चित्रकलाकार प्रेममान चित्रकारया जन्म ने.सं. १०६४ थिंलाथ्वः चौथि, बुधबारखुन्हु येँया भिंद्यः त्वालय् अबु पृथ्वीमान चित्रकार व मां चन्द्रमायाया कोखं जूगु खः । आई. ए. तक ब्वनादीम्ह वय्कलं परम्परागत चित्रकला च्वयादी । लिसें वय्कलं नेपालभाषां चिनाखँ, मे, च्वखँ आदि नं च्वयादी । वय्कःया न्हापांगु चित्रकला ब्वज्या सन् १९६२ स यँेय् यानादीगु खः । वय्कलं सन् १९७९ स स्वयम्भू भूदृश्यचित्र चित्रकला ब्वज्या नं यानादीगु दु । वय्कलं सन् १९७४ य् नाफाय् ल्यू सिरपाः, सन १९७८ य् नाफाय् न्हाप सिरपाः व सन् १९९४ य् इन्द्रराज्यलक्ष्मी प्रज्ञा पुरस्कार त्याकादीगु दु ।
फुम्ह खः । वि.सं. २००० सालय् थःगु देह त्याग यानादीम्ह वय्कःयात वि.सं. २००१ य् नेपाल उद्योग प्रदर्शनीया इलय् मरणोपरान्त नगद पुरस्कारपाखें सम्मानित याःगु खः । थ्वयां न्ह्यः वि.सं. १९९४ य् नं वय्कलं उद्योग प्रदर्शनीइ नगद सिरपाः त्याकादी धुंकूगु खः ।

भाजु प्रेममान पुं (चित्रकार)जुया जन्म ने.सं. १०६४ थिंला थ्व ४ कुन्हु येँय् भिन्द्यःत्वालय् जूगु खः । वय्‌कःया बौया नां वखतमान चित्रकार व मांया नां चन्द्रमाया चित्रकार खः । नेपालभाषां कविता, म्ये, च्वखँ च्वयादीम्ह भाजु चित्रकार नेपाःया नांजाःम्ह चित्रकार खः । वय्‌कःया चित्रकला तसकं च्वन्ह्याः । वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु न्ह्यानाच्वंगु परम्परा कला (तिसा, ने.सं११३) नांगु च्वखँ खः । वय्‌कःया प्रकाशित कृति– नसला कविता संग्रह (ने.सं.११२२), परम्पराय् च्वज्या विधि (ने.सं.११२७) सफू खः । अथेहे वय्‌कःया म्येँया म्येचाः(सी.डी) नं पिदंगु दु । भाजु प्रेममान पुं नं चित्रकलाया ख्यलय् आपालं सिरपाः त्याकादीगु दु । गथे — इन्द्रराज्यलक्ष्मी प्रज्ञा पुरस्कार, नरोत्तमदास इन्दीरा श्रेष्ठ गुथि पुरस्कार । वय्‌कः नेपाल परम्परागत कलाकार संघया नायः, नेपालभाषा एकेडेमिया दुजः खः । वय्‌क नेपालः राष्ट्र बैंकया सिक्का डिजाइनर कमितिइ नं दुथ्याः ।

प्रेमशान्ति तुलाधर नेपालभाषाया गद्य लेखनया छम्ह सशक्तम्ह हस्ताक्षर खः । वय्‌कःया मांया नां ज्ञानदेवी स्थापित व बाःया नां मणिरत्न स्थापित खः । वय्‌कः भोताहिति येँय् ने.सं.१०७२ स बूगु खः । वय्‌कःया न्हापांगु प्रकाशित रचना सितु पत्रिकाय् ने.सं.१०८८ स पिदंगु जीवन व संघर्ष नांगु निबन्ध खः । जीवंकाःछि प्राध्यापन सेवाय् समर्पित जुयादीम्ह मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरजुया नेपालभाषाया समालोचना विधाय् क्वातुगु पकड दु । वय्‌कःया नेपालभाषा साहित्यया इतिहास सफू नेपालभाषा साहित्यया महत्वपूर्णगु दस्तावेज जुयाच्वंगु दु । थ्व सफूयात नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं खस् नेपाली भाषं नं भाय्‌हीकाः प्रकाशित याःगु दु ।

मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरजुया प्रकाशित कृति थुकथं दु– नेपालभाषा काव्य परम्पराय् कवि व्यथितया काव्य (समालोचना, ने.सं.११०७), न्हू बाखं पुचःया बाखं (समालोचना, ने.सं.११०९), सुगत सौरभ महाकाव्यया बारे छुं (समालोचना,ने.सं.१११९), जिगु सृजनाया पुचः (समालोचना, ने.सं.११२०), नेपालभाषा साहित्यया इतिहास (खोज इतिहास, ने.सं.११२०) ।

मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरं संपादन यानादीगु सफू ग्रन्थ थुकथं दु –नेपालभाषा व थ्वया साहित्य विभागीय गोष्ठि (नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग, पाटन संयुक्त क्याम्पस ने.सं.१११०), लोक साहित्य (ने.सं.१११३), विष्णु अल्पज्ञया जि व जिया दुने (ने.सं.१११५), तिमी मलाई चिन्नेछौ (ने.सं.११२०), नेपाल संबत व शंखधर साख्वाः (ने.सं ११२७) आदि खः ।

मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरं नेपालभाषा एकेडेमि, लोकसाहित्य परिषद, नेपालभाषा साहित्य गुथि, उराय् समाज, नेपालभाषा मिसा खलः, मोतिलानी सिरपाः समिति, प्रेममोहन सिरपाः समिति आदि संघसंस्थाय् आबद्ध जुयाः नेवाः व नेपालभाषा साहित्यय् यक्व योगदान यानाः वैच्वनादीगु दु । महेन्द्र विद्याभूषण व दीर्घसेवा पदक कयादीधुंकूम्ह मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधर चैन लाकौल सिरपाः व शिक्षा पुरस्कारं नं सम्मानित जुयादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं श्रेष्ठ सिरपाः, धर्मादित्य धर्माचार्य सिरपाः, जरीमैंया साखः सिरपाः, भद्रकुमारी घले पुरस्कार नं कयादीगु दु । लिसें वय्‌कः भाषाथुवाः पाखें सम्मानित नं जुयादीगु दु ।

नेवाः जातिया भाषिक व सांस्कृतिक, धार्मिक, महत्वं जाःगु थीथी विषयय् लेख च्वयाः झायाच्वनादीम्ह प्रेमहिरा तुलाधरया जन्म ने.स. १०७५ चौलागा षष्ठी कुन्हु येँया मरु पिगंननिइ जूगु खः । वय्‌कःया मां हेरालानी ताम्राकार व अबु नीलबीरसिं ताम्राकार खः ।

लजगाः कथं नेपालभाषा ब्वंकादीम्ह वय्‌कलं ब्वंकेगुया नापनापं भाषा, साहित्य, संस्कृति, धर्म सम्बन्धि च्वसु नं च्वयेगु यानादिल । वय्‌कःया न्हापां पिदंगु सफू विक्रम चरित व उकिया भाषाय् छपुलु (ने.सं. ११०५) खः । अनं इलं ल्ह्यया ललित विस्तर (ने.सं. ११२३), नेपालभाषाय् मय्‌जु च्वमिपिनि म्हसीका (ने.सं. ११२७), बुद्धया न्हापाया जन्म (ने.सं. ११२९), निष्ठानन्द बज्राचार्य व ललितविस्तर (ने.सं. ११३५), नेवाः न्ह्यलुवाः (ने.सं. ११३८) पिथनादिल ।

