येँ, मरुत्वाः, भगवतिवारीया वैद्य वेदमानन्द व ज्वालादेवीया तःधिकःम्ह काय्मचा सन् १९४५ स बूम्ह खः । भारतया गोरखपुर विश्वविद्यालयपाखे विज्ञानया विधाय् स्नातकोत्तर क्वचायेकाः जर्मनीया फ्रिवर्ग विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि कयादीम्ह खः । विशेष यानाः स्वां–सिमाया वैज्ञानिक अध्ययन अले स्वां–सिमाया मनोअवस्थायात दुग्यंगु अध्ययन दुम्ह ब्यक्ति, थ्वय्कलं त्रिविविया शिक्षाध्यक्ष अले लिपा राष्ट्रिय विज्ञान प्रतिष्ठानया उप–कुलपति जुयाः सेवा यानादीगु खः ।

दयाबहादुर खड्गी साहित्यिक ख्यलय् दया खड्गी बेचैन कथं परिचितम्ह खः । वय्‌कःया जन्म ने.सं १०८४ इ जूगु खः । थ्वय्‌कः साहित्यया तःगू विधा अर्थात् बाखं, कविता, गजल, हाइकु च्वज्याय् नेपालभाषाया नापं नेपाली भासं नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह स्रष्टा खः ।

थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया बाखं ख्यलय् भावनाया छगू न्हूगु संसार (ने.सं १११२), आशंका (ने.सं ११२६), जीवनया लँपुइ (ने.सं ११३४) थेंज्याःगु सामाजिक यथार्थवादी बाखं सफू पिकयाः नेपालभाषाया न्हूबाखंयात चकंकेगु ज्या यानादीगु दुसा जि व जिगु यात्रा (ने.सं १११८), इलं बुइकूगु चिनाखँ (ने.सं ११२४) थेंज्याःगु आधुनिक कविता संग्रह पिकयाः थौं थम्हं यात्रा यानाच्वंगु समाजया यर्थाथता बोध यायेगु ज्या यानादीगु दु । दया खड्गीया च्वसा हाइकु व गजल विधाय् नं उलि हे जः । छम्ह हाइजिनया रुपय् वय्‌कलं नेपालभाषाय् ने.सं १११९ निसें ११२३ दुने सच्छिकू हाइकु, न्यय्‌कू हाइकु, तकुस्वां यानाः स्वंगू हाइकुया सफू पिकयादीगु दु । गजलया ख्यलय् मतिनाया लँपुइ (ने.सं ११२१) सफू पिकयाः थःत गजलकार कथं नं म्हसीके बियादीगु दु । गजल लेखनय् दयाजु मतिनाया म्ये हालीम्ह स्रष्टा कथं न्ह्यलूसां समग्र रुपय् थ्वय्‌कः थौंया समाजय् विद्यमान मज्यूगु मभिंगु प्रति विरोध याइम्ह व सकारात्मक परिवर्तन प्रति आशक्तम्ह गजलकार कथं थःत म्हसीके बियादीगु दु ।

दयाजुं मेमेगु भाषाया बाखं गथे – प्रेमचन्दया न्यापु बाखं, रवीन्द्रनाथ टैगोरया निपु बाखं थःगु भाषां हीकाः नेपालभाषाया ब्वमिपिंत मेमेगु भाषाया बाखं म्हसीके बियादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं न्हू प्रतिभा, नेवाः हाइकु मुना थेंज्याःगु सफू, मणिगल लय्‌पौ थेंज्याःगु पत्रिकाया सम्पादन व थीथी भाषिक साहित्यिक संस्थाय् आवद्ध जुयाः नेपालभाषा साहित्य थपू यायेगु निंतिं आपालं ज्या यानादीगु । वय्‌कःया थज्याःगु हे ज्यायात कदर यानाः वय्‌कयातः थीथी संस्थां थीथी सिरपाः गथे— न्हूगु विश्वभूमि, विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथि, लुमिन नेपालभाषा सिरपाः आदि देछाःगु दु ।

