यलया लाय्कुलिं उत्तरपाखे शंखमूल वनेगु लँ जुयाः वनेबलय् थ्यनीगु गाःहितिया न्ह्यःने च्वंगु लं वनेबलय् ध्वदुइगु चैत्य नापं च्वंगु बहाःयात धुम्बहाः वा गुणलक्ष्मी संस्कारित महाविहार धायेगु याः । थ्व बहाःयात धुम्बहाः छाय् धाल धयागु खँय् न्हापा न्हापा थ्व यक्व ध्वंत दुगु थाय् जुयाच्वन । थथे ध्वंत च्वनीगु थासय् विहार दयेकूगु जुयाः जनभासां ध्वंबहाः धायेगु यात । तर लिपा ध्वंबहाःया अपभं्रश जुयाः धुम्बहाः जुल, अथे हे गुणलक्ष्मी वर्माया पालय् दयेकूगु जुयाः थ्व बहाःयात गुणलक्ष्मी महाविहार धायेगु जुल धयागु धापू दु ।
थनया बहाः देगः नितँजाः यानाः छतँ पौ तयातःगु दु । क्वाःपाःद्यःया मूलुखाय् ह्वःचा ह्वःचा बुट्टा कियातःगु खापा छुनातःगु दु । मूलुखाया च्वय् पञ्चबुद्धया मूर्ति दु धाःसा जवंखवं निपाः झ्याः नापं स्वंगः स्वंगः माने तयातःगु दु । थन अक्षोभ्य मूल यानाः जवंखवं प्रज्ञापारमिता व मूलुखाया च्वय् लीया तोलनय् खवय् पाखे षड्क्षरी लोकेश्वरया मूर्ति तयातःगु दु ।
मूलुखाया जवय् ल्वहंया सिंह निम्ह दु धाःसा फःया जवय् गं छगः नं तयातःगु दु । थनया क्वाःपाःद्यः उत्तरपाखे स्वयाच्वंम्ह ल्वहंयाम्ह अक्षोभ्य बुद्ध खः । क्वाःपाःद्यःया खवपाखे थ्वहे बहाःया मेगु लुखाया जवंखवं फल्चा तयाः थन महांकाल व गणेशया मूर्ति नं तयातःगु दु । क्वाःपाःद्यःया न्हापांगु तल्लाय् लीलं भुनातःगु पञ्चझ्याः छुनातःगु दु ।
थुकिया जवंखवं सारिपुत्र व मौदगल्यान भिक्षुपिनिगु मूर्ति दु । थुकिं च्वय् खुगः त्वानाःसिँ दु । पलिया च्वय् लीया छगः व सिमन्तिया निगः चैत्य दु । थ्व क्वाःपाःद्यःया न्हापांगु तल्ला आगंया रुपय् छ्यलातःगु दु । थन क्वाःपाःद्यःया देगःया न्ह्यःने तग्वःगु परिभोग चैत्य छगः नं दु ।
धुम्बहालय् दशस्थविर आजुपिनिगु नायकत्वय् ४४ म्ह संघ सदस्यत दुगु जुल । थ्वहे सदस्यत मुनाः स्वम्ह स्वम्ह यानाः पालंपाः लछि लछि द्यःपाः फयाः नित्यपुजां निसें कयाः थन यायेमाःगु दक्व ज्या याना वयाच्वंगु दु । थन संघ भोजन गुथि धाःसां थकालि कथं पाः फयेमाःगु चलन दु ।
पौ चिनीगु इलय् दक्कलय् च्वय् च्वनीगु थामा दुच्छि च्वनीगु अप्पा हे धुरि अप्पा खः । कुनय् कुनय् न्याकुंचा छ्यलाः थामाय् धुरि अप्पा वा लक धुरि छ्यलाः थ्व पलिं चीगु खः । न्हापां निखें पौ चिनेगु ज्या आँय्पां पूवंक च्वय् दुछि निखेया आँय्पाय् लः वनीकथं लक धुरि तइ ।
ला रंगया धुसिँ छासिँया जात खः । निभाः, लः, फय्या असर मजुइगु धुसिँ दकलय् बांलाःगु सिँ खः । थौंकन्हय् ततःधंगु काष्ठकलाया निंतिं दकलय् अप्वः छ्यलीगु सिँ खः ।
नेपालभाषा उपन्यास ख्यःया छगः थीगु नगु जुयादीम्ह धुस्वां साय्मिया जन्म बौ नारायणबहादुर व मां दानमाया मानन्धरया कोखं ने.सं १०५० य् येँया झ्वःछेँय् त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कःया वास्तविक नां गोबिन्दबहादुर मानन्धर खःसा धुस्वां साय्मि थ्वयकलं साहित्य लेखनय् थम्हं हे छुनादीगु नां खः । थ्व हे नामं वय्कः दकलय् अप्वः चर्चित व परिचित जुयादीगु दु । त्रिभुवन विश्वद्यालयया इतिहास व संस्कृत विषयया प्राध्यापक जुयादीम्ह साय्मि बहुआयामिक व बहुभाषिक श्रष्टा खः । वि.