महालक्ष्मी मुभि म्याक्सपाखें ने.सं. ११३३ दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता विनोद ताम्राकार अले निर्देशक जीतेन्द्र राजोपाध्याय खः । थुकी पि.के श्रेष्ठया बाखं दुसा संगीतकार बीजेन श्रेष्ठ, बिजय कायस्थ व ईन्द्र व्यञ्जनकार खः । संकिपाया छाँयाकार सूर्य व दिपेन्द्र खःसा थुकी कलाकारकथं सबिन शाक्य, सचि राजोपाध्याय, सबिना डंगोल, सुरेन्द्र के.सी.पिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ छगू परिवारय्‌ च्वनाच्वंपिं दुजःत गथे जुयाः कतः थें जुयावनी धकाः क्यनातःगु दु ।

लिच्छवीतय्सं शासन यानाच्वंगु इलय् गुंगूगु शदीइ उत्तरी भारतं व्यापार व्यवसायया निंतिं नेपागालय् (स्वनिगः उपत्यकाय्) दुहांवःपिं वैश ठकुरीतय्सं सैनिक सेवाय् ज्या यात । उमिसं बुलुहुं क्षेत्रीयत्व गुणया विकास यानाः क्षेत्रीय हे जुल ।
बौद्ध धर्मया शान्तिवादी नीतिं प्रभावित लिच्छवीतय्त बुकाः शासनसत्ता थःगु ल्हातय् कायेत ताःलात । थुमिसं नेवाः भाय् व संस्कृतियात नालाः नेवाः समाजया छगू अभिन्न अङ्ग कथं
न्ह्यब्वल । अनंलि लिच्छवीतय्त बुँज्या यायेत बाध्य यानाः ज्यापु समुदायलय् रुपान्तरण यानाबिल । थ्वहे वंशया न्हापांम्ह जुजु राघवदेवया पालय् शंखधर साख्वाःनं
नेपाल संबत् चले याःगु खः ।
गुम्हं गुम्हं इतिहासकारतय्सं थुपिं वैश ठकुरीत नुवाकोटं नेपाःगालय् दुहांवःपिं नुवाकोटे वैश्य ठकुरी नं धाःगु दु । मध्यकालया शुरुइ हे वैश ठकुरीतय्गु शासनकाल शुरु जूगु खः । थुमित थकू जुजुनं धायेगु याः । कान्तिपुरय् (येँय्) जक १२ म्ह थकू जुजु दु । जुजु जयस्थिति मल्ल ‘वैश, सामान्त’या डोलाजी जूगु नातां जुजु जुइखंगु खः । थुमिसं स्वसः दँ राज्य याःगु खनेदु । १२ गू शदीया अन्त पाखे थुमित बुकाः न्हापांम्ह मल्ल जुजु अरिमल्ल जुजु जुल ।

