यें दक्षिण पश्चिमय् लाःगु छगू नेवाः बस्ती पुलाम (पुलांगु नैकाप) नं खः । थन थिंलाथ्व दशमी कुन्हु बालकुमारीया जात्रा जुइ ।

बखुंमदःया होम
बखुंमदः जात्राया मेगु छगू महत्वपूर्ण पक्ष धयागु बःखुया विष्णुदेवी देगः न्ह्यःने, दिपय् व किपूया पीगं द्यः (इन्द्रायणी)या न्ह्यःने जुइगु होम नं खः । थ्व होमया स्वापू येँया लुतिइ जुइगु सर्पाहुति होमलिसे दु धाइ । थ्व होमया इलय् म्येय्या नुगःचु्, चखुंचा दुयाः होम याइ । होमया निंतिं अष्टमीकुन्हु किपूया क्वाथछें पःमाःत बःखुइ वनी । उबलय् इन्द्रायणीइ बलि बिउम्ह म्येय्या नुगःचु ज्वनावनी । बःखुया विष्णुदेवीया पुजा सिधयेवं उमिसं ज्वनावःगु म्येय्या नुगःचु दुयाः होम याइ । थन होम याये सिधयेकाः किपूया दक्षिण पश्चिमय् लाःगु दिपय् चखुं दुयाः होम याइ । होम याइबलय् छज्वः चखुंचा मध्ये माचखुं छम्हेसित ब्वयेका छ्वइसा छम्हेसित होमय् आहुति बी । थन होम सिधयेकाः पीगं द्यःया न्ह्यःने होम याइ । थन होम याइबलय् दुगु बलि बी ।
लोककथन कथं येँया लुति (इन्द्रायणी)इ सर्पाहुति होम याःबलय् होमय् दुयाछ्वःम्ह बखुं ब्वयावनाः बःखुइ जूवल । किपूमितय्सं थुकियात बांलाःगु लक्षण तायेकाः थन नं होम यायेगु सुरु यात । थन होम यायेबलय् बखुंयात होमय् आहुति मबिसे ब्वयेकाछ्वइ ।

वा पीत पुवाचा दयेकेत वापुसा तयेगु ज्यायात पुवादेज्या धाइ। थ्व ज्या वापी स्वयां स्ववाः प्यवाः न्ह्यः याइ। ख्वं मल्यंक चा नचुक दायेपाले यानाः अप्पा बाकू, चागःचा आदि ल्ययाछ्वइ। ३ — ३.५ फुत ब्या व च्याकु झिकुतिया हाकः यानाः पुवाचा पुइबलय् लः कुने अःपुकेत छपौया च्वय् व मेगु पौया क्वय् छ्यंपौ यानाः पौ÷चः दयेकी। पौया छबःचा चा सालाः तिक्वय् तइ। चा सालीबलय् बापौया छखे बापौया मेखे तिक्वय् लाकी। पती चा माथं वंकी। सिथय् छध्वः त्याचाचिंक वा तयाः सि तइ। दथुइ उतिग्यंक वापुसा ह्वलाः कुलिं तिक्वया चा इयाः माथं वंक ल्हाइ।
न्हापां वापुसा तइबलय् वापुसा तइम्हं न्यापुचःचा वा तयाः जाकि निगःचा व स्वां भचा जक तयाः जूसां पुजा याइ। इष्टदेव बाय् स्वयम्भूपाखे स्वयाः इच्छा पूवनेमा धयागु आसिका यानाः पुजा याइ। न्ह्यःने दुपिं सकसितं कीगः तिंके बी।
पती ल्हानागु चाय् ग्वः काइ। ग्वः काइबलय् ख्वातुथाय्या चा लिकयाः नचुकाः सालुथाय् तइ। अप्वःगु चा लिकयाः तिक्वय् तइ। भंmगलं खिने मफयेकेत पती क्वचिम्वलं क्वचिनाः पिचिंकी। अय्नं दुख बिल धाःसा पिवाः च्वनेगु याइ।
वापुसा बुयाः चा ल्ह्वनाहल धायेव पुवाचा ल्ह्वनेगु याइ। ल्ह्वनाहःगु चाय् कथिचां पातापाता दायाः चा नचुकाः निभाः क्यातुकाः पुवाचा ल्ह्वनेगु ज्याभलं सँ छ्यंके थें यानाः द्यःनेया चा लिकयाः ल्ह्वनेगु याइ।
झ्वालांपालां वा वयाः चा प्यानाः ज्या याये मछिनाः पुवाचा तयेगु लिपा लाइगु अवस्था जुइबलय् पौ ज्यानाः द्यःने पिजक चिंकाः नं पुवाचा तयेगु याइ। थज्याःगु अवस्थाय् वापुसा ल्हाकेत गंगु चा बाय् फि हयाः ल्हाकेगु याइ। अप्वः धया थें द्वबुँइ थज्याःगु अवस्था वइ।
पुवाचा तयेगु थाय् लः तये अःपुथाय् व बस्तुं दुख बी मफयेक सुरक्षा याये छिंथाय् स्वयाः दयेकेगु याइ। बुँया ध्याक्व प्वः निखें उतिग्यंकाः माथं वंकी। प्वः क्वथ्याकाः ध्याक्व थथ्याकेगु याइ मखु। फयांफक्व वाःपीथाय् बुँइ हे तयेगु याइ। चकंथाय् लाइबलय् छचाःंिलं वालं चिनाः बाय् खाः म्हुयाः सुरक्षित याइ। मौसम बांमलाइ थें जुयावल धाःसा निभाः थीसां सहः यानाः अल्सि मचासे ज्या याइ।

क्वचिम्वः
वापुसा तयाथाय् चखुंबखुनं खिनी धकाः चा पिचिंकेगु तफिगु सिँपौ। तःलय् माथं वनी। द्यःने दथुइ गाःचा म्हुयाः न्याक्क कत्तिक चु तयातइ।

खाःम्हुये
लः खनेदयेक गाः म्हुये। पुवाचा सुरक्षित यायेत पुवादे छचाःलिं लः खनेदयेक गाः म्हुयातइ। तिंन्हुयाः हाचां गाये मफइभनं स्वकु स्वकुत्या ब्या याइ।

ग्वः काये
वापुसा तयाः चा ल्हानाथाय् ततःग्वःगु चा लिकाये। ग्वःकाइबलय् गंथाय् जूसा पती न्हुयाः काइ, प्याःथाय् जुइबलय् तिक्वय् च्वनाः काइ। चा सालुथाय् नचुकाः चा तइ।

द्वःबुँ
माथं वंगु बुँ। फाँत तफाँत जुयाः माथं वनाः नं लखं लाइ। चाबुँ जुइ। लः दत धायेव उजुंसुजुं सुइ मखु। चा नाइसे। वा पी अःपुइ। चा कुचा यायेबलय् प्यानुइ।

पुवाचा ल्ह्वनेगु ज्याभः
पुवाचाय् चा लिकायेगु ज्याभः। २.५—३ इञ्च ति फि व १२—१८ इञ्च ति हाकःगु सिइ फिपाखें तःलय् १.५ इञ्चति पिहां वयेक पंकी बाय् नकिं पाछि पाछि पाक तानातइ। नकिंया फ्वः लिकया तइ। सिँया द्यःने हाकःपाखे सिथय् जवंखवं भचा छानाः ग्वः मुंकातइ। थुकी दथुइ फिपाखें पिचायेक ह्वः छह्वः खनाः कुछिति हाकःगु म्हुलिं थूगु पं बाय् सिँया चु छपु क्वातुक जुइक तयातइ।

वालं ची
बार तये। चकंथाय् बुँइ वापुसा तयाः सुरक्षित यायेत खाः म्हुया लः पिकाये मफुथाय् वालं चीगु याइ। पुवादे वालं चीबलय् पंया मा तयाः पं हे बेसाः तयाः क्वातुक चिनातइ।

सि
सिथ। वापुसा तइबलय् वा छ्यालब्याल मजुइकेत पती निखेरं वायागु सि तइ। त्याः तत्याः याइ मखु। निगःस्वंगः वंकाः तप्यंकी। सिया पुवाचा तपु जुइ।

येँ, लगंया भाजु बुद्धिमान व मय्जु धनकुमारीया काय्मचा पुष्परत्न सन १९४३ स बूगु खः । वय्कलं सन् १९६८ स त्रिविविपाखें विज्ञान बिषय कयाः स्नातकोत्तर शिक्षा क्वचायेका दिल । लिपा फ्रान्स झायाः सन् १९७९ स वनस्पति विज्ञानय् विद्यावारिधि उपाधि कयादिल । नेपालय् दुगु थी थी कथंया स्वां, सिमा आदिया अनुसन्धान यानादीगु खः । थ्वय्कलं नेपालभाषाया माध्यमं थी थी स्वां–सिमा, सिसाबुसाया सम्बन्धय् सपूm नं च्वयादीगु दु ।

मूर्ति, चित्रकार पुष्परत्न शाक्यया जन्म ने.सं. १०६३ गुंलाथ्वः सप्तमि, आइतबारखुन्हु येँया झ्वःछेँ बनिया चुकय् अबु ज्ञानरत्न शाक्य व मां ऋद्धिमाया शाक्यया कोखं जूगु खः । चित्र व मूर्तिकलाय् स्नातक यानादीम्ह वय्कलं चित्रकला, सामाजिक सेवा यानादीगु दु । वय्कलं पौभाः नं च्वयादीगु दु । वय्कलं भृकुटी मण्डपय् जातीय प्रदर्शनी यानादीगु दु । वय्कलं वि.सं. २०२५ सालय् परम्परागत कला प्रदर्शनीइ हःपाः सिरपाः व ने.सं. १०८८ या नेपालभाषा अन्तर क्याम्पस साहित्य गोष्ठिइ ल्यू सिरपाः त्याकादीगु दु ।