थुकथं नेपालभाषा साहित्य, धर्म, संस्कृति विषय थीथी लेख, सफू च्वयेगुया नापं वय्‌कः थीथी संघसंस्था, गथेकि— धर्मोदय सभा, बौद्ध महिला संघ, नेपालभाषा मिसा खलः, नेपालभाषा स्यनेज्याकुथि, उदाय समाज, श्री दिगुख्यः गुथि, परम्परागत बौद्ध धर्म संघ, साक्यधिता नेपाल, धर्मकीर्ति बौद्ध अध्ययन गोष्ठी आदिया सक्रिय दुजः व भाषिक कार्यकर्ता नं खः ।

थुकथं वय्‌कलं थीथी ख्यलय् यानादीगु योगदानयात सम्मान व कदर यासें निष्ठानन्द स्मृति गुथिं (सन २००३) सम्मानपत्र, त्रिविविं दीर्घसेवा पदक (सन् २००५), कदरपत्र– पद्मकन्या बहुमुखी क्याम्पस (सन २०१२), लुमिन श्रेष्ठ नेपालभाषा सिरपाः (२०१४) आदि पाखें नं सम्मानित जुयादीगु दु ।

येँया सोह्रखुट्टे फल्चा लिक्कसं पकनाज्वलय्‌ प्वकइनाय्‌द्यः दु । विनायकं नेपालभाषाय्‌ इनाय्‌ खँग्वः व्यूत्पन्न जूगु खः । इनाय्‌ धयाम्ह गणेद्यः खः । प्वक बांलाकीम्ह इनाय्‌ जूगुलिं प्वकइनाय्‌ धाःगु खः । थुम्ह गणेद्यःयात पोमना गणद्यः व सिद्धि गणेश नं धायेगु याः । ल्वहंयाम्ह प्यका ल्हाः दुम्ह थुम्ह गणेद्यः नितँजाःगु आँय्‌पा पौ दुगु देगः, लुँगजू व पताः छानातःगु देगलय्‌ उत्तर स्वयाः बिज्यानाच्वंगु दु । थुम्ह गणेद्यःया च्वसंक्वंचाद्यः नं दु । छतँजाःगु देगलय्‌ पूर्वाभिमुख ल्वहंयागु कलशयात अन्नपूर्ण व प्वकद्यः नं धायेगु याः। प्वकइनाय्‌द्यः व क्वंचाद्यःया स्वापू दु । अथे हे थःथम्हं उत्पत्ति जूम्ह थुम्ह गणेद्यःया गुरु गोरखनाथ व जुजु गुणकामदेव लिसे स्वापू दु धाइ । पकनाजोलय्‌ च्वंपिनि थान गणेद्यःकथं पुज्याइम्ह थुम्ह गणेद्यःया लड्डु छायेत धकाः भाकल यातकि तंगु वस्तु लुइ धयागु जनविश्वास दु ।

नेवाः तजिलजि कथं तःजिगु भ्वय्‌, ज्याःजंक्व, इहिपा कय्‌तापुजा आदि भ्वजय्‌ थ्वँ, अय्‌लाः थुइत, कायेत किसलि तयाः गणेद्यः व क्वंचाद्यः पुज्यानाः क्वंचाद्यःया जल छेँय्‌ यंकाः अय्‌लाः, थ्वँ थुइगु याइ । अथे हे थ्वँ वँयाः, अय्‌लाः कयाः द्यः भाग छखे तयातइ । भ्वय्‌ नकेज्या सिधयेवं उगु अय्‌लाः, गणेद्यःयात छानाः द्यः पुज्याइ । गुम्ह गुम्हसिनं किसलि द्यःयात थीकाः अय्‌लाः थ्वँ थुयाः भ्वय्‌ लिपा छाःवइपिं नं दु । अथेहे ख्वपय्‌ ब्रम्हायणी पीगमय्‌ वनेथाय्‌ च्वंम्ह द्यः लांगणेद्यः पुज्यानाः प्वक त्यनाः थ्वँ अय्‌लाः थुइ । थ्वँ, अय्‌लाः स्यनेत्यंगु सीदत धाःसा महाकाली पीगमय्‌ च्वंम्ह गणेद्यःयाथाय्‌ तंम्वयाः ‘का त्वँ’ धकाः द्यः पूजा यानाः द्यःयात अय्‌लाः थ्वँ त्वंकल धायेवं अय्‌लाः थ्वँ बांलाइ धयागु जनविश्वास दु ।