स्वनिगलं पश्चिमपाखे च्वंगु छगू बस्ती थक्वाः (थानकोट) खः । लिच्छविकालय थ्वयात ‘थेञ्चो’ धाइगु खः । थ्वया मेगु नां शोणितपुर नं खः । पौराणिककालय् थन दैत्यराज बाणासुरं लुँयागु नगर दयेकूगु धइगु धापू दु । उकिं थ्वयात शोणितपुर धाःगु खः । मध्यकालय ‘थंक्वाठ’ धया हल । थौंकन्हय् थानकोट धाइ । उबले थ्व थाय्यात पश्चिमपाखेया छगू स्यलाःगु क्वाठ (किल्ला) माने यानातःगु दु । उकिं लिच्छविकालय ‘थेञ्चो’ धाइगु थ्व थाय्यात मध्यकालय् कोत (किल्ला) या रूपय् ‘थँक्वाठ’ धायेगु याना हःगु खः । नेवाः भासं च्वय् च्वंगु थाय्यात ‘थँ’ व किल्ला (कोत) यात ‘क्वाठ’ धाइ । ने.सं. ८३१ व ८४० स जग्गा न्याना तःगु छगू लिखतय् ‘श्रीथँक्वाठ’ च्वयातःगु दु । वहे नां अपभ्रंश जुयाः थानकोट जूगु खः ।
थ्व थाय् छगू व्यापारिक मार्ग नं खः । न्हापा स्वनिलगं पिने भीमफेदी जुयाः हेटाैंडा, विरगंज, रक्सौल वने माल धाःसा थ्वहे थानकोट जुयाः पैदल वय–वने याइगु खः । त्रिभुवन राजपथ दयेकेधुंकाः थौंतकं पश्चिमपाखें स्वनिगः दुहां वयेगु मू नाका थानकोट हे जुयाच्वंगु दु ।
थानकोट लागाय् प्राग ऐतिहासिक कालंनिसें मनूतय्गु आवादी दुगु सीदु । छगू इलय् स्वनिगः छगू तःधंगु दह खः । थ्व दहया दक्षिणपाखे च्वंगु डाँडा तज्यानाः लः फुक्क पिहां वनेधुंकाः यक्व लिपा मानव बस्तीया निंतिं उपयुक्त थाय् जुल । थन दकले न्हापां गोपाल जाति वयाः थःगु बस्ती दयेकल । उपिं न्हापां थानकोटय् च्वंगु धाइ । उमिगु मू लजगाः पशुपालन खः । मध्यकालया यक्व अभिलेखय् गोपाल जातिया नां वयाच्वंगु दु । थौकन्हय् नं थीथी थासय् वय्कःपिनिगु आवादी दनि ।
थानकोटया सिमाना पूर्वय् दहचोक, पश्चिमय् धादिङ्ग जिल्लाया सिमाना व चितलाङ्ग, उत्तरय् बाडभञ्ज्याङ व दक्षिणय् महादेवस्थान (मातातीर्थ) तक दु । चन्द्रागिरी नगरपालिका गठन जुइधुंकाः थ्व बस्ती उगु नगरपालिका दुने दुथ्यात । थानकोट बस्ती दुने च्वंगु त्वाःया नां गलवल, चोछेँ, सिकछेँ, कुछेँ, गछेँ, लाछी, नासल, क्वय्छेँ, गाछेँ, चाफल, पाँगलव, देवको, देवचो, ताहाननी, वाकुननी, पाफल (सिनाहिति), लाय्बो, इनाखेल, टेकानपुर, सिलाफल आदि खः ।
थन हिन्दू व बौद्ध धर्मनाप स्वापू दुगु सम्पदा यक्व दु । थनया नांजाःगु धार्मिक सम्पदा आदिनारायण, महालक्ष्मी, भैलद्यः, गणेद्यः व चुनदेवीया देगः, जितवन विहार, बौद्ध चैत्य आदि खः । थन हनीगु जात्रा महालक्ष्मी द्यःया खः जात्रा खः । उगु जात्राय् महालक्ष्मी द्यःया नापनापं आदिनारायण, गणेद्यः व भैलद्यःया नं खः जात्रा याइ । थ्व जात्रा कछलाथ्व (कात्र्तिकशुक्ल) चतुर्दशीनिसें कछलागा (मार्गकृष्ण) पारुतक स्वन्हु न्ह्याइ । पारु कुन्हुया खः जात्राय् सिन्दूर जात्रा नं जुइ ।

येँया पश्चिमय् लाःगु पुलांगु नेवाः बस्ती खः– थक्वाः अर्थात् थानकोट । थक्वातय् दँय्दसं सकिमिला पुन्हिकुन्हु तःजिक महालक्ष्मीया जात्रा जुइ । महालक्ष्मीया जात्रा धाःसां थ्व जात्राय् गणेद्यः, भैलद्यः व नारांद्यःया नं जात्रा जुइ । जात्रा बैकुण्ठ चतुर्दशीकुन्हु निसें न्ह्याइ । पुन्हिकुन्हु आदिनारांद्यःयाथाय् मेला जुइ । थुकुन्हु हे लामातय्सं चछि जाग्राम च्वनाः चीभाः व बुद्ध पुजा याइ । थ्व पुजा क्वचायेकाः सनिलय् महालक्ष्मी द्यःयाथाय् होम याइ । बलि बी । पुन्हिकुन्हु हे गणेद्यःयात क्वत हयाः गणेशस्थानय् तयेहइ । चछि पुजा याये धुंकाः आनन्द भैरवयाथाय् यंकी । थन नं चछि पुजा याइ । पुजा क्वचायेकाः भैरव थःगु थासय् थहां बिज्याकेत यंकी । चाफः धयागु थासय् भैरव थ्यनकि गणेद्यः व महालक्ष्मी द्यःयात खतय् विराजमान याकी । अनं सिन्दुरजात्रा न्ह्याइ । सुथ जुइवं द्यःखः दिकी । हाकनंं निम्हं द्यःया जात्रा यानाः देय् चाःहुइकाः ननिचा महाद्यः (कल्पेश्वर महादेव)याथाय् यंकाः अन नं जात्रा याइ । अनं लिपा लाय्ब धयागु थासय् द्यःखः यंकी । अनं ताहाफः, महालक्ष्मी द्यःया न्ह्यःने, ल्वँथ, झ्यालंफः, नारांद्यः जुयाः चाफः यंकी । अन हे भैलःद्यः नं नापलाकी । थन द्यः त्वाय् चिनेगु धकाः फुक्कं द्यःपिनि पुजा छथासं तयाः थाकुलिपिं मुनाः उतिग्यंक प्रसाद इनाकाइ । अनंलि थक्वाःया ग्वाः, नाय्, स्यस्यः, ज्यापु सकलें छप्पँ जुयाः द्यःखः ल्ह्वनाः हयाः नासलय् तयेहइ । आदिनाराणया न्ह्यःने फुक्कं द्यःपिं मुने धुंकाः दकलय् न्हापां गणेद्यः व महालक्ष्मीद्यः थःथःगु थासय् यंकी । अनं लिपा भैलःद्यःखः ल्ह्वनाः नासःद्यः स्वचाः चाःहीकाः जात्रा क्वचायेकी ।

