स्वनिगःया छम्ह नांजाःम्ह भैरव टीकाभैरव यल जिल्लाया लेले गा.वि.स.या खुसि सिथय् बिज्यानाच्वंगु दु । स्थानीय भासं थुम्ह द्यःयात ट्याङ्गद्यः व द्यःजात्रायात ट्याङ्ग पुजा धाइ । दँय्दसं ल्हुतिपुन्हि (चउलाथ्व पुन्हि) व मांया ख्वाः स्वयेगु चउलागा आमाइकुन्हु द्यःया जात्रा जुइ । ल्हुतिपुन्हिकुन्हु वादेय्या (बज्रवाराही) एकुत्वालं (द्यःछें) थ्वँ जाःगु क्वंचाय् भैलःद्यःया ख्वाःपाः तिकाः निम्ह मनुखं कुबियाः सांस्कृतिक बाजं थानाः पीगमय् स्वनेयंकी । थुगु जात्राय् प्यंगः बुँधःया लखं वा पीमाःपिं फुक्क नेवाःतय्सं ब्वति काइ । द्यःछेँ निसें पही (पहरी) जातिपिंसं दुगु व च्वले ज्वनावइ । भैलःद्यःयात दुगु भोग बी । द्यः पुज्याये धुंकाः थुमिसं बालकुमारी द्यः पुज्याः वनीबलय् लँ क्यना बी । लँ क्यनेगु झ्वलय् थुमिसं प्राचीन इलय् बालकुमारीया मांबौपिंत ब्वनायंकूबलय् मछिनाः लुकुंछिनाः यंकूगु छगू निश्चित थासय् थौंतक नं लुकुंछिनायंकेगु हे चलन दनि ।
त्याङ्गद्यः व बालकुमारी आजु व अजि जूगुलिं जात्राय् निम्हं द्यःयात भोग बियाः द्यः पुज्याइ । अनंलि ब्वति काःपिं सकसितं चतांमरि, कह्रथ्वँ, छ्वय्ला इनी । थथे हे ‘लाता बजि इनेगु’ धकाः भोग ब्यूम्ह दुगुचिगु लाया ति तयाः वालातःगु बजि इनी । थ्व बजि सकस्यां निपु निपु नयेमाः । थथे नलकि प्वाः स्याःगु लनी, प्वाः स्याइमखु धयागु जनविश्वास दु ।
द्यः गमं थनाः जात्रा यानाः लित हयाः कुंसुख्यः धयागु थासय् थ्यनेवं अन नं द्यः पुज्यानाः ‘लाता बजि’ इनी । बहनी वादेय् थ्यनेवं थीथी बाजं थानाः देय् चाःहीकाः द्यःछेँय् थ्यनेवं लसकुस यानाः द्यःछेँय् बिज्याकी । थथे ट्याङ्गमय् द्यः थ्यनीबलय् त्याङ्गा व द्यः नाप वःपिंत लखं छ्वाकी । थथे लखं छ्वाकल धाःसा सिनाज्याय् वा वयाः लखं दुःख जुइमखु धाइ । निक्वःगु जात्रा मांया ख्वाः स्वयेगु दिनय् द्यःयात क्वंचाय् भैलःद्यःया ख्वाःपाः तिकाः बान्हि बीवं द्यःछें द्यः कुहांबिज्याकाः वादेय् चाःहीकाः जात्रा यानाः द्यःछेँंय् दुकायेवं जात्रा क्वचाइ ।

