सःखि बाय् सु प्वाँय् निलाः रिङ्ग थें दयेकातःगु चाः । ल्हाःम्हुलिं न्ह्याये मदइकथं ज्वलं त्याः जुइकी । छचालय् स्वबः प्यबः निलातःगु प्वाँय् हिनाः क्वातुक निलातइ । प्वाँय् ल्हाःम्हुलिं थूज्वलं याइ । न्हापा हे गपाय्हाकः माली अन्दाज यानाः प्वाँय् निं निली । १२— १५ इञ्चतिया व्यास याइ । दथुया ह्वः ६—८ इञ्चतिया जुइ । प्यं माथं मवंगु चाया भारा धंकेत प्यंचालय् तइ । थुकियात प्यंचाः नं धाः ।

न्ह्यःने निप्वाः ल्यूने निप्वाः यानाः प्यप्वाः दुगु भुतू । आपा तँ चिनाः भुतू अतःबुतः लाकाः दयेकातइ । चां इलाः पिचुका तइ । सामान्य भुतू सिकं भचा तःधं जुइ । न्ह्यःने मि दुइत छप्वाः व जवपाखे नौ घ्वायेत छप्वाः प्वाः दइ । ग्वं ग्वंगु सि दुइछिंक भुतूप्वाः भचा तप्वाः याइ । ल्यूनेयागु प्वालय् कसि द्यछुइ । तु काकाः लय्ति वःलिसे थुकी तयाः क्वाकी । न्ह्यःनेया प्वालय् बं द्यछुइ । क्वानाच्वंगु लय्ति थुकी तयाः दायेकी ।

प्वकय् प्वक ग्यछि लः व बजि तयाः दयेकातःगु थ्वँ । दछिं दतले हाकु जाकिया दयेकी । मात्रा मिलय् यानाः किमना, छ्वकमना व पामना नं तयेगु याइ । सामाज्या धुँधुं चिकुलाया बखतय् दयेकेगु याइ । लः तयाः छवाः दतकि जक पाकय् जुइ । छकः क्वकाये धुंकल धायेव न्हिं न्हिं बाय् छन्हुइ अतः संका बीमाः । मखुसा फ्वसा ह्वये यः । पुलां जूसां खाइखाइ चाकुचाकु धायाः सवाः सानाच्वनी । ता थित धायेव धाःसा खाइसे च्वनी ।

‘धेधेचुल पासा’ जेम्स प्रधानया सलय्‌ थ्वःगु थुगु म्ये नेपालभाषाया अतिकं लोकंह्वाःगु म्ये खः । थुकथं हे ‘मुक्ति एण्ड रिभाइभल’ ब्याण्डया ‘चौबन्दी चोलो’ नं नेपाःया संगीत ख्यलय्‌ सदां लुयाच्वनीगु म्ये खः । थजाःगु म्येया च्वमि प्रकाश ‘दीप’ (प्रकाशकुमार श्रेष्ठ) अबु सुशिलकुमार श्रेष्ठ व मां छोरीदेवी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०७८ सिल्लाथ्वः तृतिया, बुधबारखुन्हु येँया खिचापुखुली जन्म जुयादीम्ह खः । थौंकन्हय्‌ बाफल, कोहिनूर हाउजिङय्‌ च्वनादीम्ह वय्‌कलं २०३२ सालंनिसें म्ये च्वज्या न्ह्याकादीगु खःसा नेपालभाषा व खस नेपाली भासं ३०० पु सिबें अप्वः म्ये च्वयादीगु दु ।
२०४५ सालय्‌ रेडियो नेपालय्‌ रेकर्डिङ जूगु सपनाश्रीया सलय्‌ मदन परियारया संगीतय्‌ ‘रोपीसकेँ आशाको फूल’ वय्‌कःया न्हापांगु रेकर्ड जूगु म्ये खः । २०५१ सालय्‌ नेपालभाषाया म्ये ‘भुतुमालि ब्वयेकाः जिगु मन ख्वयेका’ म्ये श्रीजना श्रेष्ठ व किरण कपालीया सलय्‌, अष्टमान पलाञ्चोकेया संगीतय्‌ रिमिझिमि क्यासेट ब्व २ स पिदंगु दु ।
नेपालभाषाया म्ये ‘धेधे चुल पासा’ २०५५ सालय्‌ पिदंगु म्ये खः । वय्‌कलं ‘कारखाना’ खस नेपाली भाय्या संकिपाय्‌ ‘पल त्यो कस्तो पल’ म्ये नं च्वयादीगु दुसा भिडियो संकिपा ‘विध्वंस’य्‌ ‘घिन्ताङ घिन्ताङ’ म्ये च्वयादीगु दु । वय्‌कःया आःतक ११० पु म्ये रेकर्ड जुइधुंकूगु जुल ।
ने.सं. ११३१ स म्येमुना ‘धेधे चुल पासा’, ने.सं. ११३८ स ‘मिखा भाय्‌’, २०७५ सालय्‌ ‘गोरी गोरी अलि काली काली’, ‘परदेशी दाजै’, ‘चौवन्दी चोलो’ दुथ्याकाः खस भाय्या म्येमुना (सिडी) पिथनादीगु खःसा नेपालभाषाया ८ पु यानाः मुक्कं १६ पु म्येया म्युजिक भिडियो नं पिथना दीधुंकूगु जुल ।

