प्राचीनकालया नेपालभाषाय् नीतिमूलक बाखं गुलिं संस्कृत प्राकृत भाषाया तप्यंक अनुवाद टिकाया रुपय् खनेदुसा गुलिं तत्कालिन प्रचलित आख्यान, रामायण, महाभारत ग्रन्थया कथावस्तुया छुं किस्सा लिकया उकियात हे विषयभूमि दयेकाः चिनातःगु खनेदु । तत्कालिन जुजु मन्त्रीया काय्पिंत राजनीति, समाजनीतिया ज्ञान बीगु अथेहे समाजयात नीति, आर्दशया शिक्षा बीगुया नापं इमान्दारीता, परिश्रम, स्वाबलम्वनया पाठ स्यनेगु हे थज्याःगु बाखंया तातुना जूगु दु । थुगु इलय् रचना जूगु नीतिमूलक बाखं विशेष यानाः गुलिं बाखनय् कथावस्तुया माध्यमं सन्देश बीगु यानातःगु दुसा गुलिं बाखनय् पात्रतय्गु सम्वाद पाखें सन्देश ह्वलेगु यानातःगु दु । मेमेगु बाखं सफूया तुलनाय् नेपालभाषाय् थज्याःगु सफू म्हो जक खनेदु ।
नीर शाह नेपाःया छम्ह नांजाम्ह संकिपामि, साहित्यकार व सञ्चारकःमि खः । संकिपाया निर्देशक, अभिनेता व म्येच्वमिकथं वय्कः तसकं नांजाम्ह खः । नेपालभाषाया निगूगु संकिपा “राजमति”या निर्देशन याःम्ह नीर शाहया जन्म वि सं २०१० साल असोज २६ गते येँया ज्ञानेश्वरय् जूगु खः । वय्कःया अबुया नां देबेन्द्र विक्रम शाह व मांया नां बोध कुमारी शाह खः । मचांनिसें हे नाटकय् निर्देशन व अभिनयपाखे नुगः क्वसाःम्ह नीर शाहया न्हापांगु संकिपा बि सं २०२४ सालं पिदंगु “परिवर्तन” खः । बासुदेव, मसान, सेतो बाघ व अकाल नांयागु संकिपाया निर्देशक नीर शाहया छगू ज्वःमदुगु संकिपा “राजमति” खः । वय्कः नीर शाह नेवाः संकिपा “राजमति” या निर्देशनकलिसें निर्माता नं खः । नेपालभाषाया संगीत व साहित्य थपु यायेगुपाखे नं नुगः क्वसाम्ह नीर शाहया कुतलं हे गुड नाइट एफ एमय् नेपालभाषा ज्याझ्वः न्ह्याःगुृ खः । अथेहे तुं नेपालभाषाया न्हापांगु टिभि ज्याझ्वः “हाबलासा” नं नीर शाहं न्ह्याकूगु टिभि च्यानल “शांग्रिला च्यानल” पाखे पिलूगु खः । व धुंकाः नेपाल टेलिभिजनय् शांग्रिला च्यानल डे टिभि धकाः न्ह्याकूगु इलय् नेपाःया दकलय् न्हापां स्याटेलाइटय् वंगु नेवाः ज्याझ्वः “हसना” प्रसारण याःगु खः । नेपाल टेलिभिजनया संस्थापक नीर शाह आपालं संघ संस्थालिसे आबद्घ वय्कः आपालं सिरपा, सम्मान, विभुषणपाखें सम्मानित व्यक्तित्व खः ।
ल्यासे मय्जु बांलाः, बेइमान यायेमते न्हां’ थें ज्याःगु अतिकं लोकंह्वाःगु म्येय् सः बियादीम्ह म्येहालामि नीरा श्रेष्ठया जन्म येँया त्यःरय् जूगु खः ।
अबु साहिँला शाक्य व मां न्हूच्छेमाया शाक्यया कोखं ने.सं. १०९२ अनलाथ्वः पारु, सुक्रबारखुन्हु यलया इकुननिइ वय्कःया जन्म जूगु खः ।
नेपालभाषाया लोकं अतिकं ययेकूगु म्ये ‘स्वयेगु मन जुल रे’ च्वयादीम्ह भाजु नील शाक्य बहुप्रतिभां जाःम्ह ब्यक्ति खः । थुगु म्येलिसें ‘छं मुसुहुं न्हिलाः स्वःसा’, ‘वय्गु छं बचं बियाः’, ‘दाइचा छ ला’, ‘सितिं वनी न्हां’, ‘जिगु बैसं धाल’, ‘वा वःगु स्व रे स्व रे’ म्ये च्वयादीम्ह शाक्यं उदीतनारायणया सलय् न्हापांगु नेपालभाषाया म्ये ‘माया रे रत्न’, ‘थौंकन्हय्या ल्यासेत’, ‘यंकि यंकि जिन्दगी बरु’, ‘तिकिझ्याः प्वालं जः ज्वयाः वः थें’, लिसेंया ६५ पु नेपालभाषा म्येय् संगीत तयादीगु दु । ‘अय्लाः अय्लाः’, ‘गल्ली दुने’, ‘यज्यूया नामय्’, ‘बागलाया स्वां’ लिसें ‘ल्हाः हुस्लुं प्वाः फुस्लुं’ संकिपाया टाइटल म्ये लिसें १६ पु नेपालभाषा म्ये वय्कलं हालादीगु दु । ख्वताबजि, धौबजि टेलिप्याखनय् लय् तयेगु लिसें अभिनय यानादीम्ह वय्कलं ‘पानवति’, ‘पटाचारा’ संकिपाय् अभिनय यानादीगु दु । यल महानगरपालिका १६ वडा कलाकार समितिया दुजःकथं स्थानीय तहय् कला विकासया निंतिं सक्रिय जुया च्वनादीम्ह शाक्यं खय् भाय्या ३० पु सिबें अप्वः म्येय् संगीत तयादीगु दु ।
वय्कलं ‘स्वयेगु मन जुल रे’ म्येया निंतिं २०५६ सालय् न्यू ट्यालेन्ट अवार्डय् उत्कृष्ट म्येच्वमिया सिरपाः त्याकादीगु दुसा संगीत ख्यलय् २५ दँ योगदान यानादीगुलिं २०७३ सालय् लाय्कू राजभाइ प्रतिभा पुरस्कार द्यछाःगु खः ।