प्वकइनायाथाय्‌ इहिपाबलय्‌ वंजला वयेगु चलन दु । विशेष यानाः न्हय्‌सः साय्‌मितय्‌ इहिपा याइबलय्‌ पकनापुजा धकाः मिसा मिजनं गणेद्यः पुज्यानाः मिसायात सिन्चा फायेकी ।

क्वंचाद्यःयाथाय्‌ वनाः द्यः पुज्यानाः मिसामिजं जानाः क्वंचाद्यः चाःहीकेमाः । क्वंचाद्यः चाःहीके फत धाःसा याकनं काय बुइ धाइ । म्ह्याय्‌ भिनामस्त, दाजुकिजा, फुकीतय्‌त सःताः भ्वय्‌ नयेगु चलन दु । थथे हे यल व किपूयापिं क्वय्‌ना पुजा धकाः क्वय्‌ना गणेद्यःयाथाय्‌ न्हूपिं तिपूत यंकाः गणेद्यःया दर्शन याकाः जक दिगुद्यः दर्शन याकीगु चलन दु । थुकथं गणेद्यःयात पुज्यायेगु धयागु फुक्क ज्या पूवंकाः मनोकांक्षा पूरा यायेगु खः धाइ ।

प्वंगा नं सिजःपाताया म्हुतुं पुइगु बाजं खः । थ्व बाजं काहा व पँय्‌ताः स्वयां चिपु व चीहाकः (१–१.५ मितर हाकः) जुइसा उप्वः थें फ्वः दुगु क्वत्वाः व म्हुतु दिकेगु नासःत्वाः यानाः नित्वाः जक स्वानातइ । प्वंगा विशेष यानाः मा धिमय्‌लिसे व दापा थाइबलय्‌ खिंलिसे पुइगु खः । छपा ल्हाःतं तिंकथिं दथुइ ल्ह्वनाः मेगु ल्हातं नासःत्वाः ल्ह्वनाः फ्वः म्हुतुइ दिकाः प्वंगा पुइगु खः । काहा व पँय्‌ताः थें हे प्वंगा पुइबलय्‌ नं सरगमया दक्वं स्वर पिज्वइ मखु । बरु निगू स्वंगू स्वरं जक नापं थाइगु बाजंया बोल ज्वःलाक प्वंगा पुइगु खः । धिमय्‌ व दापा दुपिं जातिया नेवाःतसें प्वंगा पुयाच्वंगु दु ।

लम्पा / प्वंगा
येँ थँबही भगवान बहाःया पःमाःतय्‌सं चकंद्यःया जात्रा व गुंलां पुइगु प्वंगायात लम्पाः प्वंगा धाइ ।
मन्त्र प्वंगा
मन्त्र पुइत दयेकातःगु विशेष प्वंगायात मन्त्र प्वंगा धाइ ।

चाया भारा । म्हुतुप्वाः १—१÷२ फुत तक चकनी । ककु भचा ती । दथुइ भचा भ्वरि खाइ । वयां क्वय् भचाभचा चिचाः जुयाः प्यं ग्वःमुं थें जुइ । प्यंचालय् दथुइ १ इञ्चति व्यास दुगु ह्वः छह्वः दइ । थुकिया छचाःलिं अज्याःगु हे खुह्वः दइ । वयां पिने मेगु १२ ह्वः यानाः मुक्कं १९ ह्वः दइ । चिग्वःगुलिइ दथुइ भचा चिह्वःगु छह्वः उकिया छचाःलिं न्याह्वः व वयां पिने गुह्वः यानाः १५ ह्वः दइ । प्वः हायेत थुकी दुने भालिंचा तयाः जाकि तइ ।