३—३.५ फुटति दुगु सिँ । १० इञ्चति फाः व ४ इञ्चति ब्या जुइ । बुइबाःया क्वय् पाखेया ह्वतय् निखें च्वः पिकयाः कसय् जुइक तयातइ ।

ख्वप देश दुहां वनेगु तःधंगु ध्वाखा लिक्कया नःपुखूया पश्चिम दिशाया चकंगु भुइख्यः दथुइया विहारया नां जयकीर्ति महाविहार खः । थथुबही जयकीर्ति महाविहारया प्रचलित नां खः । वज्रयानी बहाःया वास्तुकलायुक्र थथुबहियात शुक्रवर्ण महाविहार धकाः उल्लेख यानातःगु दु । थथु बहिया छगू ल्वहंपतिइ हे जयरत्न वज्राचार्यपाखें जीर्णोद्धार जूगुलिं जयकीर्ति विहार धकाः नां छुनातःगु दु । उकिं थथुबहि जयकीर्ति महाविहार व शुक्रवर्ण महाविहार स्वंगू हे छगू विहारया थीथी नां खः धकाः थुइकेफु ।

नःपुखूया पश्चिम दिशाय्‌ अवस्थित थथुबहि भौतिक रुपं सुरक्षित व संरक्षित बहाः खः । विहारया प्यखेरं घ्यःचाकु संल्हुया दिनस न्याम्ह दीपंकरपिं सहित सम्यक महादान याइगु भुइख्यः खः ।

थुगु विहार गुबले दयेकल धकाः प्रामाणिक रुपं धायेमफुसां जुजु जितमित्र मल्ल कालया ख्वप तःधिछेँस्थित चतुव्रम्ह महाहिवार संघ सदस्य जयरत्न वज्राचार्यपाखें ने.सं. ७९४ पौष कृष्ण पञ्चमीया दिनस थुगु विहार जीर्णोद्धार जूगु खँ बहि दुनेया शिलालेखय्‌ उल्लेख जुयाच्वंगुलिं थथुबहिया निर्माण ने.सं. ७९४ न्ह्यः हे जूगु खः धकाः त्याजिक धायेफु ।

पूर्वाभिमुख बहिया चतुर्शाला पद्धति कथं निगू तल्लाया खः । बहिया पश्चिम दिशाय्‌ पद्मपाणी बोधिसत्वया गन्धुरीद्यः दु । गन्धुरी द्यः न्ह्यःने चिग्वःगु चैत्य दु । गन्धुरी द्यःया गर्भगृह परिक्रमा यायेछिंक दयेकातःगु दु । अथेहे गन्धुरी द्यःया न्ह्यःनेया मूल चैत्य नापं ल्वहंया मण्डः व यज्ञमण्डल दु ।

बहि छेँया प्यखेरं चाःहिलेछिंक बार्दली सहितया निगू तल्ला यानाः दयेकातःगु दु । गर्भगृहया च्वय्‌या आगं क्वथाय्‌ वज्रयोगिनी पलिस्था यानातःगु दु । थुगु क्वथा प्यपुंका दयेकातःगु क्वथाया मूल दीपंकर व दीपंकरया सामान सुरक्षित यानातःगु दु । बहि पिनेया पूर्वय्‌ व भुइख्यःया मू ध्वाखा दुने स्वयम्भू उपत्पत्तिया आधारय्‌ निर्मिति धर्मधातु चैत्य पलिस्था यानातःगु दु ।

