नसा नयेगु झ्वलय् बजि नं छता नसाया रुपय् नयेगु याइ । बजियात थीथी कथंया नसाया रुपय्छ्य लातःगु दु । न्हिनय् नयेगु नसायात बजि नयेगु धाइ । भ्वय्बलय् व गुथिगहनां थीथी कथंया ल्वसा घासालिसे बजि तयाः नइ । बजियात तजिलजिइ नं
छ्यलावयातःगु दु । समय् नइबलय् स्याःबजिया लिसे बजि ल्वाकछ्याइ । धार्मिक ज्याखँया पुजाय् लम्पिचाय् बजि तइ ।
बजि थीथी कथंया दु । दक्वं बजि वां हे दयेकीगु खः । ल्हुयाबजि, तिकिंबजि, स्याःबजि, वलाबजि, काँय् काँय्बजि, च्वकाबजि, पौबजि, हाकुबजि आदि कथंया बजि दु । न्ह्यागु वाया नं बजि दयेकेगु याइ मखु । वायागु स्वरुप, गुण व सवाःयात ध्यानय् तयाः बजि ल्हुयाः दयेकेगु याइ । हाकःचा लाःगु वां सिकं ग्वाराचा लाःगुलिं दयेकी । हासां हायाः च्वःप्वः छुतय् याइ । याकःभुतुली फ्वसि द्यछुनाः प्वःका जक तयाः वा मनी । मने गाःगु वायात ध्वःखनाः थलय् तयाः लखय् तुकी ।
वा लखय् तुकागु प्यघौन्याघौ जाल धायेव बजि ल्हुइगु ज्वरजाम याइ । लखय् तुकातःगु वा यंकेदालाय् तयाः लः यंकाछ्वइ । निप्वाःभुतूया नापसं वा सीम्ह च्वनी । वा सीम्हेसिया नापसं भ्यगः छगलय् लः यंकागु वा तइ । भुतुली मि च्याकाः निप्वालं भुतूप्वालय् निगः भाजं देछुनाः देपापाखे च्वंगु भाजनय् थल छगलं तुयाः प्याःगु वा तइ । वा न्हःगं थें जुल धायेव जवपाखे च्वंगु भाजनय् प्वंकी । न्हापायागुलिइ हानं मेगु वा तइ । वा तये धुंसेंनिसें छकः उकी छकः थुकी यानाः वाःतां संकी । जवपाखे च्वंगु भाजंया वा बुत धायेव न्वकूकापतं भाजं कताकाः उगलय् प्वंकाबी । छुं जुयाः उगः न्ह्याय् मदुसा धकिचा छपातय् प्वंकाबी । बजि ल्हूइपिं मध्यय् छम्हसिनं उगलय् तइ । थ्व क्रम बजि ल्हुइ सिमधःतले पाः हिलाः जूसां यानांतुं च्वनी ।
मि च्याकेत घाँय्म्वः, सु, छ्वालि आदि दुइ । छ्वसुम्वः, कःलि बाय् म्व छु दु व भुतूप्वालय् न्वकू तइ । गुलिसियां कःज्या यानाः वःगु कःसिं नं न्वकू तयेगु याइ । भुतुलिइ नौ जाःसा नौ घ्वायेगु प्वालं मीकूकथिं घ्वानाछ्वइ । बँ माथं वंकाः मसंक उगः दिकी । उगःया छचाःलिं भांग्रा वाय् छुं नं लाइ ।् तिंन्हुया वंगु बजि छगःनिगः थुकी मुनेगु याइ । बजि ल्हुइत मिसा मिजं निखलः नं जाइ । लुसिं च्वानाः बजि ल्हुइ । पिचिंगुयात कुसाकथिं कुलाः द्यःने लाकी । कुलेगु भचा जक तालय् मलात धायेव लुसिं च्वाइबलय् कुसाकथिइ लानाः ज्वनातःगु नापं स्वब्यानाः पलःदाये थें जुयाः तिंन्हुया वनेयः । वा सिया च्वंमेसिया पाखेयाम्हं कुलाच्वंगु जुइबलय् वयात हे नं लायेयः । ल्हुइ गात धायेव दी । बजि ल्हुइबलय् निम्हबजि व स्वम्हबजि ल्हुइगु याइ । त्यानुल धायेव पाः हिली । पाः हिलेत चुंच्वंपिं मेपिं दइ । चान्हय् नं ल्हुइमालीबलय् चासि नकेगु याइ । दुइमदु–सुइमदु खँ ल्हानाः व हासिख्यालि यानाः त्यानु लंकेगु व न्ह्यः छलय् यायेगु याइ ।

