त बलि सहित पुजा यायेमाः ।
लुँमधि भद्रकालीया झिंनिदँया प्याखं येँ, यल व ख्वपया थीथी थासय्‌ गुलातक हुइकीगु झ्वलय्‌ दकलय्‌ न्हापा मोहनिया चालंकुन्हु पचलि भैरव बाय्‌ भद्रकाली जुइम्ह प्याखंम्वलं देय्‌या जुजुनाप थःगु खड्ग हिलेगु याइ । थुकियात खड्गसिद्धि धाइ । खड्गसिद्धि धुनेवं कन्हय्‌कुन्हुनिसें थ्व प्याखं येँया भिंद्यःत्वाः, वँतु, वंघः, मखं, असं, क्षत्रपाटी, तेबहाः, केलत्वाः, जनबहाः, तःधंचुक, तःसिबहाः, थँबही, नंसाः, नरः, तोखा, सांग्ला, तुप्या चपलि, गोकर्ण, ख्वपया चाँगु, ईन्द्रायणी, यल लाय्‌कू, ख्वप लाय्‌कू, येँ लाय्‌कू, लाय्‌कूदुने नासःचुुक आदि थासय्‌ हुइकेधुंकाः दकलय्‌ लिपा भलभल अस्तमिकुन्हु जमः बहालय्‌ प्याखं हुइकी । थ्व धुनेव सीजा नकी । सीजा नकेधुनेवं लुँमधि भद्रकालीया भिंmनिदँया प्याखं क्वचाइ ।
सीजा नकेधुनेवं दक्वं प्याखंम्वः जमलं असं, केलत्वाः, वंघः, दुगंबही, तिनिख्यः भद्रकाली, त्रिपुरेश्वर जुयाः कालमोचन तिर्थय्‌ थ्यंकी । अनया दोभानय्‌ स्वेत भैरव जुइम्हेसिनं दक्वं ख्वाःपाःयात मि तयाः च्याका छ्वइसा प्याखंम्वःया वसः दक्वं कुचाकुचा खुनाः तेबहाःया ज्यापुतय्‌त इनाबी । थ्वयां प्यन्हु लिपा प्याखंम्वः जुइपिं सकसिगुं पजनी फुकय्‌ यातकि थ्व प्याखंया सकतां ज्याझ्वः क्वचाइ ।
व थेंतुं भिंmनिदँया पचलि भैरवया प्याखं नं गथांमुगःनिसें मोहनिया नःमिकुन्हुतक स्यनेज्या याइसा चालंकुन्हुनिसें न्ह्याइगु प्याखं थाय्‌थासय्‌ हुइके धुनेव भलभल अस्तमिकुन्हु क्वचायेकी ।

लुँमधि भद्रकाली व पचलि भैरव जुयाः प्याखं हुइम्हलिसे देय्‌या जुजुं थःगु खड्ग हिला काइगुयात खड्गसिद्धि धाइ । खड्गसिद्धिया परम्परायात जुजुं देसय्‌ राज्य यायेत भैरवयाके उजं फ्वनेगु बाय्‌ भैरवया शक्ति लःल्हाना कायेगुकथं कयातःगु दु । पचलि भैरवया प्याखं पिहां वइबलय्‌ जुजुनाप थुकथं खड्गसिद्धि यायेगु चलन दुगुली यक्व दँ लिपा लुँमधि भद्रकालीया नं प्याखं पिहां वयेव भद्रकालीलिसे नं खड्गसिद्धि यायेगु चलन जूगु खः ।
जुजुं मोहनिया चालंकुन्हु पचलि भैरवलिसे मरुसतः न्ह्यःनेया भूतेश्वरय्‌ व लुँमधि भद्रकालीलिसे येँय्‌ मखंत्वाःया सिंहदुवातय्‌ खड्गसिद्धि याइगु खः । जुजुनाप खड्गसिद्धि यायेगु चलनया दकलय्‌ पुलांगु प्रमाण ने.सं. ४३५ सं येँदेसय्‌ थकू जुजु दुगु इलंनिसें न्ह्याःगु खँ लूगु दु । दकलय्‌ लिपा ने.सं. ११२३ य्‌ जुजु ज्ञानेन्द्र वीर विक्रम शाहं खड्गसिद्धि याःगु खः । देसय्‌ गणतन्त्र वयेधुंकाः जुजुया खड्गयात आसनय्‌ तयाः अप्रत्यक्ष रुपं खड्गसिद्धि न्ह्याका वयाच्वंगु दु ।
खड्गसिद्धि याःपिं जुजुपिं पचलि भैरव व लुँमधि भद्रकालीलिसे खड्गसिद्धि याःपिं येँदेय्‌या मल्ल जुजुपिनिगु धलः थुकथं दु– रत्न मल्ल, सिद्धि मल्ल, सवर्सी मल्ल, लक्ष्मीनरसिंह मल्ल, प्रताप मल्ल, पार्थिवेन्द्र मल्ल, भूपालेन्द्र मल्ल, भाष्कर मल्ल, जगतजय मल्ल व जय प्रकाश मल्ल । अथेहे खड्गसिद्धि याःपिं नेपाः देय्‌या शाह जुजुपिनिगु धलः थुकथं दु–
रणबहादुर शाह, गीर्वाणयुद्ध विक्रम शाह, राजेन्द्र विक्रम शाह, सुरेन्द्र विक्रम शाह, त्रैलोक्य विक्रम शाह, पृथ्वी वीर विक्रम शाह, त्रिभुवन वीर विक्रम शाह, महेन्द्र वीर विक्रम शाह, वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह व ज्ञानेन्द्र वीर विक्रम शाह ।

खड्गसिद्धिया ग्वय्‌दां तःवनेगु

झिंनिदँय्‌ छक्वः जुइगु लुँमधि भद्रकालीया प्याखं न्ह्याकेत ग्वय्‌दां तःवनेगु धकाः जुजुयात ब्वंवने माः । प्याखं न्ह्याइगु दँय्‌ दिल्लागाः एकादसिकुन्हु जुजुयाथाय्‌ ग्वय्‌दां तः वनी । थुकिया निंतिं दथुइ खड्ग व महापात्र अले श्री लुमधि भद्रकाली देवीया खड्गसिद्धि व पर्व लाःगु दँ कियातःगु छतोला वहःया पाँय्‌म्वः माः । भद्रकाली देवी कियातःगु पुजाभुइ वहःया पाँय्‌म्वःलिसें सिन्दुर, ग्वःग्वय्‌ न्यगः, पसूका, सिसाबुसा आदि तयाः प्याखंया खिं उजा (खिं गुरुं) जुजुयात लःल्हाइसा जुजुं उगु पुजाभु लःल्हाना कालकि खड्गसिद्धिया निंतिं जुजुं वचन ब्यूगु जुइ ।

लुँमधि देवीया पलिस्था
कलिगत सम्वत ३८३५ पाखे येँ व यलया जुजुपिनि दथुइ हःताः जूबलय्‌ यलया जुजुं नरसिंहया शक्तिया भरय्‌ येँय्‌पाखे यक्व नरसंहार याःगुलिं येँया तान्त्रिक शाश्वत बज्रलिसे सहलह यानाः भद्रकाली अजिमायात भारतया कामरु कामाक्ष पीथं तान्त्रिक साधनाया बलं येँय्‌ हःगु बाखं दु । भद्रकाली अजिमायात लुँमधि अजिमा नं धायेगु याः । थुम्ह अजिमाया पीथ तिंनिख्यःया पश्चिम तुकुचा खुसिसिथया द्वँय्‌ पलिस्था यानातःगु दु ।

पचलि भैरवया पलिस्था
नेपालय्‌ दुपिं खुइप्यम्ह भैरव मध्यय्‌ अष्ट भैरव धकाः च्याम्ह भैरव तसकं लोकंह्वाः । च्याम्ह भैरवय्‌ पचलि भैरव नं दुथ्याः । येँ देय्‌या दक्षिण दिशाया पञ्चलिङ्ग तिर्थया नामं पचलि भैरव धाइम्ह थुम्ह भैरव खास यानाः स्वच्छन्द भैरव खः । आःतक लूगु दसिकथं ने.सं. ३१६ सं दक्षिणेश्वर स्वच्छन्द महाद्यःया पलिस्था याःगु खँ दु ।

गथु प्याखंया बाजं

झिंनिदँया पचलि भैरव व भद्रकालीया प्याखनय्‌ खिं, ताः, बभू, छुस्याः व प्वंगा बाजं छ्यली ।
गथु प्याखनय्‌ भाषा ल्हायेगु
झिंनिदँया पचलि भैरव व भद्रकालीया प्याखनय्‌ बाजंया तालय्‌ छम्हसिनं द्यःपतिं भाषा ल्हाये माः । उबलय्‌ सम्बन्धित द्यवं छ्यं क्वानाच्वनी ।