सं २००८ सालय् हिमाली क्रन्दन नांगु एकांकी च्वयाः साहित्यिक ख्यलय् दुहांझाःम्ह साय्मिं न्हापां कविता, निबन्ध, बाखं, चिबाखं व नाटकया सफू पिकायेधुंकाः लिपा थःगु भाषाय् उपन्यास मदुगु खनाः मिसा नांगु उपन्यास च्वयाः नेपालभाषाया न्हापांम्ह उपन्यासकार जुयादीगु खः । थनंनिसें वय्कलं थःगु च्वसा उपन्यास लेखनय् थातं तयादिल । थ्व विधाय् वय्कलं प्रसिद्धि नं कमय् यानादिल ।
मिसा उपन्यास धुनेवं छगूयां ल्यू मेगु यानाः छगू दर्जन स्वयाः अप्वः न्हून्हूगु प्रयोगया उपन्यास पिकयादीम्ह थ्वय्कः नेपालभाषाया न्हापांम्ह उपन्यासकार, दकलय् अप्व उपन्यास च्वःम्ह उप्यासकार जक मखु विश्व उपन्यास साहित्यय् प्रयोग जूगु न्हून्हूगु प्रयोगत नेपालभाषाय् दुतहःम्ह उपन्यासकार नं जुयादिल । नेपालभाषां बाहेक नेपाली व हिन्दी भासं नं साहित्यिक रचना यानादीम्ह साय्मिया कृतित थीथी भासं नं अनुवाद जूगु दु ।
थ्वय्कःया मास्टरपीस माने यानातःगु ने.सं १०७८ य् पिदंगु आत्मकथात्मक शैलीइ च्वयातःगु यौनवादी व माक्र्सवादी विचारधारा ब्याःगु गंकी उपन्यास च्यागू भाषाय् अनुवाद जूगु दु । फ्रान्सेली लेखकपिं इमिलि जोला, मोपासा थेंज्याःपिं स्रष्टापिनिपाखें प्रभावितम्ह साय्मिजुया थ्व गंकी उपन्यासं निसें नेपालभाषाय् नं सीदयेक यौन मनोवैज्ञानिक उपन्यासया सूत्रपाट जुल ।अथेहे वयकःया मेगु जि भ्वातिं जि सतः उपन्यास नं नेपाः देशं पिने अमेरिकाया सामाजिक, सांस्कृतिक व भौगोलिक परिवेशय् च्वयातःगु नेपालभाषाया न्हापांगु उपन्यास खः ।
थुकथं साय्मिया मिसा, पासा, मतिना, गंकी, जि भ्वातिं जि सतः, निभाः, आदि यानाः झिंस्वंगू उपन्यास, यानाः स्वंगू बाखं सफू व त्रिवेणी व ह्याउँ निभाः यानाः निगू नाटक यानाः नेपालभाषाय् झिंच्यागू, हिन्दी भाषाया न्यागू, नेपाली भाषं न्यागू, अंग्रेजी भाषं निगू सफू पिदंगु दु । भारतीय उपन्यासकार अमृता प्रितमं धुस्वांयात नायक दयेकाः अदालत नांया उपन्यास नं च्वःगु दु । धुस्वां साय्मि नेपालभाषाया न्हापांम्ह उपन्याकार जक मखु नेपालभाषाया न्हापांम्ह चीबाखं अर्थात् लधुकथा च्वमि नं खः । थ्वय्कःया मूस्वां नेपालभाषाया न्हापांगु लधुकथा संग्रह खः ।
उपन्यास विधाय् निकःतक श्रेष्ठ सिरपाः त्याकेत ताःलाःम्ह साय्मियात साहित्य सुता उपाधिं विभूषित याःगु दुसा थ्वय्कलं उपन्यास विधायात च्वन्ह्याकेगु तातुनाः गंकी–बसुन्धरा व दीप–जनमत पुरस्कारया नं स्थापना यानादीगु दु । वि.सं. २०६४ पुस २ गत ७७ दँया वैशय् हृदयाघातपाखें थ्वय्कःया स्वर्गारोहण जुल ।
येँ, खिचापुखुली वेदमान सिंह व चन्द्रकुमारीया काय्मचाकथं सन १९३२ स बूम्ह धु्रवमान भारतया पटना विश्वविद्यालयपाखें सन् १९५२ स विज्ञान विषयस स्नातकोत्तर यायेधुंकाः वेलायतया इप्रियल कलेजपाखें विद्यावारिधि उपाधि यानादीम्ह खः । वय्कः रसायनशास्त्रया विज्ञ अले एक्स–रे सम्बन्धय् ब्वनावःम्ह नेपाःया न्हापांम्ह वैज्ञानिककथं नांजाः, राष्ट्रिय विज्ञान व प्रविधि प्रतिष्ठानया नं कायम मुकायम उप–कुलपति तक जुयादिल ।