थौंकन्हय् अमेरिकाया ओरेगनय् च्वंच्वनादीम्ह दयारत्न शाक्य मां तेजमाया व बौ मोतिकाजि शाक्यया कांछाम्ह काय कथं सन् १९५१ नोभेम्बर ९ शुक्रबाः कुन्हु येँय् न्यतय् जन्म जूगु ख । नेपालभाषा व नेवाः संस्कृति च्वन्ह्याकेगु व विश्वय् न्यंकेगु ज्याय् थःत मदिक्क फ्याना वैच्वनादीम्ह दरशा नामं नं म्हसिका दुम्ह दयारत्न शाक्य नेवाः आन्दोलनय् छम्ह न्ह्यथनेबहम्ह व्यक्तित्व ख ।

अमेरिकाया ओरेगन विश्वविद्यालय व नेपाःया त्रिभुवन विश्वविद्यालयं नेपालभाषाया भाषाविज्ञान, व साहित्यय् स्नातकोत्तर यानादीम्ह दयारत्न शाक्य छम्ह तःगू भाषाया विज्ञ नापं बहुआयामिक व्यक्तित्व खः । अनुसन्धाता, भाषाविद्, च्वमि व शिक्षकया नापं दोभाषे व अनुवादक जुयादीम्ह वय्‌कलं अमेरिकाया थीथी कलेजय् ब्वंकेगु लिसें छम्ह स्वतन्त्र शिक्षक जुयाः तःम्ह विदेशी विद्वानतय्‌त खय् भाय् व नेपालभाषा नापं नेवाः संस्कृति स्यनेगु यानादीगु दु । अथेहे थीथी अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन व गोष्ठीइ नेपालभाषा व नेवाः संस्कृति सम्बन्धी शोधपत्रत न्ह्यब्वयेगु नापं आपालं ज्याझ्वःत नं यानादीगु दु ।

भाषाविद् दरसाजुं नेपालभाषा व अंग्रेजी भाषं थीथी सफू पिथनादीगु दु । वया प्वाथय् दु (ने.सं ११२८) वय्‌कःया न्ह्थनेबहःगु सफू ख । थुगु सफुलिइ वयकःया नेपालभाषाया भाषिक विशेषतायात कया च्वयातैदीगु च्वसुत मुनाच्वंगु दु । अथेहे वय्‌कलं च्वयादीगु नेपालभाषा सम्बन्धी मेमेगु सफू खः— Newa Bhaye Learner (ने.सं. ११३१)। नेपाल भाषा शिक्षा (ने.सं १११८) व बन्दीपुरया नेपाल भाषा (ने. सं. १११४), The Bandipur Dialect of Nepal Bhasha – 2021 AD) आदि ।

नेवा संस्कृतिइ नं उतिकं ल्हाः च्वजाःम्ह वय्‌कःया इल्हन सम्यक (ने.सं. ११०१) झिंनिदँया सम्यक महादान पर्व (ने.सं. १११३) सफू नं पिदंगु दु । वय्‌कलं बौद्ध भिक्षु महाप्रज्ञाया बौद्ध ऋषि महाप्रज्ञाया आत्मकथा १, २, ३ खण्ड ने.सं. ११०३,११०५,११०९ संपादन यानादीगु दु । सफू च्वयेगुली जक मखु सम्पादनया ज्याय् नं उलि हे मन क्वसाःम्ह दयाजुं धर्मोदय थुजागु पत्रिकाया संपादन यायेगु लिसें मेमेगु पत्रपत्रिकालिसें नेवाः विज्ञान थेंज्याःगु अन्तरराष्ट्रिय जर्नल पिथनादीगु दु । वय्‌कः ल्इब् या लसकुस (२००१) पौ पिथनाया नं दुजः खःसा वय्‌कःया सम्पादनय् ध्ल्इ या दँपौ हलिं नेवाः नं पिदंगु दु । दयारत्न शाक्य नेपाः तथा नेवाःनाप सम्वन्धित थीथी संस्थाय् आवद्ध जुयाः नं नेपाली जनता व नेवाः जातिया नितिं ज्या यानादीम्ह छम्ह न्ह्यलुवा नं खः ।वय्‌कः नेवाः अर्गनाइजेसन अफ अमेरिका ९ल्इब्० (ई.स२००१–०६) या संस्थापक न्वकु खः । थौंकन्हय् हलिं नेवा दबू (WNO) या आजीवन संरक्षक कथं सम्मानित वय्‌कः उगु संस्थाया छम्ह संस्थापक दुजः नं खः । वय्‌कःया हे कजिसुइ सन २०१८य् हलिं नेवाः दबूया ग्वसालय् येँ तःजिक निक्वःगु विश्व नेवाः सम्मेलन क्वचाःगु खः ।