येँ देया दकलय्‌ च्वय्‌ लागाय्‌ लाःगु बही खः– थथुबही । थ्व विहारयात साथ्व विहार, समाधिमण्डप महाविहार, चारुमति विहार, राजविहार, सुवर्णपुर महाविहार व चाबही नं धायेगु याः । थ्व बहीया लिक्कसं (चाबहीया सतकय्‌ ) सम्राट अशोकया म्ह्याय्‌ चारुमतिं थापना याःगु धन्दो चैत्य नं दु । थ्व धन्दो चैत्यया पाःलाःपिंत कतिंपुन्हिकुन्हु थथुबहिया गुथिपाखें धलं दनाः पुजा याकिगु धार्मिक चलन दु । थथुबही थापनाबारे स्पष्ट प्रमाण मदुसां क्वाःपाःद्यःथाय्‌ लुयावःगु शिलापत्रकथं ने.सं.७७५ उल्लेख जुयाच्वंगु दु । थथुबहीया स्थानीय वासिन्दातय्‌कथं थ्व विहार ने.सं. ८५० पाखे शाक्यकुलया गंगा महारानीं निर्माण याकूगु खः । शिलापत्रकथं धाःसा विहारया निर्माण ने.सं. ७७५ पाखे हे जुइधुंकूगु खनेदु ।

बहिलय्‌ सुथय्‌ नित्यपूजा व बहनि आरति यानाः दशपारमिता ब्वनाः सर्वसंघपिंसं पालंपाः लच्छि नित्यकर्म यायेमाः । द्यःपाः शुक्लपक्षया तृतियाकुन्हु हिलेगु याइ । बहीया कुलदेवता वज्रपाणि लोकेश्वर खः । थ्व विहारया कुलपुत्रपिंत उत्तराभिमुख जुयाः अभयमुद्राय्‌ च्वनाबिज्याःम्ह ह्याउँख्वाःम्ह पद्मपाणि लोकेश्वरया न्ह्यःने बरे छुइगु याइ । विहार दुने मध्यकालिन प्यंगः चिभाः पलिस्था यानातःगु दु । नितँ जाः यानाः छचाःखेरं दिगि दयेका क्वाःपाःद्यःया च्वय्‌ प्यागोडा शैलीया बुर्जा पिकयातःगु दु । छचाखेरं सिजःया झल्लर तयातःगु दु । थ्व विहारय्‌ दुहां वनेखतं जवःपाखे महांकाःद्यः थापना यानातःगु दु । नापं च्वय्‌ दिगीइ थहां वनेगु लुखा नं दु । विहार छचालिं सिँया दलान तयाः आँय्‌पापौ छिनाः परम्परागत रुपं थ्व विहार दयेका तल ।

क्वाःपाःद्यःया जवपाखे तग्वःगु माना छगः, खवपाखे गं छगः यखायातःगु दु । खवपाखे हे क्वय्‌ लाक्क छत्रपाल थापना यानातल । विहार प्रवेश जुइवं क्वय्‌ मन्दःपाताय्‌ सिजःया बज्र छगः तयातःगु दुसा वयां लिपा झ्वःलिं निगः तःग्वःगु चिभाःत थापना यानातल । अथेहे चिचिग्वःगु मध्यकालिन चिभाःत लिपा तिनि थन पलिस्था याःगु खः । चिभाः दथुइलाक्क प्यम्ह प्यखेरं स्वयाः दनाच्वंपिं बुद्धया प्रतिमा दु । बहीया मू विशेषता धयागु कुमारी प्रथा खः । थ्व विहारय्‌ दिसि पुजा गुथि, पाहांचःह्रे गुथि, सनाः गुथि, देउपुजा गुथि, गथांमुगः चःह्रे पुजा गुथि, गातिला गुथि दु । सिलाचःह्रे गुथि व मातातिचःह्रे गुथिबलय्‌ थाकुलि प्यम्ह जक च्वनाः न्यायेकीगु परम्परा दु । चाबहीया ल्वहंसाल गणेद्यः अर्थात् चन्द्रविनायकयात गमय्‌ बिज्याकेगु ज्या व भुइख्यलय्‌ जुइगु सम्यक महादानय्‌ द्यःयात ब्वति कायेकीगु ज्या बहीया गुथ्याःपिंसं यायेमाः ।