भाजु त्रिप्रसाद धौभदेलया जन्म अबु शिवप्रसाद धौभदेल व मां ज्वालादेवी धौभदेलया कोखं ई.सं १९५९ य् जूगु खः । थौंकन्हय् वय्‌कः क्यानाडाया अल्वर्टाय् च्वनादी । विदेशय् च्वनाः नं थःगु मांभाय् व नेवाः जातिप्रति उलि हे माया यानादीम्ह थ्वय्‌कः छम्ह नेवाः अभियन्ता खः । भूगर्भशास्त्रय् स्नातकोत्तर यानाः थ्व विषयनाप सम्बन्धित लजगाः ज्वनादीम्ह खया नं त्रिप्रसाद धौभदेलं थः नेपालय् च्वनादीबलय् मांभाय्‌या ममतां नेपालभाषा विषयय् नं एम.ए पूवंकादिल । थःगु विद्यार्थीकालंनिसें नेपालभाषाया थीथी साहित्य सम्मेलन व नेवाः गतिविधिइ ब्वति कयाझायाच्वनादीम्ह थ्वय्‌कलं थःगु देशं पिने अर्थात् क्यानाडाय् नं क्यानेडियन नेवाः गुथि (ऋल्न्)या दुजः जुया नेवाः संस्कृति, नेवाः भाय्‌या प्रचारप्रसारया ज्याय् सक्रिय जुयाः आपालं ज्या यानादीगु दु । साहित्य ख्यलय् छम्ह प्रगतिशील लेखक कथं परिचितम्ह त्रिप्रसाद धौभदेलया च्वसां पत्रपत्रिकाय् च्वसु जक पिदंगु मखुसे नसंफाःगु चाया वैचारिक पक्ष नांगु समिक्षात्मक सफू नं पिदंगु दु । थ्व सफू नांजाःम्ह साहित्यकार रामशेखर नकःमिया नसंफाःगु चा उपन्यासयात कयाः नेपालभाषा एम.ए डिग्री पूवंकेगु निंतिं वय्‌कलं यानादीगु शोधग्रन्थ खः ।

येँ, केलत्वाःया भाजु रत्न वीर सिंह व मय्जु हीरादेवीया काय्भाजु त्रिरत्न वीर सन १९४४ स बूगु खः । सोभियत संघं सन् १९७१ स भूगर्भशास्त्रय् स्नातकोत्तर यानावःम्ह थ्वय्कः खानी अन्वेषणया ज्याय् न्ह्यलुवाः खः । वय्कः विशेषतः सुर्खेत व दैलेखय् सिमेन्ट उद्योगयात ज्याख्यले दुगु स्तरया सख्वाःल्वहंया खोज यानादीम्ह खः ।

ने.सं.१०७१ गुंलाथ्व नवमीकुन्हु भोलाछेँ, ख्वपय् बौ आशाकाजि शाक्य व मां सप्तमाया शाक्यया क्वखं भाजु त्रिरत्न शाक्यजुया जन्म जूगु खः । वय्‌कः ने.सं १०९८स नसंचा पत्रिकाय् दकलय् न्हापां आखिर आकाशय् छाय् जः मदै धयागु कविता ज्वनाः नेपालभाषा साहित्य लागाय् पिलूझाःम्ह कवि खः।

आधुनिक नेपालभाषा साहित्यया गद्य कविता ख्यलय् भाजु त्रिरत्न शाक्य छम्ह अग्रज कवि जक मखु छम्ह सशक्त हस्ताक्षर नं खः । लिसें वय्‌कः भाषा व जातिय आन्दोलनया छम्ह न्ह्यलुवा नं खः । प्रगतिवादी धारय् कविता च्वयादीम्ह वय्‌कलं थःगु कविताय् शोषित पीडिततय्‌गु सःयात बुलन्द रुपं थ्वयेकाः वयाच्वनादीगु दु । बिराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथिया थांयागु रुपय् वय्‌कः धिसिलाक्क दनाच्वनादीम्ह वय्‌कः तःदँ तक तःक्वः हे नायः व सचिव जुयाः ज्या यानादीगु दु । वय्‌कः नेपालभाषा एकेदमीया दुजः नं खः । वय्‌कःया कविता सफू स्वंगु पिदने धुंकूगु दु, गुगु थुकथं दु­­— न्ह्योलं पाचिने मफुगु बिश्वास (नेसं.११०९), जंगबहादुरया सल (ने.सं.११३१), ई व जि (ने.सं.११४१)। शोषित, पीडित जनताया पक्षय् उमिगु हकहीतया नितिं सः तइम्ह व उमिगु शक्तिप्रति विश्वास याइम्ह, कवि त्रिरत्नं वर्तमानप्रति न्ह्याक्व हे असन्तोष प्वंकेगु याःसां वय्‌कः कन्हय्‌या भविष्यप्रति धाःसा उलि हे आशावादीम्ह कवि खः ।

नेवाः वस्तीया दुने गुगु थाय् गन धैगु अःपुक ध्वदुइकेत मुक्कं छगू तःधंगु वस्तीयात त्वाःया नां बियाः लागा ब्वथलातःगु दइ । थनंनिसें थनतक थुगु त्वाः धकाः विशेष यानाः गुगुं लोकाख्यान, पुलां घटनाक्रम, द्यः विशेष, भौगोलिक संरचना, भौतिक संरचना वा उगु लागाय् च्वनाच्वंपिं जात विशेषयात सम्बोधन यानाः त्वाःया नां छुइगु यानातःगु खनेदु ।
अथे हे प्राचीन सामाजिक व्यवस्था व राज्य संरचनाया स्वरुप कथं देय् दथुइ लाय्कू अले उकिया लिक्क लिक्क लाय्कूनाप सतीपिं समुदायया त्वाः अले देय् ध्वाखापाखे श्रमिक समुदायया वस्ती जुइगुलिं त्वाःया नां नं उकथं छुइगु यानातःगु जुइ धकाः थुइकेफु ।
त्वाः त्वाःपतिकं थःथःगु सामाजिक, सांस्कृतिक अले धार्मिक ज्याखँ न्ह्याकेत बिस्कं बिस्कं व्छास दइ अथे हे छम्ह छम्ह थान गनेद्यः नं दइ । छ्वास व गनेद्यःया लिधंसाय् त्वाःया सीमाङ्कन याइगु नं पुलां चलन दु । उलि जक मखु अप्वः धैथें त्वाःया छम्ह छम्ह मू आराध्य द्यः नं दयाच्वनी ।
मनूतय् बनेज्याया निंतिं छेँक्वसं पसः चायेकेगु वा बँपसः तयाः थःके दुगु सिसाबुसा, तरकारी वा मेमेगु ज्वलं मीगु सुविधा नं त्वाःत्वालय् दयाच्वनी ।

थ्व बहाः बिकमाःबहाःया कचा बहाःकथं कयातःगु दु । जोरगणेशं भचा च्वय्‌ वनाः जवपाखे गल्ली दुने थ्व त्वाःछेँ क्यबबहाः दु । थ्व बहाःयात संस्कृत भासं अमितकान्ति महाविहार धयातःगु दु । थ्व बहाः गुबलय्‌ दयेकल धयागु छुं दसु मदुसां क्वाःपाःद्यःया तोरणय्‌ ने.सं. १०४२ पाखे जिर्णोद्धार याःबलय्‌या तिथि धाःसा तयातःगु दु । बहाःया क्वाःपाःद्य पश्चिमाभिमुख अमिताभ बुद्ध खः । क्वाःपाःद्ययात स्वयम्भू चैत्यया प्रतिककथं दयेकाः उकिया क्वय्‌ पलिस्था यानातल । तोरणय्‌ महाअमिताभ व जवंखवं भैरव कियातःगु खनेदु । छ्यलिइ क्वाःपाःद्य दुसां च्वय्‌या तँय्‌ धाःसा मनू च्वनेजिइक दयेकातल । क्वाःपाःद्यःया लुखा पिनेसं चीधिकःपिं सिंह निम्ह, मन्दःपाः स्वपाः झ्वलिं तयातःगु दु । बहालय्‌ दथुइलाक चिभाःद्यः छग दुसा क्वाःपाःद्यः व चिभाःद्य दथुइ चिपाःगु, तःपागु मन्दःपाः, यज्ञगाः व झ्वलाक्क न्यागाः ल्वहंया पिण्डगाः नं दु ।