प्रकाश श्रेष्ठ नेपाःया संगीत ख्यलय्‌ छम्ह लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्‌कः ने.सं. १०७७ प्वहेलागाः त्रयोदसि, सोमबारखुन्हु वीरगञ्जय्‌ जन्म जूगु खः ।
थ्वय्‌कः वरिष्ठ संगीत सर्जक भीम विरागया हःपालं संगीत ख्यलय्‌ दुहां झाःगु खः । वि.सं. २०३० सालपाखें निसें संगीत ख्यलय्‌ सक्रियम्ह थ्वय्‌कलं स्वर परीक्षा हे मब्यूसें रेडियो नेपालय्‌ थःगु म्ये रेकर्ड यानादीगु खः । थ्वय्‌कःया आपालं म्येत लोकंह्वाः । उकी मध्यय्‌ ‘सफल तिम्रो त्यो जिन्दगीलाई’, ‘गहिराईमा डुब्दै नडुब’ नं खः । थ्वय्‌कलं लोक, आधुनिक, भजन व थीथी विधाय्‌ द्वःछिं मल्याक म्ये हाला दीधुंकूगु दु । संकिपाय्‌ नं सलंसः म्ये हालादीगु दु । वय्‌कःया झिंन्याचालं मल्याक म्येचाःत पिदंगु दु ।
थ्वय्‌कः भारतया इलाहावादं संगीत प्रभाकर यानादीम्ह खः । थ्वय्‌कलं ‘ख्वये वइबलय्‌ मन याउँसे च्वंसा’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय्‌ न्ह्यू बज्राचार्य), ‘सतिनाः जिनाप वःसा मतिना ह्वइ फसय्‌सं’ (मिरा राणानापं, च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय्‌ द्वारिकालाल जोशी), ‘गुलि न्ह्यैपु फय्‌ थ्व वःगु’ (मिरा राणानापं, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय्‌ द्वारिकालाल जोशी), ‘सुख यः न्ह्याम्हेस्यां सुख यः’ (संगीता शाक्यनापं, लय्‌ मानकृष्ण वा वा), ‘थः धाःपिन्त म्हिगः छ्वासलय्‌ वाना’ (च्वमि यसराज, लय्‌ सुमन कपालि) थें जाःगु नेपालभाषाया नं लोकंह्वाःगु म्येत हालादीगु दु । थ्वय्‌कलं ने.सं.११०८ स नेवाः दबुली म्ये हालादीगु खः ।
थ्वय्‌कलं वीरगञ्जया ठाकुरराम कलेजं वाणिज्यय्‌ स्नातक यानादीगु खः । लजगाःकथं उबलय्या नेपाल वायुसेवा निगमय्‌ ज्या यानादीगु खः । संगीत ख्यलय्‌ वयेन्ह्यः थ्वय्‌कः नेपाःया राष्ट्रिय कासामि नं खः । टेबुलटेनिस व क्रिकेट कासाय्‌ थ्वय्‌कःया दख्खल दु । थ्वय्‌कःयात प्रवल गोरखा दक्षिणवाहु पदकलिसें आपालं मान, सम्मान व पदवी छाय्‌पियातःगु दु ।

