तुतः वा सिलः संस्कृत शब्द स्तोत्र, तोत्र पाखें अपभ्रंश जुयाः नेपालभाषाय्‌ वःगु खः । थ्व निगुलिं शब्दया अर्थ छगू हे खः ।
मभिं महिताःपिं दुष्ट दैत्य संहार यानाः भक्तजनपिंत करुणा सुदृष्टि तयाः रक्षा, उद्धार याइम्ह धकाः थीथी देवदेवीया रुप, गुण, सामथ्र्य, वर्णन यानातःगु छन्दोवद्ध पद्ययात हे स्तोत्र, स्तुति धाइगु खः । थुकियात हे नेपालभाषाय्‌ तुतः/सिलः धाइ । अप्वः थें तुतः सिलः काव्यात्मक खःसां गद्यात्मक नं दु ।
तुतः वा सिलःयात थीथी बाजं थानाः थीथी ताल व लसय्‌ हनाः भजनकथं नं हालेगु याः ।

तु काकाः लय्ति पिकायेत स्वँथय् तु तयेगु थाय् । बुइबाःया नापसं लाइ । भचा थथ्याः थे जुइ । छक्वलं यक्व तइ मखु, भचा भचा यानाः तइ ।

संस्कृत खँग्वलं तुला धैगु ताल्जु (तराजु) खः । ताल्जु ज्वनाः ज्या याइपिं अर्थात् बनेज्या याइपिं तुलाधर खः । उदाय्तय्गु छगू मुख्यगु थर तुलाधरतय्सं नयेत, पुनेत माःमाःगु ज्वलंया बनेज्या यायेगु झ्वलय् ल्हासातक थ्यं । ल्हासाय् कुथि स्वनाः मूवंगु कापः तास, क्वय्ची, मासुति लिसें लुँया द्यः, ढलौटया द्यः आदि बनेज्या याइगुलिं तुलाधरत ल्हासा साहुकथं नांजाः । उदाय समाजय् अप्वः तःमिपिं तुलाधरतय्गु मू बस्ती असं जःखः खः । अथेहे दगुबहाः, जःधुछेँ, ताःसिथू, ननिबहाः, कोथुननि, चाबहाः, झथांमुगः, तू क्यब, तुछँे, चलाछँे, त्यःर, तलाछि, झ्वाःबहाः, त्यंगः, किलागः, कवाइचा, वनेमा, पसःननि, न्यत तुँछेँ गल्ली आदि खः । बौद्ध धर्म माने याइपिं तुलाधरतय्सं मोहनीया असंचालं कुन्छु बाकुननि आगंछेँनं असंपायाः पिथनी ।

स्व. तुल्सीराज ताम्राकारया उपनां प्वाःस्याः खः । धातु थ्वज्या कलाया छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार वय्कः ने.सं. १०३९ श्रावण एकादसिकुन्हु यलया हौगः त्वालय् जन्म जूगु खः । थः अबुजु स्व.बिद्याराज ताम्राकारया हःपालं ने.सं. १०५२ स धातु थ्वज्या कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिशेषता धयागु सिजः, लीया म्वाहालि, काहाः, गजू नापं देगलय् लीपौ तयेगु खः । कला ब्वज्या— १) नेपाल हस्तकला प्रदर्शनी २) ताम्राकार सहकारी प्रदर्शनी । न्ह्यथने बहःगु कृति— १) भारतया वनारसय् पशुपति देगः निर्माण २) व्रिस्वेन मोलाय् नेपाःया शैलिं दयेकूगु देगलय् धातुया पौ व गजू निर्माण । ३) जनकपुरया राम मन्दिरया धातुया लुखा, धातुया पौ व गजू निर्माण ।

तुल्सीराज शाक्य कँय्या ताः, भुस्याः व तिङछु थें ज्वःगु परम्परागत बाजा दयेके ज्याय् छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कः ने.सं. १०५२ तछलाथ्वः दुतिया, सोमबारकुन्हु यल, कुतिबहालय् जन्म जूगु खः । वय्कःया अबुजु स्व. जोगराज शाक्यया हःपालं ने.सं.११०० दँय् कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु कँय्या ताः, भुस्याः व तिङछु थें ज्वःगु परम्परागत बाजायात सादा वा बुत्ता तयाः दयेकेगु खः । न्ह्यथने बहःगु कृति— निर्माण जूगु बाजं थीथी भजन मण्डली व थी थी संगीत ख्यलय् छ्यला वयाच्वंगु दु ।

ज्या क्वचायेकाः न्यायेकीगु पुजा । द्याः त्याः दक्वं हर हिसाब याये सिधयेकाः थुगु पुजा याइ । खलःपिनि जहान परिवार दक्वं थ्याकी । आम्दानिया अबस्थाकथं भ्वय् न्यायेकेगु याइ ।

भचा हाकु हाकु नःगु तु । पु तपु जुइ । गौ भचा तापाइ । तसकं चाकुइ मखु, भचा न्यालु पहः वइ ।
छ्याये बलय् ति छ्व छ्व म्हुइ । छ्याये नं थाकुइ ।

बुट्टा कीगु चीधंगु हंचा ।

बागलुङ्गया भाजु पशुपति श्रेष्ठ व मय्जु चन्द्रकुमारीया काय्मचा तेजकुमार सन् १९४२ स बूगु खः । सन् १९७६ स त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि कयादिल । वन्यजीवतय् ब्यवहार सम्बन्धय् विशेष शोध यानादीम्ह थ्वय्कः नेपालय् दुपिं डल्फिनतय् सम्बन्धय् दुग्यंक अध्ययन यानावयाच्वंम्ह खः । वय्कलं नेपालय् वन्यजन्तु समाज, झङ्गःपंक्षी अवलोकन क्लब थुज्वःगु संस्थाया संस्थापकया नापनापं अन्तरराष्ट्रिय स्तरया आपालं मान, सम्मान व पदक नं कयातःगु दु ।

चित्रकलाकार तेजबहादुर चित्रकारया जन्म ने.सं. १०१८ कौलाथ्वः नःमि, आइतबारखुन्हु यलया सौगः त्वालय् अबु शिवदास चित्रकार व मां आशामती चित्रकारया कोखं जूगु खः । पेन्टिङ्गय् गवर्मेन्ट डिप्लोमा यानादीम्ह वय्कः कलाकार, अध्यापक व कलाशिक्षक नं खः । वय्कः पश्चिमेली यथार्थवादी शैलीया आधुनिक नेपाली कलाया न्हापांम्ह प्रवर्तक खः । वय्कः नेपाःया पोट्रेट (ख्वाःपाः जक) चित्रया जन्मदाता नं खः ।
थ्यं मथ्यं ५० दँतक मदिक्क चित्र च्वयेगु झ्वलय् नेपाली कलाचित्रय् ल्याःखाये मफयेक न्हूगु आयामया अभ्यास नं यानादीगु दु । वय्कःया चित्रकला जर्मन, डेनमार्क, अमेरिका, जापान आदि देशय् संग्रहित जुयाच्वंगु दु । वय्कःया चित्रकलाया कदर यासें २०१३ सालय् शुभराज्याभिषेक पदक लःल्हाःगु खः । अथे हे २००८ सालय् ललितपुर रक्षा मण्डल, २०११ सालय् नेपाल राष्ट्रिय प्रदर्शनी, २०१३ सालय् नेपाल कला समितिं वय्कःयात सम्मान लःल्हाःगु खः ।