कःज्या
चिग्वः कय्गू सामा दुकायेगु ज्या । कय्गू पाकय् जुयाः गनी थें च्वन धायेव मां मां पुयाः चकंथाय् थासय् खले दयेकाः पाइ । पानाः स्वयेक गन धायेव धिरः वानाः हायेकी । यक्व दइगु अवस्थाय् धिरः वाइबलय् ज्वःलाक प्यम्ह बाय् खुम्ह च्वनाः वाइ । कय्गूमा दथुइ तयाः छखे बच्छि मेखे बच्छि अजःबिजः जुइक धिरः लाकाः वाइ । छखेयापिन्सं वाइबलय् मेखेयापिन्सं ल्ह्वनेगु पाः लाकी । पुतु पुइकाः दाये गात धायेव फयेकाः बाय् हासां हायाः कय्गू यचुकी ।

कःसिं
कय्गू मायागु धू । चिग्वः कय्गू दाइबलय् मा कुचा दयाः वइगु धू । ततःकूगु जक कलः कलः यानाः घाय्म्वः ची थें कले ची । चिचीचाकूगु जक हाज्या प्वःज्या व बजि ल्हुइबलय् भुतुलिइ न्वकू तयेगु याइ ।

कुसाकथिं कुले
बजि ल्हुइबलय् तःलय्यागु द्यःने व द्यःनेयागु तःलय् लाके । सियातःगु वायात उगःप्वाकलय् तयाः लुसिं च्वाइबलय् पिचिंगुयात कुसाकथिं कुलाः तःलय्यागु द्यःने व द्यःनेयागु तःलय् लाकी । कुसाकथिं कुलीबलय् लुसि उगःप्वाकलय् मदिकूगु इलय् लाकाः कुलेगु याइ । बजि ल्हूपिं मध्यय् छम्हसिनं छपा ल्हातिं बजि ल्हुल्हुं हे मेगु ल्हातिं कुसाकथिं कुलेगु याइ । बजि ल्हुइबलय् कुसाकथिं कुलेसःम्ह छम्ह अनिवार्य रुपं च्वनेगु याइ ।

चासि
चान्हय् नइगु नसा । चान्हय् नं बजि ल्हुइमालीबलय् चासि नकेगु याइ । क्वाःक्वाःगु बजियात छुयातयागु सुकूला व छ्वय्ला वालाः ल्वसा तयाबीगु याइ । आलु कवाफ व गुन्दु्र वालाः नं नकेगु याः । ब्याहाः व पय्नबिया भ्वय्यात बजि ल्हुइगु जुइबलय् गुलमरि व अँय्था मरि नं ल्वसा तयाबीपिं दु । ल्वसाघासा न्ह्यागु तयाः नकूसां यःयःपिन्त अय्लाः बाय् थ्वँ भचाभचा नं त्वंकेगु याइ । चासि नइबलय् नं ज्या धाःसा दी मखु । पाः हिलाः हिलाः न्यं मन्यं मदयेक सकसितं नकेगु याइ ।

च्वःप्वः
च्वका व प्वःका । बजि दयेकेत हासाय् तयाः वा हाइबलय् च्वकापतिइ व प्वःकापतिइ लाइगु वा । प्वःकापाखे लाःगु जक बजि दयेकेत मनेगु याइ ।

च्वकाबजि
पौ मलाःगु चिचीचाकूगु बजि । हाइबलय् च्वकापाखे लाइगु बजि । यच्चुसे च्वनी मखु । नचुगु म्व ल्वाक ज्यानाच्वनी । अथेंतुं नयेबलय् सवाः भचा पाउँ थें जुइ । हायाः प्वःका जक थ्वयाः काइ । च्वकाबजि नयेगुया लिसें त्यप थुयातःगुलिइ तयेत ज्या काइ । थुकिं अय्लाःया सवाः साइ । बौ तइबलय् च्वकाबजि तयेगु याइ । ग्वःजा, ह्वःजाब्वःजा आदि दयेकेत नं च्वकाबजि हे माःफ्वयाः दयेकी । होम जग्गे यानाः याइगु पुजाविधिइ पञ्चपताः तीत द्वंचाय् माःबूगु च्वकाबजि तइ ।