नेपाःया संकिपाख्यलय्‌ नांजाम्ह निर्देशक प्रदिप रिमाल नेपाःया न्हापांगु नेवाः फिल्म “सिलु”या निर्देशक खः । वय्‌कलं के घर के डेरा व माया नांयागु खस नेपाली भायया संकिपा नं निर्देशन यानादीगु दु । मचांनिसें कलाख्यलय्‌ नुगः क्वसाःम्ह प्रदिप रिमाल वि सं २०११ साल पाखे भिमनिधि तिवारीं नीस्वंगु नेपाली नाटक संघया दुजः जुयाः पलाः न्ह्याकूम्ह खः ।
वय्‌कः रिमाल बि सं २०१६ निसें २०२० सालतकया कलेज जीवनय्‌ कृष्णचन्द्र सिंह प्रधान, विजय मल्ल, गोबिन्द बहादुर गोठाले, हृदयचन्द्र सिंह प्रधान थेंजापिं नांजापिं नाटककारपिनिगु नाटकय्‌ अभिनय यानादीम्ह खः । नेपाली संकिपाख्यलय्‌ म्येच्वमि कथं च्वसा न्ह्याकूम्ह भाजु प्रदिप रिमालं मनको बाँध, माइतिघर, के घर के डेरा, अन्याय, माया संकिपाया म्ये च्वयादीगु दु ।
तत्कालिन शाही नेपाल चलचित्र संस्थानय्‌ चलचित्र निर्देशक जुयाः ज्या यानादीम्ह भाजु प्रदिप रिमाल भारतय्‌ फिल्म व टेलिभिजन सम्बन्धी नांजागु स्यनाकुथि फिल्म एण्ड टेलिभिजन ट्रेनिंग पुना इन्स्टिच्युटय्‌ फिल्म निर्देशनया डिप्लोमा यानाझाःम्ह खः । वि सं २०४९ सालय्‌ नेपाली लोक साहित्य परिषदया मानार्थ सदस्यपाखें सम्मानित प्रदिप रिमाल सन् १९८० पाखे ताशकन्दय्‌ अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म फेस्टिभलय्‌ नं ब्वति कयादीगु दु । आपालं संघसंस्थाय्‌ आबद्ध वयकयात आपालं सिरपा व सम्मानं छायेपियाःतःगु दु ।

६ थरी श्रेष्ठत मध्ये प्रधानत नं खः। प्रधानतय्त पःमाः नं धाइ । यलय् न्याम्ह, येँय प्यम्ह, ख्वपय् न्याम्ह, थिमिइ व किपुलिइ निम्ह प्रधानतय्सं जुजु ल्ययेगु, तयेगु, लिकायेगु व जात्रा पर्वय् ध्यबा फ्यायेगु प्रावधान मल्लकाल निसें दु । राजसभा परिषद थें लिच्छवी व मल्लकालनिसें दुगु थज्याःगु परम्परा, जात्रा पर्व न्याकेबलय् प्रधान स्यस्यःतय्सं हे निर्णय बीगु परम्परा दु । प्रधानत लायकू सत्तिकच्वनेगु याइ । प्रधानतय्सं हिन्दू धर्म माने याइ । थँबहीया प्रधानतय् सिंहसार्थवाहुनाप स्वापू दुगु चकंद्यःया जात्रा दँय्दसं होलिपुन्हिया कन्हय्कुन्हु यायेमाःगुलि बौद्ध धर्म माने याइ । थनयापिं प्रधानतय्त स्वनिगलय् मान प्रधान, लाल प्रधान, प्रसाद प्रधान व नर्सिङ्ग प्रधान याना प्यंगू स्तरय् ब्वथलातःगु दु । कर्णाटक वंशया जुजु हरिसिंह देवया भारदार प्रधानत सिमरौनगढं नेपाः उपत्यकाय् दुहांवःगु खः । थुपि स्वनिगलय् येँय, यल, ख्वप, किपू, तोखा, सक्व, नेपाः गाःया थीथी थाय्लिसें नेपालंपिने भारतया दार्जिलिङ्ग व सिक्किमय् बसोबास यानाच्वंगु दु ।

