बौ दशनारायण मुनिकार व मां श्रीमाया मुनिकारया कोखं ने.सं. १०८६ चिल्लाथ्व पुन्हिकुन्हु येँया सुन्तागल्ली भाजु चन्द्रमान मुनिकारया जन्म जूगु खः । मचांनिसें प्याखनय्‌ नुगः क्वसाःम्ह भाजु मुनिकार परम्परागत दाफा बाजनय्‌ नं सक्रिय जुयाः दाफा बाजं थायेगु यानादी ।
थौंकन्हय्‌ वय्‌कलं त्रिवि बौद्ध अध्ययन केन्द्रीय विभागपाखें विद्यावारिधि अध्ययन यानाच्वनादीगु दु ।वय्‌कलं आनन्दकुटी विद्यापीठय्‌ कम्प्युटर शिक्षक कथं ज्या यानादीगु दु । वय्‌कः बज्रकला कुञ्ज व चर्या नृत्य प्रशिक्षण केन्द्रया संस्थापक नायः नं खः । वय्‌कलं वि.सं. २०५० निसें वि.सं. २०७६ तक सम्पदा शिविरपाखें निःशुल्क चर्या नृत्य प्रशिक्षण यानादीगु खः ।
चर्या प्याखं, धिमेप्याखं, धिमेबाजं, बांसुरी प्रशिक्षणया निंतिं वय्‌कः नेपाःया ३० गू जिल्ला तक थ्यनेधुंकूगु दु ।
वय्‌कःया बज्र दर्शन, नेपाया चर्या प्याखं छपुलु, चर्या नेपाल, बौद्ध बज्रयान तान्त्रिक चर्या नृत्य,
लोकेश्वरया स्तोत्रपाठ, चर्या गीत व चर्या नृत्य आदि सफू पिदनेधुंकूगु दु । वय्‌कलं नामसंगीती, न्यतमरु अजिमा, कुमारी ब्याले, पचली भैरब, वोधिसत्व नाटक नं च्वयाः न्ह्यब्वयादीगु दु ।
वय्‌कः चर्या प्याखं कलाकारलिसें चर्या नृत्य
निर्देशक, अन्तरराष्ट्रिय नाट््यकर्मी, सांस्कृतिक नाटक च्वमि, परिकल्पनाकार, निर्देशक नं खः । वय्‌कःयात युथ एशोसियसन अफ जापान, केएसकेके टोकियो
(सन् १९९८), भारतीय नेवार संगठन दार्जिलिंग भारत (सन् २०००), नेवाः सांस्कृतिक केन्द्र झापा, विर्तामोड (सन् २०००), कीर्तिपुर नगरपालिका (सन् २००२),
नेपाल उद्योग तथा वाणिज्य महासंघ चितवन (सन् २००३), नाट्येश्वर कला केन्द्र पकनाजोल (सन् २००५), युथ फेडेरेशन फर वर्ल्ड पिस, नक्शाल (सन् २००८), नेपाल सांस्कृतिक विकास संघ (सन् २००८), सन्
नेपाल कला परिषद (सन् २००९), ज्यापु विकास कोष (सन् २०१२), शिल्पकला एकेडेमी ढाका बंगलादेश (सन् २०१६), नेपाल खड्गी सेवा समिति (सन् २०२१) लिसें थीथी संस्थापाखें सम्मान याःगु दु ।
भाजु मुनिकार सांस्कृतिक भ्रमणया झ्वलय्‌ जापान, भारत, दार्जिलिंग, बेल्जियम, नेदरल्याण्ड, चीन, मंगोलिया, बंगलादेश, फिलिपिन्सय्‌ वनाः थःगु कला न्ह्यब्वयादीगु दु ।

चित्रकार चन्द्रमान सिंह मास्केया जन्म ने.सं. १०२० चिल्लाथ्वः खस्थि, बसुबारखुन्हु येँया वास्याःद्यः (बाङ्गेमुढा)य् अबु बुद्धिमान सिंह मास्के व मां पूर्णकुमारी मास्केया कोखं जूगु खः । चित्रकलाय् स्नातक यानादीम्ह वय्कलं निजामती सेवा, कला, सामाजिक सेवा व प्राध्यापन सेवा नं यानादीगु दु । वय्कलं मूर्ति लिसें वास्तुकला निर्माणया डिजाइन नं यानादीगु दु । वय्कलं दकलय् न्हापां १९८५ सालय् याकः चित्रकला ब्वज्या यानादिल । वय्कःया गद्दी बैठक, नारायणहिति राजदरवार, सिंहदरवार व ग्यालरी बैठकय् चित्रकला नांजाः ।
वय्कःया चित्रकला नेपाः, भारत, रूस, जर्मनी, स्वीट्जरल्याण्ड, यू.के., अमेरिका आदि देशय् बुद्धिजीवी व विशिष्ट व्यक्तितय्सं मुंकातःगु दु । वय्कःयात वि.सं. १९९३ य् त्रिभुवन रजत जयन्ती पदक, वि.सं. १९९४ य् नेपाली उद्योग प्रदर्शनी रजत पदक, वि. सं. २०१० य्, गोरखा दक्षिणबाहु चौथा, २०११ सलय् परोपकार संस्थां ग्वसाः ग्वःगु नेपाल राष्ट्रिय प्रदर्शनी रजत पदक, २०१३ व २०३१ सालय् शुभराज्याभिषेक पदक, २०२३ सालय् इन्द्रराज्यलक्ष्मी प्रज्ञा पुरस्कार, २०३० सालय् त्रिभुवन स्मारक समिति स्वर्ण पदक व २०३९ सालय् सोभियत संघ पदक द्यछाःगु दु । वय्कःयात साहित्यिक पत्रकार संघ– येँपाखें २०४० सालय् अभिनन्दन यानादीगु दु । वय्कः ने.सं. ११०४ दिल्लागाः पुन्हि, सनिबारखुन्हु स्वर्गारोहण जूगु खः ।

मुस्ताङ्गया कृष्णमान शेरचनया म्ह्याय्मचा चन्द्रलेखाया जन्म सन् १९४९ स जूगु खः । वय्कः भारतया लेडि हार्डिङ्ग कलेजपाखें मिखा चिकित्साया ख्यलय् स्नातकोत्तर जुयावःम्ह खः । लिपा वेलायतपाखें थःगु बिषयस उच्च शिक्षा कयादिल । मोतिविन्दु ल्वय्या शल्यचिकित्साया निंतिं वयकः उलि हे नांजाः । अथे हे मिखाय् कृत्रिम लेन्सया ब्यवस्था यायेगुली नं उलि हे जाः ।

येँ, न्ह्यःखाया अबु केदारनाथ शर्मा व मां मिश्रीदेवीया म्ह्याय्मचा चन्द्रिकादेवी श्रेष्ठ भारतया अखिल भारतीय चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थानपाखें एमबीबीएस सन १९६७ स क्वचायेका दीम्ह थुम्ह मयजुं वेलायतया म्यानचेष्टर विश्वविद्यालयपाखें जीवाणुशास्त्रयात कयाः उच्चशिक्षा हासिल यानादिल । सन् १९४९ स जन्म जूम्ह थ्वय्कः नेपालय् विशेषत भाइरल ल्वय्यात कयाः विश्लेषण यायेगु व ल्वय्यात कयाः प्रयोगशालाविधि सम्बन्धय् न्हापान्हापां ब्वनावःपिं मय्जुपिं मध्यय् वय्कः छम्ह खः ।

धार सिधा जूगु हं । तप्यं व समतल बुट्टा दयेकेत छ्यलीगु हं ।

बज्रयान बौद्ध धर्म अनुसारं चर्या नृत्य
यायेबलय्‌ खुताजि तिसा छ्यली । थ्व तिसात थुगु प्रकारं दु– १) कन्थि २) मौ ३) कर्णकुण्डल ४) जबि ५) मकुट ६) दृष्टि

कन्थि

दान पारमिताया प्रतीकात्मक तिसा कन्थि खः । चर्या प्याखं हुलीबलय्‌ कन्थि गःपतय्‌ क्वखाइ व छातिइ लाक्क खनेदयेक तियातःगु दै । दान यायेबलय्‌ नुगः मस्यासे दान यायेमाः, छाति चकंकाः दान याये फयेमाः धकाः कन्थियात छातीलाक्क तिसां तीगु खः ।
मौ

शील पारमिताया प्रतिकात्मक मौ खः । थ्व ल्हातिइ निपाय्‌सं न्ह्याइ । शील पालना याकेगु अले भिंगु ज्या व मभिंगु ज्या नं ल्हातिं हे याइ । झीगु जीवनय्‌ ल्हाःया महत्वपूर्ण भूमिका दु । ल्हातं हे सकतां ज्या पूवंक याना बी ।

कर्णकुण्डल

क्षान्ति पारमिताया प्रतिकात्मक तिसा कर्णकुण्डल खः । झीसं न्ह्याम्हेसिया पाखें नं बांलाःगु खँ व बांमलाःगु खँ नितां न्हाय्‌पनं न्यने फयेके माः । अथे जुयाः चर्या प्याखंम्वलं न्हाय्‌पनय्‌ कर्णकुण्डल छुनातइ । क्षान्तिया गुण मदयेकलकि मनूतय्‌सं खःगुं मखुगुं न्ह्यागुं ज्या नं यायेत कुतः याइ ।

जबी

वीर्य पारमिताया प्रतिकात्मक तिसा जबी खः । बज्रयान बौद्ध धर्मया क्रियाकलाप व गतिविधि यायेत बल शक्ति पिज्वयेमा धकाः जँय्‌ जबी चिइगु खः । चर्या नृत्यय्‌ जबी चिनातैगु धैगु प्याखं बांलाकेत जक मखु ।

मुकुट

ध्यान पारमिताया प्रतिकात्मक चर्या प्याखंया तिसा मुकुट खः । न्ह्यागु ज्या याःसां ध्यानपूर्वक यायेमाः । बज्रयान बौद्ध धर्मय्‌ धार्मिक ज्या अथवा उपकारी आदि ज्याय्‌ सफलता प्राप्त जुयेमा धकाः मुकुट शीरय्‌ पुइ । मुकूट शोभायमान जक मजुसे थुकिं सकसितं ध्यानय्‌ तयेगु ज्या याइ ।

दृष्टि

प्रज्ञा पारमिताया प्रतिकात्मक दृष्टि खः । च्वय्‌च्वंगु न्यागू पारमिता थःत अनुग्रहित जुलकि ध्यानदृष्टिइ प्रज्ञापारमिता दयावइ । प्रज्ञापारमिता प्रज्ञा ज्ञान खः । प्रज्ञा व उपाय नितां दतकि सम्पूर्ण शुन्यता ज्ञान लाभ जुइ ।
चर्या नृत्यया हरेक प्याखंया भेषभूषा नापनापं अलंकारया रुपय्‌ थीथी तिसा तियातइ । गथेकि कलि, जंगीसेलया कलि, पाउजु, मोतिमाः, हिराफ्वः, मणि, रत्नमाला आदि ।
स्वांफ्वःमाः, हेराफ्वः, तायः, सुत्ताद्यः, सिखः, तपुसिखः, चिपुसिखः, द्यःअंगू, पाउजु, घंगला, नागमाः, नरशिरमाः, कवंछ्यं माः, किकिंपा, कर्णपताः

संगीत पक्ष

गुलिं चचा प्याखं रागं सुरु जुयाः प्याखं हुलाः श्लोकं अन्त्य याइ । गुलिं चचा प्याखं श्लोकं शुरु यानाः प्याखं हुली अले रागय्‌ अन्त्य याइ । गुलिं प्याखं बाजंया धूनय्‌ नं सुरु यायेगु याः । हरेक चचा प्याखंया थःगु हे बिस्कंया राग, ताल, मात्रा व चचा मे दु । राग धालकि नट राग, गुञ्जली राग, ललित राग, गोदग्री राग, कामोद राग, मंगल राग इत्यादि रागया चचा मृ दु । अथे हे ताल धकाः जटीताल, प्रताल, माथताल, षटन्कारताल, चस्पतीताल, चोताल इत्यादि । चचा प्याखनय्‌ चचा मे हालीबलय्‌ ताः जक थानाः चचा हालेगु याः । आगमय्‌ दुने चचा हालीबलय्‌ कान्तां दबदब थानाः थीथी राग काइ । वयां नापनापं ताः थानाः थीथी चचा मे हालेगु याइ । अले थ्वयांलिपा मूगूरु बाय्‌ थकालिजुपाखें चर्या नृत्य सुरु यायेगु याइ । चचा प्याखनय्‌ थीथी द्यःदेवीपिनिगु चर्या नृत्य यायेबलय्‌ थीथी रागया नापनापं थीथी रसत नं दयाच्वनी । गुलिं चर्या नृत्य करुण रसय्‌ लानाच्वनीसा गुलिं चर्या नृत्य रौद्र रसय्‌ लानाच्वनी । गुम्हं द्यःपिं शान्तपिं जुयाच्वनीसा गुम्हं द्यःपिं हारांपिं जुयाच्वनी । अथे जूगुलिं सकल द्यःदेवीपिनि छगू हे किसिमयागु चर्या नृत्य जुयाच्वनी मखु ।

वाद्यवादन
बज्रयानदुने षोडशलाश्य चचा मेया कथं कया तैतःगुली ४ गू थीथी वाद्य, ४ गू थीथी नृत्य, ४ गू थीथी पुजा व ४ गू मेमेगु ब्वथला तःगु दु । ॐ बज्र बिणे हूं (एकतारेःबिणा), ॐबज्र बम्से त्राम् (बांसूरी), ॐबज्र मृदंगे ह्रीं (वाद्यवादनः खिं, मृदंग), ॐ बज्र मूरुजे अः इत्यादि ।
चर्या नृत्यय्‌ थीथी वाद्यवादन षोडशलाश्य अनूरुपं चर्या गीत लिसें चर्या नृत्य यायेबलय्‌ थीथी बाजंत थायेगु याः । गथेकि–
ताः, कान्तां दबदब, मृदंगा (तग्वः खिं), बम्से (बांसुरी), विणा (सितार), प्वंगा, पँय्‌ताः बाजं

तग्वःगु चाया भारा, गुलुभ्यगःया आकार जुइ । प्यं भचा ग्वलाः थें जुइ । हः चकनी । बंलय् तयाः दायेकातःगु चाकु थुकी तयाः ख्वाउँकेगु याइ ।

गाढा हलु रंगया चसिँ काष्ठकलाया निंतिं दकलय् बांलाःगु सिँ खः । छासिँनापं रेशा अत्यन्त सुक्ष्म जुइगुलिं चिचीधंगु बुट्टा दयेकेत बांलाःगु सिँ खः ।

प्रकृतिइ थीथी बस्तु थें चा नं प्रकृतिया हे देन खः । थीथी वस्तु नायाः, ध्वगिनाः व ल्हानाः ताः ईतक अथें लानाच्वन धाःसा उकिं चा उत्पन्न जुइ । बुँइ थीथी ध्वगीगु वस्तु तये यंकेवं लिपा छुं ई अथें तयेवं व ध्वगीगु वस्तु नं चा हे जूवनी । अथेंतुं द्वलंद्वः दँ सिमा, सिमाहः, सिँ आदि ल्हानाः उगु चीज ध्वगिना वनाः नं अन बुँचा, वयां लिपा द्यचा, गन्तिचा, काकुचा व काँचा जुजुं व हे काँचा पट्ठर जूवनीगु वैज्ञानिकतय् धारणा दु । चायात उब्जनीशीलनिसें कयाः खानी वस्तुकथं नं कायेगु याः ।
चा कायेगु प्रविधि
कुम्हाःतय् भारा छियेगु निंतिं गन सम्भावित चा दइगु थाय् खः न्हापां अन थ्यंकी । न्हापान्हापा कयातःगु आधारय् ख्वपय् जूसा खापी, यातू महाद्यः जःखः (तुनागाः धइगु थासय्) आदि थासय् चा कायेत गाः म्हुइ । न्हापां गाः म्हुयेत नं पूजा यानाः तुंथि थें चाकलाक चिं तइ । छसिकथं उगु चिं तःगु थासय् च्वंगु दुनेया चा धमाधम कुलिं पालाः जःखः खिनाछ्वइ । म्ह दुछि दुहां वनेधुंकाः अन चाफः तइ । वयां लिपा बछि अथें त्वःती । बछि चाकःयात दुने दुने वनाः भचाः दुने चागाः तःगाः यानाः दुहां वनी । छसिकथं हाकनं म्ह दुछि धइथें वनेधुंकाः उकियात नं त्वःताः हाकनं उगु थाय् च्वय्या चागाः फया तइगु थाय् थें यानाः मेगु ब्वय् चागाः म्हुयायंकी । निफः वा स्वफः दुहां वनेधुंकाः जक अन द्यचा धाइगु पूरा हाकुसे च्वंगु चा खने दइ । उगु चा तसकं लस्सादार जुयाः भारा छियेत मदयेक मज्यूगु चाकथं चागालं चा थकाइ । उकियात धाःसा अलग्ग पँ तनी । चा थःपिन्त माक्व वा काये गाक्क कयाःलिं वा निफः स्वफः वा प्यफः तक वनाःलिं अन चा काये गाकाः थहां वइ । अन दुहां वनेत नं न्हापा बताचा वा तुकिमत च्याकेगु चलन दु । परिवार अप्वः दुपिन्सं थः परिवार जक च्वनाः वा परिवार अप्वः मदुपिं जुल धाःसा मेमेपिंके ग्वाहालि कयाः नं चा गालं चा कयाः खःमुली क्वबियाः वा ट्याक्टरं थःथःगु छेँय् दुतहइ । न्हापा न्हापा खुल्ला त्वःतातःपिं सा यक्व दइगु हुनिं चा गालय् सा कुतुं वनाः सी धकाः लिपा चागाः ल्हानाथकी ।