तिंिकंबजि
सालुक ल्हुयातःगु बजि । तुइसे यच्चुसे च्वनी । ततःपौ जुइ । झौं झौं वनाः माकुसे च्वनी । वाग्वः तग्वः जुयाः पुष्ट चिंगु वा व दांसिवा मार्सिं दयेकी ।
द्वंचा
चिकीचा ग्वःगु द्वल्चा । लप्तेयागु दयेकी । गाःचा वंकाः ख्वलाया बां वयेकी । च्वकाबजि माःफ्वयाः थुकी तइ । पुजाविधिइ पञ्चपताः तीगु याइ ।

धकिचा
चिपाःचागु धकि । चिचीचाबालागु तिबा ह्वः मदयेक थानातइ । यक्व तपाः जुइ मखु । तपाःगु रिकापि पाय्पाः जक जुइ । छचाःलिं प्यलांगुति सि थकया तइ ।

निप्वाःभुतू
बजि ल्हुइबलय् वा सीगु भुतू । सूअप्पा तँचिनाः दथुइ न्हाय् तयाः भुतूप्वाः निप्वाः तयाः दयेकी । अप्पा माथं वंकेत चा भचाभचा इलाः मसंक तइ । निप्वातं भुतूप्वाःया चालय् द्यःने उतिग्यंक पाः तयाः चिचीचा ग्वय्क माःद्यःचा स्वथाय् स्वथाय् तइ । न्ह्यःने दथुइ लाक मि दुइत छप्वाः व वा सीम्हेसिया जवपाखे नौ घ्वायेत छप्वाः प्वाः तइ । पिने अप्पाभू सीमदयेक चां इलाः पिचुकी । मि च्याकाः भाजं द्यछुनाः मनातःगु वा सीगु याइ ।

निम्हबजि
निम्हसिनं ल्हुइगु बजि । उगःया जःखः निम्ह निखे च्वनी । निम्ह मध्यय् छम्ह कुसाकथिं कुलेसःम्ह जुइ । निम्ह बजि ल्हुइबलय् बुलुहुँनं ध्वां ..धिं ध्वां…धिं या सः वः थें जुइ । ल्हुइगु ताउ माली । वा बुकाः नं बजि ल्हुइ मगाना च्वन धायेव हथाय् चाचां ल्हुइमाली । बजि प्वाकः नं हथासं ध्वःखने माली । अथे जुइबलय् बजि पौ मलासे ग्वलाःगु अप्वः जुइ । ल्हुइपिनि भचा हे झासु लने खनी मखु । वा सीम्हेसिया बुलुहुं जक मि च्याकाः स्यूसां गाइ ।

नौ
सु, घाँय्म्वः व छ्वालि च्याकाः जिलंवंगु कुचा । हाकुगु उनया जुइ । सु व छ्वालियागु जूसा पु लानाः हाकःचा लाःगु जुइ । घाँय्म्वः च्याकाः वःगु जूसा भचा नचु खनेदइ ।
नौ घ्वायेगु प्वाः
भुतू दुने अप्वः जूगु नौ पितछ्वयेत दयेकातःगु ह्वः । क्वलाछिति ब्यायागु जुइ । मि च्याकीम्हं मीकूकथि नौ घ्वाये छिंक भुतूया खवपाखे लाकी ।

न्वकूतये
मि च्याकेत पासा तये । बजि ल्हुइगु व हाज्या प्वःज्या यायेत मि च्याकीबलय् भुतू प्वालय् गंक पानातःगु कःलि, म्व, छ्वसुम्व व कःसिं न्वकू तयेगु याइ । भुतूप्वाः प्वाःतिक मतसे छुसि दुयाः मि च्वाके छिंक जक तइ । छुसि ततःप्वाँय् तयेमाली मखु । छुसिया लिसें न्वकू तयागु नं बुलुहुं च्यानाच्वनी । छकःपतिं मिकूकथिं कुलाः भती भती घ्वानाबीगु याइ । छुसि दुइगु व घ्वायेगु भचा विलम्ब जूसां न्वकू च्यानाच्वनी । मि सीगुया भय दइ मखु ।

पलःदाये
कथि बाय् हाकः लाःगु वस्तुं कयेका छ्वये । बजि ल्हुयाः कुसाकथिं कुलीबलय् तालय् मलात धायेव कुसाकथिया च्वतय् लुसिं लाये यः । होसपास मदयेक लुसिं लाइबलय् ज्वनातयागु नापं स्वब्यानाः कुसाकथि तिंन्हुयाः पलः दाये थें जुइक हुतय् जुइ । अथे हुतय् जुयावनीबलय् गुखेपाखे वन उखे च्वंपिन्त लाये नं यः । वा सियाच्वंम्हेसिया पाखेयाम्ह कुलाच्वंगु जुइबलय् वयात हे नं लाये यः । थज्याःगुलिं लाइबलय् भचा तच्वकं लाइ ।

