यल पटको द्वँया न्ह्यःने क्वालखु वनेगु लँय् धौगाः बही (मणिमण्डप महाविहार) दु । जवंखवं छज्वः सिंह दुगु मूलुखाया दुने प्यकुंलाःगु चकंगु लाय्बँ दु । थनया महांकाल छेलिइ जवय् अंगलय् ल्वहंयाम्ह व सिँयाम्ह यानाः निम्ह दु । अथे हे खवय् अंगलय् हनुमानया मूर्ति दु । उकिया न्ह्यःनेसं बहीद्यःया देग दु । देगःया मूलुखा कलात्मक दु तर तोरण खने मदु । वयां च्वय् स्वपाः चिचीपाःगु झ्याः तयाः द्यःने कलात्मक कार्नेसं छायेपियातःगु दु। वयां च्वय् क्वछूझ्याः तयाः जवं खवं चिचीपाःगु झ्याः छुनातःगु दु । अन दुगु त्वानाःसिँ धाःसा साधारण जुयाच्वंगु दु । उकिया द्यःने आँय्पा दुगु पौ व द्यःने पुल थनाः उकिइ गजू छुनातःगु दु । च्वंनिसें क्वछूझ्याःतकया छगू पताः ब्वयेकातःगु दु ।
देगः या लुखा तसकं कलात्मक खनेदु । थन जवंखवं २२म्ह बोधिसत्वपिनिगु मूर्ति दु । अथे हे लुखाया फुसय् च्याका ल्हाः दुपिं स्वम्ह मेपिं द्यःपिनिगु मूर्ति तयातःगु दु । दुने पूर्व स्वकाः अक्षोभ्य बुद्ध स्थापना यानातःगु दु । देगःया जवय् खुल्लागु छेलिइया च्वय् मातनय् चक्रसम्बर, बज्रबाराही, चण्डमहारोषण, बसुन्धरा इत्यादि द्यःपिं स्थापना यानातःगु दिगि दु । थ्व बाहेक मेखे चाकःलिका छेँय् बहीया संघयापिं च्वनाच्वंगु दु, गुगु सामान्य मनूतय्गु आवास कथं आधुनिक जुइधुंकल । मूलुखाया जवय् थेरवाद कथंया विहार दयेकातःगु दु ।
थ्व बहीया निर्माण गबलय् जुल धइगु सिइमदु । न्हापा लाय्कू लागाय् मणिगणेश मणिकुमार, मणिफल्चा दयेकूबलय् थ्व हे झ्वलय् थुगु बहीया निर्माण जूगु जुइफु । थन लूगु अभिलेखकथं ने.सं. ७९५य् थन देगलय् गजू छाःगु खः । लिपा ने.सं. ८०२ व ने.सं. १०९६य् थुगु बहीया पुनःनिर्माण जूगु खनेदु ।
थनया पञ्चस्थविर आजुपिनिगु नेतृत्वय् थन बन्दे लुइगु, नायः लुइगु, थपाः त्वयेगु आदि धार्मिक क्रियाकलाप न्ह्यानाच्वंगु दु । अथे हे थनया संघया दुजःतय्सं पाःकथं द्यःपाः फयेगु, द्यः खेचायेगु, नित्यपुजा, आरती, स्तोत्रपाठ आदि ज्या यानाच्वंगु दु । उकथं थन दँय्दसं चीभाः बुसाधं, गन्धुरी द्यःया न्हवं, बसुन्धरा व्रत, संदेपुजा, चौछाय गुुथि व महांकाल पुजा इत्यादि नं जुयाच्वगु दु ।