भारा छियेगु प्रयोजनया निंतिं छेदिइ वा काँथलय् चा न्हुयेगु चलन दु । चा न्हुयेत बँय् चा प्यमपुने मा धइगु ल्याखं न्हापां द्वँनौ अर्थात् भारा उयाःलिं वःगु नौ बँय् ह्वली । वयां लिपा चा पाँचा लिकयाः न्हापां त्यथां दाइ । पाँय् पाँय्गु चा वा धिक्का धिक्कागु चायात त्यथां दायेवं उगु चा लिपा छपाँय् जुयाः सालुया वनी ।
चकनेवं उकी तुतिं न्हुइ । तुतिं न्हुयाः सालुके धुंकाः उकियात कुचाकुचा यानाः वा छपाँय् यानाः जूसां मरि तुले थें तुलाकाइ । तुलीबलय् नं छखे छखे यानाः तुल धाःसा तुले अःपुइ । अथे तुतुं हे खी अर्थात् गेडागेडी दु ला धकाः ल्हाः पतिचां प्वाः खनाः खनाः उगु सालुगु चाया लासाय् माली । उकिं खी ल्ययेगु नापनापं तुले धुंकाः ध्वाकुनय् लाकी । वयां लिपा उकिं क्यूगु बँय् चा सुइत दयेका तःगु क्वँय् बापिं चा प्यपुंक सुचुक सुयाकाइ । थथे चा सुयेत मेय्या क्वँय्बापि माथं वंक दयेकातःगु औजार छ्यलीगु खः ।
चा मज्याःतले वा बांलाक ल्वाक्वः बाक्वः जुयाः भारा छियेत तयार मजूतले अथे हे हाकनं नौ बँय् ह्वलाः हाकनं उगु चापाँय् तुलातःगुयात दथुइ सालाः न्हापां बछिकय् लाकाः तुतिं तिक्वः च्वयाः छखें छखें चकंक चकंंक चा न्हुन्हुं यायेमाः । घौछि बाघौतक उकथं चा न्हुयाःलिं लिपा चा ज्याइ । चा ज्यायेधुंकाः इंचां कुचाकुचा जुइकाः चायात प्यकुंचा प्यकुंचा यानाः चाइ । अले निकू निकू चा कयाः न्हापां निपा ल्हातय् छपा छपा कयाः ल्वाकी । थथे ल्वाकेबलय् नं खी अर्थात् भारा छियेगु इलय् खनेदइगु भारा स्यंकेफुगु चीज लुयावइ । आखिर उकथं चा ल्वाकेधुंकाः लिपा वयाः ग्वारा ग्वारा चाग्वारा छखेलिक तयेयंकी ।
उकियात चा प्यं चिनेगु धकाः ग्वारग्वार तुइकाः च्वय् व क्वय् मथंकेत थनाः द्यःने चा ग्वारा चिनाःतुं हाकनं हाकनं दाया मथंकी । थथे त्या तयाः जूगु चाप्यं लिपा भारा छीगु चाखः वा सिँयागु चक्का वा हाल वयाः टायर वा ह्वील चाःहीकाः भारा तयार याइगु खः ।

चा न्हुयेत माःगु हलंज्वलं
चा न्हुयेगु निंतिं चा न्हुयेगु थाय् वा काँथलय् थीथी कथंया सामग्रीत दइ । न्हापां अन नौ तयेगु नौभ्यगः दइ । उकिं छक्वःपतिकं नौ ह्वलाः चा न्हुयेत छ्यलीगु खः । चा न्हुयेत तिंतिं न्हुयाः चा न्हुयेमाःगु जुयाः छपु बल्लाःगु तुतां दइ । मेबलय् ध्वाकुनय् धंकातःसां चा न्हुयेगु इलय् उकियात चुइ । चा तुलेधुंकाः खी ल्ययाः तयेत छगः भारा अथें तयातइ । नापं चा ज्यायेधुंकाः उकियात कुचाकुचा यायेत छपु पुलांगु जूसां चा भ्याः दुगु इंचा नं ब्यवस्थित अवस्थाय् स्वप्याना तःगु दइ ।