बा देवरत्न शाक्य व मां मोहनमाया शाक्यया क्वखं यलया नकःबही लाछीइ ने.सं १०९० (वि.सं. २०२६ श्रावण २६)य् साहित्यकार दर्वेरत्न शाक्य बूगु खः । वय्‌कःया मेगु म्हसीका मंगलमान शाक्य खः । स्वनिगः साहित्य पालाःया छ्याञ्जे भाजु शाक्यं थीथी पत्रिका (आखे स्वलापौ, ने.सं. ११०८) सम्पादन यानादीगु नापनापं इलय् ब्यलय् नेपालभाषाया थीथी पत्रिकाय् थःगु साहित्यिक सृजना चिनाखँ, बाखं, च्वखं पिथना झायाच्वनादीगु दु । वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु राजामति वापतिइ ने.सं. ११०६ य् पिदंगु च्वखँ छगू गफ छु च्वयेगु बारे खः ।

दर्शनदास श्रेष्ठ छम्ह प्याखंम्वःलिसें प्याखं, नृत्य व नेपालभाषाया संगीत ख्यलय्‌ तसकं योगदान दुम्ह वरिष्ठ सर्जक खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०४३ गुंलाथ्वः दसमि, मंगलबारखुन्हुु येँया त्यःर त्वालय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कः अबु नारायणदास श्रेष्ठ व मां मोहनमाया श्रेष्ठया स्वम्ह काय्‌ स्वम्ह म्ह्याय्‌ मध्यय्‌ न्हापांम्ह काय्‌ खः ।
मचाल्याय्‌म्ह इलंनिसें भजनय्‌ ववं अले थः कान्छाबाः मोहनबहादुर श्रेष्ठपाखें संगीतया ज्ञान कयादीम्ह थ्वय्‌कलं थःम्ह हे म्ये च्वयाः लसय्‌ चिनाः हालेगु नं यानादिल । प्रगतिशीलया विचारधारा नं दुम्ह थ्वय्‌कलं थः झिंन्हय्‌दँति दुबलय्‌ हे पासापिंलिसें जानाः त्वालय्‌ ‘ज्वालामाइ पद्म विद्यालय’ चायेकाः मस्तय्‌त सितिकं हे ब्वंकेगु यानादिल । वि.सं. २००७ सालय्‌ प्रजातन्त्र वयेधुंकाः छुं ई किसान संघय्‌ नं लगे जूसां लिपा संगीत ख्यलय्‌ हे सक्रिय जुयादिल । दबुली मिसा कलाकार मदुगु इलय्‌ थ्वय्‌कलं थः केहें जक मखु मेमेपिं नं आपालं मिसातय्‌त थनेहयाः न्हू पलाः छिनादीम्ह खः ।
थःगु हे छेँय्‌ म्ये संगीत स्यनेगु जक मखु वि.सं. २०१२ सालय्‌ नीस्वंगु म्ये खलः, प्याखं खलः व नासः खलःदुने थःगु योगदान यायेगु लिसें प्याखं, म्ये संगीत थपू यायेगुली गुबलें लिचिलेगु याना मदी । लिसें थ्वय्‌कलं जन नाट्य परिषद व सोभियत सांस्कृतिक संघलिसें मेमेगु खलःपुचलय्‌ थःगु योगदान यानादीगु दु ।
थ्वय्‌कः नेवाः म्ये संगीत व नाट्य ख्यलय्‌ ग्वहालि यायेत सदां न्ह्यचिलीम्ह खः । उगु इलय्‌ जुइगु नेवाः ख्यःया छुं नं ज्याझ्वलय्‌ थ्वय्‌कःया मू भूमिका दया हे च्वनी ।
पुलां पहलं जक मखु, न्हूपहलं नं नेवाः म्ये संगीत ख्यः विकास यायेमाः धकाः न्हू संगीतया तरज यानाः हालीम्ह अले हायेकीम्ह नं खः थ्वय्‌कः । छगू बखतय्‌ नेवाः म्ये संगीत ख्यलय्‌ थ्वय्‌कःया लसय्‌, दुर्गालाल श्रेष्ठया च्वसाय्‌ अले भृगुराम श्रेष्ठ सलय्‌ म्ये सिर्जना जुलकिं लोकंह्वाइगु खः । त्रिदेवकथं नालेबहःपिं थ्वय्‌कःपिं स्वम्हसिया कुलिचिनां आपालं म्येत सिर्जना जूगु खःसा गुलिखे म्येत झीगु न्ह्यःने मदये धुंकल । लोकम्ये, ज्ञानमाला, भजन व आधुनिक म्ये आपालं सिर्जना यानादीम्ह थ्वय्‌कलं छगू इलय्‌ थःम्हं च्वयागु व लसय्‌ हनागु म्ये मुनाः सफूत नं पिथना दीगु दु । थ्वय्‌कःया सिर्जनाय्‌ निपु प्यपु लोकंह्वाःगु म्ये दनिसां थौंया पुस्तां थ्वय्‌कःया म्ये न्यने मखंगुलिं म्हसीके मफुत । अथे खःसां पुलांपिनिगु मानसपटलं थ्वय्‌कःया नां थौंतक्कं हुयाः मवंनि । थ्वय्‌कलं म्हितादीगु अले दुर्गालाल श्रेष्ठजुं च्वयादीगु प्याखंत ‘ग्राम्य जीवन’, ‘पश्चाताप’ व ‘महासत्व’ आपालं लोकंह्वाःगु प्याखंत खः ।
वय्‌कःया थीथी स्वंगू सफू ‘लुमला’ (पिकाक– सोभियत सांस्कृतिक संघ), ‘प्रसाद’ (पिकाक– नासः खलः ने.सं. १०७६), ‘नेपालभाषा म्ये’ (मुंम्ह– दर्शनदास ने.सं १०७६) पिदंगु दुसा वय्‌कलं लय्‌ तयादीगु छुं छुं म्ये थुकथं दु– जीवन हरे क्षण खनिं (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), हाकनं छकः लिहां वःसा गुलि ज्यू (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), यः मैं ख्यालं ख्यालं ययेकां आः ला (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), का रे यः मां धयाब्यु वैत (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), ख्वबि यंकेमते जिगु आशा (च्वमि, लय्‌ व सः दर्शनदास श्रेष्ठ), वाउँगु लप्ते तुयूबजि हाकु मुस्या (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दर्शनदास श्रेष्ठ, मालश्री लसय्‌), झ्यालय्‌ च्वना नक्कल यानाः (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि बासुपासा), म्वाःल जि ला स्यन छ जक भिनेमा (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि : दुर्गालाल श्रेष्ठ), गंगामाई निरमल लख फुति बिज्याक (ने.सं. १०७६ नासः खलःया ज्याझ्वलय्‌ हालादीगु), स्वः स्वःथासं फसलिसे लसतासे (सः सुशिलादेबी कंसाकार, च्वमि, लय्‌ : दर्शनदास), धायेधाःसा छु धाये मचा मखु ल्यासे गथे धाये (च्वमि, लय्‌, सः दर्शनदास), चायेकाः लुखा नुगःया फसं जितः छु धाःगु (सः सुशिलादेबी कसांकार, च्वमि, लय्‌ दर्शनदास), थौं वइ ला कन्हय्‌ वइ ला (च्वमि दुर्गालाल) । थ्वय्‌कःया न्हापांम्ह कलाः मदयेधुंका लिपा नानीमायालिसें इहिपाः जुल । थ्वय्‌कःपिनि पाखें निम्ह काय्‌ व निम्ह म्ह्याय्‌िपं दु । टि.बि. ल्वचं सिकिस्त जुजुं थ्वय्‌कः ने.सं.१०९६ बछलागा एकादसि, सोमबारखुन्हु मदुगु खः ।

नेपाल संबत् ११०० चिल्लागा द्वादशीकुन्हु बाः नरेशवीर शाक्य व मां प्रज्ञादेवी शाक्यया कोखं जमः, येँय् भाजु दर्शनवीर शाक्यया जन्म जूगु खः । भाजु दर्शनवीर शाक्यं कविता, ख्याली लिसें चिकिचाधंगु सिनेमाया स्क्रिप्ट च्वयेगु व निर्देशन यायेगु ज्या नं यानादी । थौंया छम्ह बहुआयामिक व्यक्तित्वया रुपय् वय्‌कः झीगु भाषा व साहित्यय् खनेदयेकः झायाच्वंगु दु ।