चाबही कुमारी प्रथा

थनया कुमारीयात चाबही कुमारी धाइ । चाबहीया धार्मिक ज्याखँय्‌ थ्व कुमारीया सहभागीता अनिवार्य खः । तर वि.सं. १७७३ पाखे जुजु भाष्कर मल्लया शासनकालय्‌ स्वनिगलय्‌ वःगु महामारीं येँ लाय्‌कूया कुमारी देहान्त जूबलय्‌ चाबही कुमारीयात निलातक बसन्तपूया कुमारीया आशनय्‌ तयाः पुजा याःगु खः । तर थनया कुमारी परम्परा वि.सं.२०४८ लिपा दिना वन ।

येँदेय्‌या उत्तरी लागाया छगू ज्वःमदुगु सम्पदा खः– थँबही । सामाखुसीं थःथ्याःगु थाय्‌ गल्कोपाखा जःखः पलिस्था यानातःगु बही जुयाः थँबही नामाकरण जूवन । तिब्बती ग्रन्थय्‌ ‘थम, थङ वा तंअन’ धयातःगु खः, लिपा बही जोडे याना थङविहार जुल । थँबही, ठमेल, विक्रमशील महाविहार, थम विहार, राजविहार, भगवानबहाः छगू हे खः । महामञ्जुश्री नं थः शिष्य धर्मश्री मित्रया निंतिं थन हे चैत्य प्रार्दुभाव यानाः बाराणसीया विक्रमशील महाविहारया नां क्वकयाः विहार दयेकाबिउगु धार्मिक मान्यता दु । थ्व बही बौद्धमार्गी प्रधानतय्‌गु खः ।

बहीलय्‌ दुहां वनेवं मू लुखाया न्ह्यःने स्वंगः चिभाः थापना यानातःगु दु । चिभाःया क्वसं दथुइलाक्क अक्षोभ्य बुद्ध, जवय्‌ प्रज्ञापारमिता व खवय्‌ अमिताभ बुद्धयात पलिस्था यानातल । मू लुखाया जवय्‌ जाःति अजिमाया देगः छगः नं दु । जाःति अजिमायात सिंहसार्थवाहुया लसिं कलाः धयातल । बहीया मू लुखाय्‌ ने.सं. ८०६ या बुद्ध (धर्मधातु बागिश्वर), धर्म (प्रज्ञापारमिता) व संघ (षद्क्षरी लोकेश्वर) सहितया तोलं दु । स्वतँ जाःगु बहीया मू छेँय्‌ निम्ह सार्दुल व निम्ह सिंह थापना यानातःगु दु । मू छेँय्‌ सिंहसार्थबाहुया मूर्ति थापना यानातःगु दु । अले बहीया मू द्यःकथं ह्याउँगु ख्वाःम्ह चकंद्यः पलिस्था याना तल । सिंहसार्थबाहुया पूजा यायेत बरेस्यस्यः धकाः प्रधानतय्‌गु पाखें न्यागू थरया श्रेष्ठ परिवारया छेँजःयात बरे छुनाः द्यःपाःलाःकथं तयेगु चलन दु । बरेस्यस्यःपिंत बरे (प्रबजित) छुइगु व दीक्षा बिइगु ज्या मखंबहीया गुभाजुपिंसं यायेमाः । तर आगमय्‌ दुहां वनेत कय्‌तापूजा याःसां गाः ।

थँबही लागा दुने हे मेगु द्यःछेँय्‌ उत्तराभिमुख जुया च्वनाबिज्याःम्ह अमिताभ बुद्धयात धाःसा क्वाःबहाःया गुरुजुपिंसं पुजा यायेमाः । तर थौंकन्हय्‌ धाःसा थ्व ज्या क्वाःबहाःयापिंसं त्वःताछ्वये धुंकल । अथेहे बही दुने अक्षोभ्य, छत्रपाल, मञ्जुश्री, हनुमान व अजिमा द्यः, थीथी थासय्‌ प्यंगः चिभाः व मन्दः नं थापना यानातःगु दु । बहिली दुहां वनेत दक्षिणपाखे नामसंगितीया तोलं सहितया मेगु छगू लुखा नं दु । थुगु लुखां दुहां वनकि दकलय्‌ न्हापां तुं चुकय्‌ लाइ । छुं नं धार्मिक ज्या यायेत थ्व तुंया लः हे छ्यलेमाः । बरेस्यस्यःतय्‌त प्रबज्या यायेगु व मोहनिबलय्‌ प्रधानपिनि पायाः पिकयाः भुइफसि पालीगु नं थ्वहे चुकय्‌ खः । थन चुकय्‌ स्वंगः चिभाः थापना यानातःगु दु । थ्व चिभाः मध्ये छगः चिभालय्‌ मेगु सिबें भचा फरक खनेदयेक वरदमुद्राय्‌ स्वम्ह व अभयमुद्राय्‌ छम्ह यानाः प्यम्ह बुद्धयात थापना यानातःगु दु ।

