येँ, न्याबहाःया भाजु पे्रमानन्द व मय्जु ललितया काय्भाजु निरञ्जन कपाली सोभियत संघया विश्वविद्यालयपाखें सन १९६९ स इन्जिनियरिङ्ग क्वचायेका वःगु खः । विशेषतः लघु जलविद्युत परियोजनाया डिजाइनया ख्यलय् थ्वय्कः नेपाःया छम्ह न्ह्यलुवाः खः । सुनकोशी, नाम्चे आदि थाय्या जलविद्युत परियोजनाय् थ्वय्कलं प्राविधिक तिबः बियादीगु दु ।
निरञ्जन ताम्राकार अबु पन्ना मान ताम्राकार व मां चिनिलानी ताम्राकारया कोखं ने.सं. १०८६ तछलागा चौथि मंगलवाः कुन्हु मरु, इलाछेँय् जन्म जूगु खः । वय्कः नेपाल लिपि, रञ्जना लिपि व नेपालभाषा च्वन्ह्याकेगु अभियानय् न्हयचिलाच्वनादीम्ह व्यक्तित्व खः । नेसं ११०१ निसें नेपाल लिपि गुथिइ आवद्ध जुयाः नेपाल लिपि व रञ्जना लिपि स्यनेकने यायेगु व नेपाल लिपि प्रवद्र्धनय् युवापुस्तायात नुगः क्वसायेकेगु ज्याझ्वः न्ह्याकेत नं न्ह्यचिलादीगु दु । वय्कः ने.सं. ११३७ निसें ११४२ तक नेपाल लिपि गुथिया नायः जुया नेपाल लिपि संरक्षण व प्रवद्र्धन यायेगु ज्याय् न्ह्यचिला दीगु दु । ईञ्जिनियरिङ्ग विषयया स्नाकोत्तर तगिं अध्ययन क्वचायेकादीम्ह वय्कः ईञ्जिनियर पेशा नालाः नेपाल सरकार व थीथी अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाय् ज्या यानादीगु दु । वय्कः नेवाः जातिया व्यवसायिक उत्थान व समृद्धिया निंतिं थीथी संस्था व पुचलय् आवद्ध जुयादीगु दु । अमृत साईन्स क्याम्पसया निभाः साहित्य पाःलाःया नायः जुयादीम्ह वय्कलं ‘निभाः दँपौ’या न्हापांगु ल्याः सम्पादन नं यानादीगु दु ।
ने.सं. १०७१ यंलाथ्व १२ कुन्हु बाः पूर्णरत्न शाक्य व मां चन्द्रमाया शाक्यया कोखं येँय् जन्म जुयादीम्ह खः— भाजु निरञ्जनरत्न शाक्य । ने.सं. १०९६ य् निकचा नांगु बाखं ज्वनाः झाःम्ह भाजु निरञ्जनरत्न शाक्यं बाखं, ख्यालः व म्येँ च्वयादी । वयकःयात नेपालभाषाय् मूलतया बाखं च्वमि नापं नेपालभाषाया छम्ह सक्रिय कार्यकर्ता व मातृभाषा अनुरागीकथं म्हसीकेगु याः ।
वय्कःया पिदने धुंकूगु सफू थथे दु– निकचा (ने.सं.१०९८), ब्वलासा (ने.सं.११०१) । लुमन्ति खलः, प्यूखाया नायः भाजु निरञ्जनरत्न शाक्यं तःदँ तक नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन न्ह्याकादीगु खः । नेपाल लिपि गुथि स्वने न्ह्यः वय्कलं थासं थासय् वनाः नेपाल लिपि स्यनेगु ज्या नं यानादीगु खः । वय्कः ने.सं ११४२ या न्हूदँ समारोहया नायः नं जुयादीधुंकूगु दु ।
बौ रत्न बज्राचार्य व मां बाबा बज्राचार्यया क्वखं ने.सं. १०८७ (वि.सं. २०२४ असार १६) कुन्हु येँया फसिक्यबया भुजिंबहाः त्वालय् बूगु खः— निर्मल बज्राचार्य । साहित्यकार भाजु बज्राचार्यं विज्ञानया विषयय् (एमएससी) ब्वनेज्या यानादीगु खःसां थःगु मांभाय् प्रतिया माया दुम्ह जूगुलिं थःगु च्वसा नेपालभाषा साहित्यय् नं न्ह्याकादिल । भाषा साहित्य ख्यलय् वय्कःया विधा निबन्ध, स्वास्थ्य सम्बन्धी च्वसु व छधाः प्याखं खः । अथेसां भाजु बज्राचार्यया दकलय् न्हापां पिदंगु च्वखँ सर्गतय् न न्याइ गुकथं (इनाप, ने.