वय्‌कः ईलोहं प्रकाशनपाखें पिदनाच्वंगु ईलोहं मचा लय्‌पौ, पेजथ्री बाछिपौ व लुँआखः रंजना लिपि लय्‌पौया सम्पादक खः । वय्‌कःया पिदंगु सफू थुकथं दु– ख्यालि मुना १ (ख्यालि), विश्वया न्यापु मचा बाखं –३ (अनुवाद), ख्यालि मुना २ (ख्यालि), साय्‌द मतिना धैगु (चिनाखँ, ने.सं. ११२४), मनया गथः (सम्पादन), नागरसर्वस्व (अभिलेख, संपादन, ने.सं.११३९), कामकला जगन्नाथ देगःया तुनांसिंइ (ने.सं. ११४१) आदि । अथेहे वय्‌कलं निर्देशन व स्क्रिष्ट च्वयादीगु प्याखं थुकथं खः – द मिथ (ने.सं.११३४), द मिथ ० (ने.सं.११३८), इन्द्रायणी (ने.सं. ११३९), घोषक (ने.सं.११४१) । नेपालभाषा संकिपा नखतय् न्ह्यब्वःगु वय्‌कःया संकिपा द मिथयात उत्कृष्ट स्क्रिप्ट लेखन, उत्कृष्ट निर्देशन व उत्कृष्ट संकिपा सिरपाः लाःगु खः ।

दर्शनवीर शाक्य संकिपामि, संचारकःमिया लिसें वाङ्मय ख्यलय्‌ ल्हाः न्ह्याका च्वनादीम्ह साहित्यकार नं खः । अबु नरेशवीर शाक्य व मां प्रज्ञादेवी शाक्यया कोखं ने.सं. ११०० चौलागाः खस्थि, सोमबारखुन्हु जन्म जुयाः कलाकारिता ख्यलय्‌ मेच्वमि, संकिपा निर्देशक, संकिपा लेखककथं म्हसीका दुम्ह वय्‌कलं म्यूजिक भिडियो ख्यलय्‌ नं योगदान यानादीगु दु । आपालं म्यूजिक भिडियोया निंतिं निर्माण परिकल्पना यायेधुंकूम्ह दर्शनवीर शाक्यं निर्देशन यानादीगु न्हापांगु चिहाःसंकिपा सन् २०१४ य्‌ पिदंगु ‘द मिथ’ नांयागु चिहाःसंकिपा खः । वधुंकाः ‘द मिथ जिरो’ व ‘इन्द्रायणी’ नांयागु चिहाः संकिपा नं दयेके धुंकल । पेजथ्री बाःछि पौया सम्पादक नं जुयाः ज्या याना च्वनादीम्ह शाक्ययात मच्छिन्द्र क्लबपाखें ग्वसाः ग्वःगु कासाय्‌ ‘द मिथ’या निंतिं उत्कृष्ट निर्देशक, उत्कृष्ट च्वमि, उत्कृष्ट शर्ट फिल्मया सिरपाःया नापनापं नेपालभाषा टाइम्स चिहाःसंकिपा कासा ने.सं. ११३८ य्‌ ‘द मिथ जिरो’या निंतिं ल्यू सिरपाः, नेपालभाषा टाइम्स चिहाःसंकिपा कासा ११३९ य्‌ ‘इन्द्रायणी’या निंतिं लियांल्यू सिरपाः लाःगु खःसा इन्द्रायणीपाखें थर्ड एनसीआइ एफएफ संकिपा कासाय्‌ वेस्ट नेशनल फिल्म स्पेशल मेन्सन अवार्ड व स्पाइनी बाएबलर इन्टरनेशनल फिल्म फेस्टिभल सन् २०२३ य्‌ बेस्ट नेशनल शर्ट फिल्म नेपालभाषा अवार्ड त्याकेत ताःलाःगु खः । अथेहेतुं निक्वःगु नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड २०२२ य्‌ बेस्ट भिडियो परिकल्पनाकारया सिरपाः नं त्याकूगु खः ।