प्रवेशमान शाक्य
वरिष्ठ गायक प्रवेशमान शाक्य अबु पन्नाकाजी शाक्य व मां ज्ञानदेवी शाक्यया कोखं ने.सं. १०८२ थिंलागाः पारु, सुक्रबारखुन्हु बूगुु खः । रेडियो नेपालं २०४५ सालय्‌ स्वर परीक्षाय्‌ ताःलाका दीम्ह वय्‌कःया नेपालभाषाया म्येमुना ‘लसकुस’ व ‘कलश’ पिदंगु दुसा खस नेपाली भासं झिगुलिं मल्याक म्येचाः पिदंगु दु ।
वय्‌कलं ‘किसि न्याइम्ह मदनमान’, ‘ख्वताबजि’, ‘२४ लाइभ शो’य्‌ प्याखं नं म्हितादीगु दुसा नेपालभाषाया संकिपा ‘मतिनाया कलि’, ‘बांलाःमय्‌जु’, ‘गज्याः गज्याःपिं मनूत दु’, ‘याकः मिसा’या लिसें थीथी खस नेपाली भाय्‌या संकिपाय्‌ पाश्र्वगायन नं यानादीगु दु ।
कलिउड फिल्म अवार्ड, इमेज अवार्ड, जीवन्त संस्कृति संरक्षण समाज, नेपाल खड्गी सेवा समितिपाखेंं नेपाःया संगीत ख्यलय्‌ यानादीगु योगदानया कदर यासें हना, हलिं नेवाः दबूपाखे रमेश ताम्राकार लुमन्ति सिरपाःपाखें सम्मानित जुयादीम्ह म्येहालामि शाक्यं एकल साँझ ज्याझ्वः नं यानादीगु दु ।

येँया भाजु प्रसन्नमान प्रधान नेपालय् रसायनशाास्त्रय् स्नातकोत्तर तक ब्वनावःम्ह न्हापांम्ह नेपाःमि खः । थ्वय्कःया कुतलं त्रि–चन्द्र कलेजय् रसायनशास्त्र विभाग नीस्वनेगु ज्या जुल । लिपा त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत रसायनशास्त्र विभाग न्ह्याकेगुली न्ह्यलुवाः जुयादिल । वय्कः सन १९६५ स विभागीय प्रमुख नं जुयादिल ।

नेवाः सङ्गीतय्‌ न्हिच्छि चच्छिया प्रहरपतिकं हिलाः हिलाः हालीगु म्येयात प्रहर म्ये धाइ । थीथी रागया म्येयात न्हिच्छि चच्छिया निश्चित प्रहरय्‌ जक हालेगु नेवाः लोकव्यवहार दु । अथेसां दक्वथासं छगू हे मान्यता धाःसा मदु । सङ्गीत शास्त्रय्‌ रागया स्वर÷सूरया विश्लेषण यानाः व रागया म्ये हालेगु निश्चित प्रहर क्वःछी । नेवाः परम्परागत सङ्गीतय्‌ रागया प्रहर क्वःछीगु सङ्गीत सिद्धान्त लुइके मफुनि ।

प्रहर- म्येया धलः
प्रहर/ई -हालीगु म्ये/राग
सुथया प्रहर -राग ब्यांचुलि
सुथया प्रहर- राग रामकलि
ह्याउँनिभाःया ई -राग गुञ्जलि
बान्हि न्ह्यःया ई- राग आशावरि
न्हिनसिया ई-राग सारङ्ग
निभाः बीगु न्ह्यःया ई- राग केदार
बाचा ई न्ह्यः- राग विभाष
बाचा इलंनिसें सुथय्‌ द्यः मलूतले -राग विहाग