सं. ११०६) खः । वय्कःया थीथी पत्रपत्रिकाय् परम्परागत वासःतासः विषयया आपालं च्वसु पिदंगु दु । नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन व ख्यालः कासाय् ब्वति कयाः थीथी सिरपाः त्याकादीधुंकूम्ह बज्राचार्य छम्ह लोकंह्वाःम्ह एफ.एम.या ज्याझ्वः न्ह्याकामी नं खः ।
निर्मला श्रेष्ठ नेपाःया नेवाः व खस संगीत ख्यलय् नांजाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०७५ कछलाथ्वः पुन्हि, बुधबारखुन्हु येँया त्यःरया घवाननी जूगु खः । थ्वय्कः अबु बत्सलाल श्रेष्ठ व मां झुमादेबी श्रेष्ठया प्यम्हम्ह म्ह्याय् खः ।
मचाइलंनिसें रेडियोय् म्ये न्यन्यं थ्वय्कःया संगीत ख्यलय् नुगः क्वसाःगु खः । मचाबलय् त्वाःबहालय् च्वंपिनिगु इनापय् हिन्दी म्ये अले दबुली नं नेवाः लोकम्ये हालाजुइम्ह थ्वय्कःयात छन्हु म्ये हालेत नाचघरय् यंकल । अन छगू ज्याझ्वलय् बसन्त श्रेष्ठनापं सिलु म्ये हालादीगु खः । मिस्त लिबाःन्ह्यबाः मदयेक पिहां वने मज्यू धाइगु इलय् छेँय् मसीक म्ये हाः जुइमाःगु उबलय्या अवस्थाय् गुबलें म्ये रेकर्डया निंतिं चच्छि हे पिने नं च्वनेमालीगु जुयाच्वन । प्याखं हुलेगु नं मंदुम्ह थ्वय्कलं उबलय् दबुली आपालं लोक, ऋतु व भजन नेवाःम्ये हालादीगु दु । वय्कलं हालादीगु म्येया दकलय् न्हापांगु म्येचाः ‘नेपालभाषा म्ये’ (ने.सं. ११००) खः । थुकी वय्कःया निपु म्ये ‘का न्हंै मैंचा मंसीर मैन्हास’ (द्वारिकालाल जोशीलिसें, च्वमि व लय् द्वारिकालाल जोशी) व ‘सितला माजु स्वहुने प्रजाया गथिन जुल हवाल’ दुथ्याः । अनं लिपा पिदंगु ‘निमन्त्रणा’ (ने.सं. ११०६) म्येहना प्याखनय् ‘वासवदत्ता’ भूमिकाया झिपुं मल्याक म्ये हालादीगु दु । दुर्गालाल श्रेष्ठया ‘बिहांचुलि’ म्येहना प्याखनय् नं वय्कलं म्ये हालादीगु दु । अले ने.सं.११०९ स पिदंगु ‘म्येयागु उपहार’ म्येचालय् फुक्क म्ये थःम्हं हे हालादिल । थुगु
म्येचाःया म्ये दुर्गालाल श्रेष्ठ व ध्रुबकृष्ण दीपं च्वयादीगु व वरिष्ठ संगीत सर्जक अम्बर गुरुङ्गं लसय् हनादीगु खः ।
न्हापा झ्वःछेँया प्रकाश पुस्तकालया ग्वसालय् जूगु सांगीतिक ज्याझ्वलय् हालेत दुर्गालाल श्रेष्ठया म्येय् थ्वय्कलं अम्बर गुरुङ्गयात लय् तयेकादिल । उगु म्ये खः ‘म्वाःल हुँ वनेसा थुलि खँ न्यनाहुँ’ । न्हू लसय् हनाः हालादीगु थ्व हे वय्कःया न्हापांगु नेवाःम्ये खः । थ्वय्कलं नास खलः, जन नाट्य परिषद व लेकाली समूहय् नं आवद्ध जुयादीगु दु । थ्वय्कलं दकलय् न्हापां मोहनकुमार श्रेष्ठपाखेंं शास्त्रीय संगीतया ज्ञान कयादीगु खः । लिपा संगीत महाविद्यालयपाखें रामप्रसाद राय, चन्द्रराज शर्मा व रंगराव कादम्बरीपाखें नं संगीतया ज्ञान कयादिल । संगीत ख्यलय् दुहां वयेःधुंकाः थ्वय्कलं नाचघरं, नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठान, त्रिभुवन विश्वविद्यालयया अर्न्तगत शिक्षा समितिइ ज्या यानाः हानं नाचघर हे लिहां झाल । नाचघरं ब्यूगु अवकासया विरुद्ध मुद्दा तयाः त्याकाः नारायणगोपाल गुरुवाचार्य जि.