किपुलिइ दलू द्यःया जात्रा यायेगु नं चलन दु । किपूया इन्द्रायणी जात्राया झ्वलय् थिंलाथ्व अष्टमी अथे धैगु छ्वय्लाभूकुन्हु किपूया साय्मितय्सं दलूद्यःयात किपूया पीगनय् तयेहइ । पीगंद्यःया जवय्पाखे बहनी स्वंगू दलू द्यः तयेहइगु खः । दलू द्यः तयाः अन दलू च्याकातइ अले चच्छि हे अन तइ । कन्हय्कुन्हु थिंलाथ्व नवमिया सनिलय् स्वम्ह हे दलू द्यःयात सांस्कृतिक बाजं धिमे, खिं थानाः बासुरी पुयाः जात्रा यानाः यंकेगु याइ । दलू द्यःयात पीगंद्यः लागांनिसें झिंनिह्राः तं जुयाः जात्रा यानाः साय्मित्वाः अर्थात् कुतिसालय् यंकीगु खः ।
दलू द्यःया जात्रा याइगु इलय् बसा लाया जात्रा याना यंकी । जात्रा यानाः यंकीगु इलय् छम्ह छम्ह दलू द्यः छम्ह छम्हेस्यां ज्वनावनी । स्वम्ह द्यः मध्ये छम्हेसित झिंनिह्राः तनय् दुकाइगु खःसा मेपिं निम्ह दलू द्यः धाःसा साय्मि त्वालय् दुकाइगु खः । दलू द्यः दुकाइगु इलय् न्हूम्ह भौमचा दुकाये थें हे यानाः ईका पःकां पियाः दुकाइगु खः । दलू द्यःया जात्रा साय्मितय्गु गुथिं याइगु खः । गुथिया मनूतय्त पाःपाः वइ । दलू द्यःया जात्रा धइगु दलू मत च्याका जात्रा याइगु खः । उकिं थ्व द्यःयात मत द्यः नं धायेगु याः ।

येँया पश्चिमय् च्वंगु दहचोक यक्व पुलांगु बस्ती खः । थन ‘इन्द्रदह’ नांया छगू पुखू दु । भगवान इन्दं्र उगु पुखुलिइ स्नान याःगु जुयाः थ्वयागु नां ‘इन्द्रदह’ जूगु धाइ । नेपालभाषाया ‘द्यःच्व’ खँग्वःपाखें दहचोक जूवःगु खनेदु । भगवानयात ‘द्यः’ व डाँडायात ‘च्व’ धाइ । थन डाँडाया च्वय् द्यः दुगुलिं थुगु थाय्यात ‘द्यःच्व’ धाःगु व लिपा वहे नां अपभ्रंश जुयाः ‘दहचोक’ जूगु धाइ । थन डाँडाय् दह दुगुलिं नं थ्व थाय्यात ‘दहच्व’ धायेगु यात । वहे नां परिमार्जन जुयाः दहचोक जूवंगु नं धाः ।

छेँ देगः दनेत साधारण व थी थी बुट्टा दुगु दाचि अप्पा छ्यली । गोल, नागोल, स्वांफ्वः बुट्टा, फः अप्पा, कःसिम्वः, गरुड, ख्वाः अप्पा छेँ दनेत छ्यलीगु दाचि अप्पाया ताजि खः । अथे हे देगः दनेत छ्यलीगु पुमा गमा, गं बुट्टा, तीनकुने, पलि बुट्टा, केराफ्वः, धलिंम्वः, छाल बुट्टा, तारा बुट्टा, सँकुलि, झल्लर, धलिं म्वःचा, न्हाय् बुट्टा दाचि अप्पाया ताजि खः । थुकिया नापं देगलय् कुंसल, सिंह, गरुड, नाग कन्या, गणेश, कुमार, तारा, पञ्चबुद्ध, अष्टमंगल, भिंद्यः, त्वलं वा क्षपः, चौकोस थां आदि बुट्टाया दाचि अप्पा छ््यलाबुला याइ । अष्टमंगल डिजाइन याइबलय् श्रीवत्स, पुण्डरिका (पलेस्वां), ध्वजा, कलश, चमर, मत्स्य, छत्र व शंख झ्वःलिकं च्यापा अप्पाया बुट्टा छ््यलाबुला जुयाच्वंगु दु ।
दाचि अप्पाया आधुनिक डिजाइनकथं पर्दा बुट्टा, केराफ्वः बुट्टा, धलिंम्वः बुट्टा, इलांबुट्टा, भल्लर, ख्वाः बुट्टा, सिखः बुट्टा, नसिखः, बज्र लहरा, सिमाकचा, रिवन, तःधंगु रिवन, बज्रतारा बुट्टा, फः पलिह स्वां, स्वां थां, कलश थां परिमेय व म्हय्खामेय्, म्हुतःपौ आदि नं बिस्कंबिस्कं
छ्यलाबुला जुयाच्वंगु दु ।