मू बहीया उत्तरय्‌ मेगु छगू बही दु । थुगु बहीया पश्चिमय्‌ क्वाःबहाःया कुमारी छेँ दु । दक्षिणय्‌ प्रधानपिनिगु दुगुद्यःया स्तुप दु । क्वाःबहाःया कुमारी तछला व पोहेलाया दिसि पूजा निन्हुयंक, सापारुकुन्हु व मोहनिबलय्‌ छन्हु यानाः प्यन्हु थुगु बहिली बिज्याकेमाः । मोहनिबलय्‌ प्रधानतय्‌सं कुमारीया विशेष पूजा यायेमाः । मोहनिया चालंकुन्हु पायाः पिथनेमाःगु चलन दु । थँबहिली दुगु प्रज्ञापारमितायात प्यंगू ब्वय्‌ ब्वथलाः सिखंमूबहाः (लाय्‌कु बही), क्वाःबहाः, झ्वाःबहाःया गुुर्जुपिंसं छगू छगू ब्व पाठ यायेगु अले ध्वाखाबहाःया गुर्जुपिंसं छगू ब्व गुंलाजःछि व चिल्लापुन्हिकुन्हु पाठ यायेमाः ।

अथेहे गुंलाजःछि थन लुँ आखः, वहः आखलं च्वयातःगु प्रज्ञापारमिता सपूm, सत्ययुगय्‌ सःगु तःग्वःगु जाकी, सिंहसार्थबाहुया बाखं च्वयातःगु बिलंपौ ब्वयेगु याइ । चिल्लाथ्व अष्टमिकुन्हु बहिया बुसादँ याना वयाच्वंगु थुगु बहिलय्‌ क्वाःबहाःया गुर्जुपिंसं पूजा यायेगु, प्रज्ञापारमिता पाठ यायेगु याना वयाच्वंगु दु । चिल्ला पुन्हि (होलीपुन्हि) कुन्हु चकंद्यःयात तँु चुकय्‌ तयाः पूजा यायेमाः । थ्वयां कन्हय्‌ कुन्हु जात्रा याइ ।

कन्हय्‌कुन्हु देजला यंकेगु चलन थौंतक न्ह्यानाच्वंगु दु । प्रधानतय्‌सं गरुडद्यः धयावयाच्वंम्ह सिंहसार्थबाहु (चकंद्यः)या स्वापू प्यम्ह मिसातलिसे स्वानाच्वंगु दु । दकलय्‌ तःधिकःम्ह कलाः इतुंबहाःया केशचन्द्र आजुया तता खः । निम्हम्ह कलाः ल्हासांनिसें वःम्ह लसिं अर्थात् जाःति अजिमा खः । स्वम्हम्ह कलाः वेश्या परिवारया म्ह्याय्‌मचा व प्यम्हम्ह कला नैं खः । चकंद्यः जात्रा याइबलय्‌ नैं कलाः नं सी धकाः बाजं मथासे सुतिसुति वनेगु चलन थौंतकं दनि । थ्व खास यानाः किलागलं इतुंबहाःपिने तक थथे बाजं मथासे हइगु व बहाःपिने थ्यनेवं लित यंकेगु याइ ।

नाट्यश्वर फिल्म्स्पाखें ने.सं. ११३१ दँय्‌ निर्माण जूगु संकिपाया निर्माता सुरेश खडगी व कृष्णप्रसाद खडगी अले निर्देशक रबिन्द्र शाही खः । थुकी सुरेश खड्गीया बाखं अले किशोर शाही व सुमन कपालीया संगीत दु । संकिपाया छायाँकार मदन महर्जन खःसा कलाकारकथं किशोर शाही, रुबिना महर्जन, मिरा मालि, रवि महर्जन, सुरेन्द्र के.सी., पल्पसा डंगोल, श्यामसुन्दर शिल्पकार, अर्णेश्वरी शिल्पकार, सिर्जन शाही, शंकर खडगी व सुजित ठकुरीपिं दुथ्याः । थुकी छम्ह मभिंम्ह मिसाया जालय्‌ लानाः गालय्‌ कुतुवंम्ह छम्ह मिजंया बाखं दु ।

फछि
च्यामानायात धाइगु खँग्वः । थ्व दायेगु दापूयात पाथि बाय् फँ धाइ । हापा, सिँ, धलौत व सिजःयागु नं दयेकातइ । हापा व सिँयागु जूसा च्वंनिसें क्वथ्यंक अपाँइत्याः यानाः पाय्छि च्यामाना न्ह्यंक जाः याइ । प्यंचालय् तौ तयाः माथं वंकातइ । कँय् बाय् सिजःयागु जूसा क्वय्पाखे भचा भ्वरि खाकाः च्वय् भचा चिचाः यानाः पाय्छि च्यामाना न्ह्यंक जाः यानातइ । लकय् हनाः ज्वनेछिंक जँय् लाक चिकीचा चाःगु चाःचा छचाः घानातइ ।
ऐजःछि
बपःछिया बच्छिया दापू । थ्व दापू कँय् बाय् चिनपातां दयेकातइ । भचा भचा जक दयेवं गाःगु बस्तु दायेत ज्या काइ । थुकियात बाचकं नं धाइ ।
किफँ
बकुछि न्हय्थाय् न्ह्यंगु दापू । सिँ बाय् धलौतयागु दयेकातइ । प्यं माथं वनी । ज्वनाः ल्ह्वनेछिंक जँय्लाक चाःचा छचाः घानातइ ।
कूछि
फछिया प्यब्वय् छब्वया ब्व । थुगु दापूयात कुले धाइ । सिँ, धलौत बाय् सिजःयागु दयेकातइ । प्यं माथं वनी । दथु भ्वरि खाइ । भ्वरिया च्वसं छबाला सि पिकयातइ । च्वय् भचा चित्याः जुइ ।
त्यःछि
प्यमानायात धाइगु खँग्वः । थ्व दायेगु दापूयात त्यःछि न्ह्यंगु दापू बाय् द्यांचा धाइ । हापा बाय् सिँयागु दयेकातइ । बःचात्याः जुइ । च्वंनिसें क्वथ्यंक उतिग्यँनी । पाय्छि प्यमाना न्ह्यंगु जाः जुइ ।
पःछि
बकुछिया बच्छिया ब्व । थ्व दायेत कँय् बाय् सिँयागु दापू दयेकातइ । क्वय् भचा भ्वरि खाकाः च्वय् भचा चित्याः जुइ । थुकियात बामाना व बकंछि नं धायेगु याः ।
बकुछि
कूछिया बछि । थ्व दायेगु दापूयात बकुछि माना धाइ । सिँ, कँय् व सिजःयागु लिबं दयेकातइ । क्वय् पाखे भचा भ्वरि खाः थें यानाः च्वय् भचा चिचाः यानातइ । थुकियात छमना नं धाइ ।
बकःछि
खुगू मानाया ल्याः । थ्व दायेगु दापू हापां दयेकातइ । प्यंचालय् तौ दइ । च्वंनिसें क्वथ्यंक अपाँइत्याः जुइ । पाय्छि खुमाना न्ह्यं ज्वलं जाः जुइ । थुकियात द्यांपाथि व माथं नं धाइ ।
बपःछि
बकुछिया प्यब्वय् छब्वया ब्व । थ्व दायेगु दापू कँय् बाय् सिलाय्बरयागु दयेकी । च्वय् भचा चित्याः यानाः प्यं माथं वंकी । थुकियात चकंछि नं धाइ ।
बाचकंया बछि
चकंछिया प्यब्वय् छब्वया दापू । थुकियात दकलय् चिग्वःगु दापू धाइ । भतीचा जक दयेवं गाःगु बस्तु दायेगु याइ ।
मुरि
फछि फछि नीथाय्या ल्याः । थुकियात छमुरि धाइ । मुरियात दापुतिं दायेगुली दकलय् अप्वःगु ल्याः कथं काइ । छमुरियात छकु नं धाः ।