एम. जूगु इलय् वय्कः हानं अन लिथ्यंगु खः । थ्व हे झ्वलय् वय्कः थःगु प्रतिभा ब्वयेत सांगीतिक ज्याझ्वःपाखें निकः स्वकः जापान थ्यंकादिल । लिसें मेमेगु देसय् थ्यंक वनाः थःगु प्रतिभा ब्वयादीगु दु ।
वि.सं. २०२२ सालय् रेडियो नेपालय् म्ये हालेगु ज्या न्ह्याकादीम्ह उबलय् वय्कलं नारायणगोपालया म्ये ‘कुञ्जमा गुन्जियो स्वर कोयलीको’ हालाः स्वरपरीक्षा ताःलाका दीगु खः । लिपा नेपालभाषा ज्याझ्वः ‘जीवन दबुली’ नं आपालं नेवाःम्ये हालादीगु दु । अन वय्कलं शिवशंकर मानन्धर, नातिकाजी श्रेष्ठ व हुतराज शर्माया संगीतय् म्ये हालेगु यानादीगु खः । तता उर्मिला श्रेष्ठ व जिचादाजु हिरण्य भोजपुरे दुथ्याःगु लेकाली समूहया नं थ्वय्कः दुजः खः । थुबलय् हे हालादीगु लोकंह्वाःगु म्ये मध्यय् ‘रनबन घुमी बनबन डुली काफल पाक्यो’ व ‘नखेल्नु जुवा तर तास’ खः । थ्व पुचलं नं वय्कःयात म्येहालामिकथं म्हसीका बीत आपालं ग्वहालि जूवंगु खः । लिपा वरिष्ठ संगीत सर्जक अम्बर गुरुङ्गलिसें स्वापू ब्यायेधुंकाः वय्कःया संगीतय् आपालं लोकंह्वाःगु म्ये हालादीगु दु । थ्वय्कलं स्वसःपुं मल्याक म्ये हाला दीधुंकूगु दु ।
वि.सं. २०५१ सालपाखे थ्वय्कः अमेरिकाया कोलोराडोय् च्वं झाल । अथे जुयाः वय्कः म्ये संगीत ख्यलं तापाये माःगु जक मखु नेपालपाखें छुं नं कथंया मान सम्मानत काये मखन । तर वि.सं. २०७४ पाखे अमेरिका, कोलोराडोया अन्तराष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाजलिसें मेमेगु संघसंस्थां हनेगु ज्या धाःसा जूगु दु । नीनिदँ लिपा वि.सं.२०७४ सालय् नेपाः वयाः हाकनं अन हे लिहां झाल । याकः जीवन हना च्वनादीम्ह थ्वय्कःया गुलि नं म्ये ल्यनाच्वंगु दु उकिं हे वय्कःया म्हसीका ल्यंकेत कुगाः ।
मय्जु निर्मला श्रेष्ठया जन्म अबु हरिगोबिन्द श्रेष्ठ तथा मां रामप्यारी श्रेष्ठया कोखं ने.सं १०८५य् यलया त्यागः त्वालय् जूगु खः । नेपालभाषा विषयय् स्नातकोत्तर यानाः पाटन संयुक्त क्याम्पसय् नेपालभाषा विषय हे प्राध्यापन यानाच्वनादीम्ह मय्जु निर्मलां थःगु च्वसा नं नेपालभाषाया पठनपाठननाप सम्बन्धित विषयपाखे हे न्ह्याकादीगु दु । थ्वय्कःया हस्तलिखित लय्पौ—नेपालया विश्लेषणात्मक अध्ययन (ने.सं ११४०) नांगु सफू पिदंगु दुसा फुटकर च्वसुया रुपय् थीथी पत्रिका गथे नेपालभाषा, लुमन्ति दबू , कुलां आदिइ प्रकाशित जूगु दु । नेपालभाषाया पठनपाठन बाहेक थ्वय्कः —लोकसाहित्य परिषद्या दुजः जुयाः ज्या यानाच्वनादीगु दुसा चक्रपरंहंस योग सेवाया छम्ह सल्लाहकार नं खः । थ्वय्कलं चैनलाकौल पुरस्कार, दीर्घसेवा पदक, गौरी अनन्त सिरपाः, रेवतिरमानन्द धार्मिक पुरस्कार आदि प्राप्त यानादीगु दु ।