पौबजि
पौ लाःगु बजि । च्वकाबजि, काँय् काँय् बजि मदयेक हायाः यच्चुका तइ । स्वयेबलय् लुधनापुस्से च्वनी । भ्वकाभ्वजन व धौबजि बीबलय् थज्याःगु बजि तइ ।

प्वःका
हासां हाइबलय् प्वःपाखे च्वंगु । बजि ल्हुइत वा हायाः प्वःका जक काइ । प्वःकाया वां दयेकूगु बजि चचकनाः ततःपौ जुयाः स्वये हे यइपुसे च्वनी ।

याकःभुतू
छप्वाः जक दुगु भुतू । सूअप्पा तँचिनाः वाराक्वारा मसंक दयेकी । अप्पा माथं मवंसा चा इलाः माथं वंकी । गज्याःगु छुसि दुइगु खः अज्याःगु कथंया भुतूया बनावट याइ । मि दुइत न्ह्यःने छप्वाः प्वाः तइ । द्यःनेया ह्वः फ्वसिया प्यंचाः ह्वकु मज्वइ कथंया याइ । थ्व ह्वःया द्यःने उतिग्यंक पाः तयाः माद्यःचा थें यानाः स्वकू बाकूचां तयाः उकी फ्वसि द्यछुइ । यक्व नौ वइगु सु, घाँय्म्वः बाय् छ्वालि दुइगु जुल धाःसा मि दुइम्हेसिया जवपाखे नौ घ्वायेत प्वाः छप्वाः तइ ।

लखय् तुके
लखय् माःफ्वये । बजि दयेकेत वा मने गाकाः लखय् तुकेगु याइ । मनागु अप्वः जुल धाःसा क्वाःनि बलय् हे तुकेगु याइ । ठिक जक जूसा भचा ख्वाउँकाः जक तुकी ।

वलाबजि
वलावा÷उलावां दयेकातःगु बजि । भचा हेँहेँधाइ । बजि नयेबलय् भचा छाइ, न्ह्यये थाकुइ । न्ह्यःलिसे धाःसा माकुसे च्वनावइ । ल्वसा हे मदुसां साइ । ल्हुइसातं नयेबलय् झन् हे ननं नये मगाः थें जुइ । थुगु बजियात समाजय् उच्च मूल्यांकन यानाः वासःया ब्वति कथं नं छ्यलेगु यानातःगु दु । थुसुथुसु मुसु वइबलय् वलाबजि भ्वाःतिनाः न्ह्ययाबिलकि मुसु वःगु क्वलाइ धयागु जनबिश्वास दु ।

स्वम्हबजि
स्वम्ह च्वनाः ल्हुइगु बजि । उतिग्यंक पाः तयाः उगःया छचाःलिं स्वम्ह च्वनी । स्वम्ह मध्यय् छम्ह कुसाकथिं कुलेसःम्ह जुइ । स्वम्हबजि ल्हुइबलय् भचा याकनं याकनं ध्वां धिं धुसि …ध्वां धिं धुसिया सः वः थें जुइ । सुरुइ प्यकःखुकः तक लुसिं च्वाइबलय् ज्वाइँज्वाइँ मिंक सः वइ । बजि चचकनाः स्वये हे बांलासे च्वनी । ल्हुइ याकनं सिधइ । वा स्यूगु मबुया च्वन धायेव ल्हूपिनि भचा झासु लनेदइ । वा सीम्हं मि तप्वाः च्याकाः याकनं वा बुकेगु याइ ।

स्व. बज्रराज शाक्य छम्ह काष्ठ मूर्तिकलाया ख्यलय् ज्वःमदुम्ह कलाकार खः । वय्कः ने.सं. १०४४ दिल्लागाः दसमिकुन्हु यलया तःद्वाः, न्याखाचुकय् जन्म जूगु खः । वय्कःया अबुजु स्व. हर्षराज शाक्य खःसा वय्कलं यल श्रीबहाःया शाक्यमुनि शाक्यया हःपालं काष्ठ मूर्तिकलाया ख्यलय्् ने.सं. १०५७ स ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु सिँया थी थी मूर्तित दयेकेगु नापं सिँइ बुत्तात कियेगु खः । कला ब्वज्या— १) राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी २) एक्सपो ७० जापान ३) एशिया ७२ नयाँ दिल्ली ४) मास्को प्रदर्शनी । सिरपाः– १) द्वितिय राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी २) तृतीय राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी ।