गोबिन्द ह्यूमत नेवाः संगीत ख्यलय् म्येहालामि व लय्चिनामिकथं लोकंह्वाः । थ्वय्कःया जन्म वि.सं. २०२२ साल बैसाखं येँया ह्यूमत त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कःया अबु ईन्द्रलाल खड्गी व मां द्वारिका खड्गी खः ।
थ्वय्कः मचाइलंनिसें म्ये संगीतय् नुगः क्वसाःम्ह खः । थ्वय्कःया मां नं छम्ह भजन म्ये हालीम्ह खः । थ्वय्कःया मांपाखें हःपाः व तिबलं संगीत ख्यलय् वयेत अःपुल । प्यदँ न्यादँति दुबलय् निसें हे छेँय् च्वनाः सःमसः हार्मोनियम थायेगु यानादीम्ह खः । लिपा थ्वय्कलं लक्ष्मीनारायण शाहीयात थः गुरु नालाः हार्मोनियम थायेगु सयेकादीगु खः ।
थ्वय्कः दकलय् न्हापां वि.सं. २०३७ निसें संगीत ख्यलय् दुहां झाःगु खः । वय्कः ब्रम्हत्वाःया सरस्वती निकेतन मा.वि.इ न्हय्गू तगिमय् ब्वनाच्वंबलय् हे थःम्हं संगीत तयाः ज्याझ्वलय् ब्वति कयादीगु खः । ने.सं. १११० पाखे थ्वय्कःया आपालं म्येचाःत पिदंगु खनेदु । थ्वय्कःया लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय् ‘छिमांया यःम्ह छ याकः म्ह्याय्’, ‘मन जिगु वँय् जुल’, ‘दकसिबय् यःम्ह छ छम्ह दु’, खः । थ्वय्कलं सलंसःपु नेवाःम्ये सिर्जना यानादीगु दु । उकी लोक, आधुनिक, भजन, मचा म्ये दुथ्याः ।
वि.सं. २०६२ सालपाखें थ्वय्कलं थः संगीतय् दुहां वयागु नीन्यादँ क्यंगु लसताय् थः गुरुयात हनेकथं छगू याकः सनिल ज्याझ्वः यानादीगु खः । अथे हे ने.सं. ११४३ सं किपुली थ्वय्कःया म्येया याकः सनिल नं यायेधुंकूगु दु । वय्कलं लय् तयादीगु म्येचाःत थुकथं दु– वल छंगु किचः ल्यू ल्यू जिगु (ने.सं.१११०), न्हिलाः न्हिलाः हुँ (ने.सं.१११०), ३) लूजः (ने.सं.१११०), कतांमरिचा (ने.सं.१११४), छंगु किपा (ने.सं.१११९), विजय (ने.सं.११२१), वा फय् वःसां (ने.सं.११२२), बच्छि बच्छि (ने.सं.११२२), तिकि नुगःया लसय्, तिकि तिकि ।
थ्वय्कलं नेवाः जक मखु खस व हिन्दी भाय्या म्येय् नं लय् तयादीगु दु । थ्वय्कलं संगीत तयादीगु अले दकलय् न्हापां रेकर्ड जूगु म्ये– छगू नाटक ‘तिनि को हुन्’ या निंतिं खः । वय्कःया लसय् ने.सं. १११९ स पिदंगु ‘छंगु कपि’ म्येचालय् भारतया संकिपा ख्यलय् नांजाःपिं मोहम्मद अजिज, अनुराधा पोडवाल, जसबिन्दर नरुला, अभिजित, बिनोद राठौरपिन्त नेवाः म्ये हायेकादीगु दु । लिपा ने.सं. ११२२ स पिदंगु ‘वा फय् वःसां’ म्येचालय् कुमार सानुयात नेवाःम्ये हायेकादीगु खः । थ्वय्कलं नेपालभाषाया आपालं भिडियो संकिपाय् नं संगीत बियादीगु दु, उपिं मध्यय् ‘न्हिलाः न्हिलाः हुँ’, ‘चरित्र’, ‘बांलाः मय्जु’, ‘पानवति’, ‘सेरिवबञ्जाः’, ‘घोषक’ खः । थ्वय्कःया लसय् पिदंगु न्हापांगु म्येचाः ‘वल छंगु किचः ल्यू ल्यू जिगु’ खः । जुनु श्रेष्ठया याकः सलय् पिदंगु थुगु म्येचालय् थ्वय्कःया लसय् न्हय्पु म्ये दुथ्याः । थ्व हे दँय् नेवाः भिडियो संकिपा ‘न्हिलाः न्हिलाः हुँ’ पिदंगु खः । थ्वय्कलं प्यसलं मल्याक म्येय् संगीत तयादीधुंकल ।
सिँया दथुइ वा सिथय् चीधंगु गोलाकारया झरिी मिले यायेगु गोल धारया चीधंगु रन्धा । खापाय् थज्याःगु बुसुका प्रयोगु जुइ ।
बौ शाम्भवानन्द शर्मा व मां अमरवाणी शर्माया कोखं ने.सं. १०६९ म्हपुजा कुन्हु येँया चोखाछेँ गल्लीइ समालोचक भाजु गोवद्र्धन शर्माया जन्म जूगु खः । भाजु शर्मा पूजा पाठ, कर्मकाण्ड व धार्मिक संस्कार दुथ्याःगु छेँजःया दथुइ ब्वलंगु खःसां इतिहासय् एमए ब्वनेज्या क्वचायेकाः थःगु मांभाय्ननेपालभाषा साहित्यया सेवा यायेगु तातुनाः साहित्य समालोचना लागाय् थःगु च्वसा न्ह्याकादीगु खः । व्यावहारिक समालोचनाय् कृतिया ब्याख्या विश्लेषण जक मखु, मूल्य निरुपण यायेगु प्रवृत्ति नं दुम्ह गोवर्धन शर्माया नेपालभाषा समालोचना क्षेत्रय् दकलय् न्हापां समालोचनात्मक च्वसु गिरिजाया सिलुस्वां : जिगु मिखाय् ने.सं. ११०२ न्हाय्कं २ पत्रिकाय् पिदंगु खः । इलय् ब्यलय् थीथी पत्रिकाय् थःगु समालोचनात्मक च्वसु पिथनाझाःम्ह शर्माजुं महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशीनाप हे स्वापू दुगु समालोचनात्मक सफू उपन्यासया चाकलय् गिरिजा ने.सं. ११४२ स पिथनादीगु खः ।
बौ सुब्बा ऋद्धिबहादुर मल्ल व मां आनन्दमाया मल्लया क्वखं ने.सं. १०४३ चौलागा १ कुन्हु गणबहाः त्वालय् बाखं च्वमि व नाटककार भाजु गोबिन्दबहादुर मल्लया जन्म जूगु खः । गोठाले वय्कःया कुनां (उपनाम) खः । विज्ञान विषयया ब्वने ज्या यानादीम्ह गोठले भाजुया भाषा साहित्यपाखे नं अतिकं नुगः क्वसाः । नेपालभाषा व नेपाली भाषा निताय्सं ल्हाः च्वःम्ह गोठाले भाजुया नेपालभाषा साहित्यया न्हापांगु बाखं जि मचा ने.सं. १०७० इ पिदंगु खः । नेपालभाषाय् म्हो हे जक बाखं च्वयादीसां मल्ल भाजुया मेगु लोकंह्वाःगु बाखं जि जुजुमान खः । बाखं, नाटक, उपन्यास विधाय् थःगु च्वसा न्ह्याकादीम्ह गोठालेजुयात थःगु रचनाय् पात्रतय्गु मानवीय मनोदशा जक मखु समाजया किपा हे मिखाय् लुइकाबीफुम्ह मनोविश्लेषणात्मक च्वमि कथं म्हसीकेगु याः । अथे हे नाटककारया रुपय् वय्कः अन्धविश्वास, आडम्बर व विसङ्गति प्रति विद्रोह भाव प्वंकीम्ह व समाज हीकेगु नितिं न्हापां थःपिं निं हिलेमाः धैगु सन्देश बीम्ह कथं परिचित जू । गोरखा दक्षिणबाहु (द्वितीय), त्रिभुवन प्रज्ञा पुरस्कार (२०४२), भवानी साहित्यिक पत्रकारिता पुरस्कार (२०४५), वेदनिधि पुरस्कार (२०४८), पहलमान सिंह स्वार पुरस्कार (२०५७) आदि थीथी पुरस्कारं सम्मानित जुइधुंकूम्ह नेपाल राजकीय प्रज्ञा–प्रतिष्ठानया मानार्थ आजीवन सदस्य (२०३३) व निर्वाचन आयोगया सदस्य (२०३६) तकं जुयाः झाःम्ह भाजु गोविन्दबहादुर मल्ल गोठाले नेपालभाषा साहित्यय् म्हो च्वयाः नं थःगु पलाःचिं त्वःतेत ताःलाःम्ह च्वमि जुयादीगु दु ।
भाजु वेदमान श्रेष्ठ व मय्जु नन्दमाया श्रेष्ठया काय्मचा भाजु गोविन्द बोल श्रेष्ठ येँ, सक्वय् ने.सं. १०७१ चिल्लाथ्वः पारु, बसुबारखुन्हु जन्म जूम्ह खः । वय्कलं भारत कलकत्ताया जादवपुर विश्वविद्यालयपाखें इन्जिनियरिङ्ग उपाधि, अमेरिकाया हवाइ विश्वविद्यालय पाखें एमबिए अले आरपिआइ, न्यूयोर्कपाखें एमएस व भर्जिनियाटेकपाखें पिएचडि उपाधि कयादीगु दु । पावर इन्जिनियरिङ्गया बिज्ञ वय्कलं तःदँतक नेपाल विद्युत प्राधिकरणय् ज्या यानादिल । वय्कलं अमेरिकाया भर्जिनियाटेक, सिङ्गापुरया नायाङ्ग प्राविधिक विश्वविद्यालय व आइआइटि, गोहावटी, भारतय् प्राध्यापन नं यानादीगु खः ।गोविन्द बोल श्रेष्ठ
भाजु वेदमान श्रेष्ठ व मय्जु नन्दमाया श्रेष्ठया काय्मचा भाजु गोविन्द बोल श्रेष्ठ येँ, सक्वय् ने.सं. १०७१ चिल्लाथ्वः पारु, बसुबारखुन्हु जन्म जूम्ह खः । वय्कलं भारत कलकत्ताया जादवपुर विश्वविद्यालयपाखें इन्जिनियरिङ्ग उपाधि, अमेरिकाया हवाइ विश्वविद्यालय पाखें एमबिए अले आरपिआइ, न्यूयोर्कपाखें एमएस व भर्जिनियाटेकपाखें पिएचडि उपाधि कयादीगु दु । पावर इन्जिनियरिङ्गया बिज्ञ वय्कलं तःदँतक नेपाल विद्युत प्राधिकरणय् ज्या यानादिल । वय्कलं अमेरिकाया भर्जिनियाटेक, सिङ्गापुरया नायाङ्ग प्राविधिक विश्वविद्यालय व आइआइटि, गोहावटी, भारतय् प्राध्यापन नं यानादीगु खः ।
भाजु गोविन्द हरि नेकूया जन्म ने.सं. १०५९ य् येँय् जूगु खः । वय्कलं कविता व रुपक च्वयादी । वय्कलं ने.सं.१०७७ य् दकलय् न्हापां शान्ति नांया रुपक च्वयादीगु खः । वय्कःया प्रकाशित कृति खः – शान्ति (रुपक, ने.सं.१०७७), लँय्लूगु (कविता, ने.सं.१०८०) ।
चित्रकलाकार गोविन्दनारायण ज्यापुया जन्म ने.सं. १०४६ गुंलाथ्वः खस्थि, आइतबारखुन्हु येँया भिंद्यःत्वालय अबु तुलसी नारायण डङ्गोल व मां देवमाया डङ्गोलया कोखं जूगु खः । ज्यापुमास्टर कथं नांजाःम्ह वय्कलं कला प्रवीण, एफ. आर्ट एड. अमेरिकाय्, डी.सी.सी. युकेय् व एल.टी फिलिपिन्सय् ब्वनादीगु खः । वय्कलं अध्यापन, प्राध्यापन व प्रशिक्षण सेवा नं यानादीगु दु । वय्कः मूर्तिकार, स्काउट मास्टर, सम्पादक व सपूm च्वमि नं खः । वय्कलं २०२३ सालय् चित्रकला विभान, २०२५ सालय् दृश्यात्मक शिक्षा सामग्री, २०३४ सालय् क्याम्पफायर बुक, २०४६ सालय् एइड टु रोभर स्काउटिङ्ग सपूm च्वयाः पिथना दीगु दु ।
वय्कलं सन् १९६९ य् जूगु राष्ट्रिय कला प्रदर्शनीइ न्हाप सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःयात गोरखादक्षिण बाहु चौथो व तेस्रो पदक, सुनौला स्काउट पदक, सुनौला गैंडा, प्रोफेसनल स्काउट पदक, जनपद पदक, दीर्घसेवा पदक, शिक्षा सेवा पदक, नेपाल स्काउट स्वर्ण जयन्ती पदक, विशेष पदक व रूपैला पदक आदि पदकत द्यछाःगु दु । वय्कः अमेरिकाया प्रेसिडेन्ट सम्मानं नं सम्मानित जुइधुंकूम्ह खः ।
उस्ताद गोविन्दलाल नेपाली रंजितया जन्म पाल्पा तानसेनय् वि.सं. १९७१ स जूगु खः । वय्कःया अबुजु नं संगीत साधक खः । अबुया हःपालं हे संगीतय् लगे जुयादीगु खः । वय्कःया गुरुपिं उस्ताद यज्ञराज शर्मा व भारतया जयपुर निवासी खेमचन्द्र प्रकाश खः । २००८ सालनिसें वय्कः रेडियो नेपालया लाइभ म्यूजिकया डाइरेक्टर जुयाः सेवा यानादिल । ‘ख्व जक ख्वख्वं ख्वबि…’ वय्कःया लोकंह्वाःगु नेवाः म्ये खः । रेडियो नेपालं सुथ न्हापां प्रशारण जुइगु शंखध्वनीया सृजना नं वय्कलं यानादीगु खः । थुकियात नेपालय् दकलय् न्हापांया फ्युजन संगीत अर्थात सम्मिश्रण संगीत धकाः नालातःगु दु । २०४३ सालय् वय्कः मदुगु खः ।
ललितकलाकःमि गोविन्द लालसिंह डङ्गोलया जन्म ने.सं. १०६७ थिंलाथ्वः नःमि, मंगलबारखुन्हु येँया ब्रम्हत्वालय् अबु चन्द्रलाल सिंह व मां श्यामादेवीया कोखं जूगु खः । भारतया बम्बइस जी.डी.ए. अध्ययन यानादीम्ह वय्कलं कला प्राध्यापन यानादी । वय्कलं थःगु न्हापांगु रचनाकथं सन् १९७१ य् चिकं रङ्गं चित्र च्वयादीगु खः । वय्कलं चित्रमाला भाग १, २ च्वयादीगु दु । वय्कलं गनेद्यःया थी थी आकृतिया ६० पाः चित्र व श्रीयन्त्रया चित्र नं च्वयादीगु दु । वय्कलं देशविदेशय् थ्यं मध्यं १२ क्वः तक याकःचिगु व मंकाः कला ब्वज्या यानादीगु दु । वय्कःया चित्र राजदरवार, भक्तपुर म्युजियम, यु.एस.ए., मेक्सिको, जापान, अष्ट्रेलिया, जर्मनी, इङ्गल्याण्ड, थाइल्याण्ड, इटाली आदि देसय् संग्रहित जूगु दु । वय्कलं सन् १९७१ य् भारतया बम्बइस जूगु अन्तर्राष्ट्रिय कला प्रतियोगिताय् न्हाप, सन् १९९४ य् रूस व इटालीइ विशेष पुरस्कार त्याकादीगु दु । वय्कःयात सन् १९९७ य् सुप्रबल गोरखा दक्षिणबाहु तेस्रो, वि. सं. २०५८ य् वीरेन्द्र–ऐश्वर्य सेवा पदक, दीर्घसेवा पदक व शिक्षा सेवा पदक नं द्यछाःगु दु ।