ब्रम्हशेखर बज्राचार्य तानसेनय् च्वनाः प्याखं हुलेगु लिसें भजन कीर्तनय् थःत पानाझाःम्ह सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०५३ कछलागाः चःह्रे, आइतबार (बालाचःह्रे)खुन्हु पाल्पा तानसेनया भिन्द्यःत्वालय् जूगु खः । थ्वय्कः अबु ज्योतिशेखर बज्राचार्य व मां कुमारी बज्राचार्यया माहिलाम्ह काय् खः । थ्वय्कःया निम्ह काय्पिं दु ।
थ्वय्कः झिंस्वदँति दुबलय् निसें हे म्ये हालेगु, प्याखं हुलेगुली नुगः क्वसाःम्ह खः । वय्कलं नेवाःम्येलिसें थीथी भाय्या म्ये हालेगु, प्याखं हुलेगु यानादीगु खः । अन सापारुया इलय् जुइगु ज्याझ्वलय् वय्कः न्ह्यःने खनेदया हे च्वनी । वि.सं. २००८ पाखे छन्हु प्याखं हुलाः न्हाप लाकादीम्ह थ्वय्कःया प्रतिभा खनाः तोरण समशेर राणां थः नापं येँय् ब्वनाहल । अले शास्त्रीय संगीत सयेकेगु ह्वःताः नं चूलात । वि.सं. २०१३ सालय् जुजु महेन्द्रया राज्याभिषेकया इलय् प्याखं हुलाः न्हाप जुयादिल । अले जुजुया यःम्ह जुयाः जुजु महेन्द्रलिसें देय्न्यंक चाःहिलाः थःगु प्रतिभा क्यनाजुल । वि.सं. २०१६ सालं वय्कःया चीखागु छेँ खनाः जुजु महेन्द्रं न्हूगु छेँ दनेत गाक्कं ध्यबा बिल ।
लिपा जुजु मदये धुंकाः थःगु छेँसं लिहां वयाः अबुया सल्लाहकथं गुर्जु जुयाः कर्मकाण्डया ज्या न्ह्याकादिल । थ्व ज्यालिसें वय्कलं अन भजन संरक्षण यायेत तानसेन भजन संरक्षण समिति नीस्वना दिल । अले सन्चबारपतिकं व थीथी नखःचखःबलय् भजनकीर्तन यायेगु ज्या न्ह्याकादिल । तबला थायेगु, भजन स्वयेगु, स्यनेगु, हालेगु, सांगीतिक ज्याझ्वः ययोगु यानादिल । थ्वय्कः जातं बौद्ध खःसां फुक्क धर्मय् भेदभाव मतःसें म्ये रचनालिसें हालेगु यानादीम्ह खः ।
थःगु प्रतिभां अनया मनूतय्त चिनातये फुम्ह थ्वय्कलं आपालं थासय् योगदान यानादिल । धार्मिक, साहित्य, संस्कृति संरक्षण व समाज विकासया ज्याय् थ्वय्कःया देन नालेबहः जू । थजाःगु हे ज्याय् थःत पानाझाःम्ह सदां ल्याय्म्हम्ह थें अग्रसर जुयाच्वनीम्ह थ्वय्कःया पलाः छन्हु दित । धार्मिक भजन कीर्तनलिसें समाज सेवाया ज्याय् मदिक्क थःत पानाझाःम्ह थ्वय्कः ८९ दँ दुबलय् उसाँय् मदया वल । चिकुलाया इलय् निमोनिया जुयाः युनाइटेड मिसन अस्पताल वनेमाल । अले थ्व हे ल्वय्या हुनिं वय्कः ने.सं. ११४० सिल्लाथ्वः नःमि, सोमबारखुन्हु मदुगु खः ।
ब्रायन हगटन हडसन मूलतः तात्कालिन अंग्रेज शासन अन्तर्गतया छम्ह कर्मचारी खः । नकतिनि झिंन्हय्दँ तिनि दुबलय् सन १८१८ य् छम्ह च्वमि कथं भारतया न्हापांगु भ्रमणय् झाःम्ह हडसनयाके फारसी व संस्कृत भाषा सम्बन्धय् दुगु दुग्यंगु ज्ञानया लिधंसाय् बेलायती शासकतय्सं थःगु उपनिवेशदुनेया भारतया कुमाउ क्षेत्रया सहायक प्रशासक कथं छ्वयाहःगु खः । उब्ले नेपाःया शासकतय्सं कुमाउतक थःगु राज्य विस्तार यायेवं हडसनयात सन् १८२० पाखे नेपालय् दुगु बेलायती प्रतिनिधिया सहायक कथं सरुवायाना हल । तःदँतक नेपालय् थीथी पदीय हैसियतय् च्वनादिल । सन् १८३३ थ्यंबले हडसन भाजु नेपाःया निंतिं बेलायतया आधिकारिक आवासिय प्रतिनिधि जुल ।
हडसनया रुची व विज्ञ ख्यः धैगु जीवविज्ञान खः, अथेहे भूगोल व वातावरणीय बिषय खः । नेपाः, भारत अले सँदेय्या भौगोलिक लागाय् दइपिं थीथी कथंया झंग/पंक्षी अले जङ्गली जीवजन्तुया सम्बन्धय् दुग्यंगु अध्ययनया नापनापं आपालं नमूनात संकलन यानाः उकिया धलः दयेकेगु ज्या वय्कलं यानादीगु खः । अथेहे सँदेय् व नेपाःया थीथी भाय्या सम्बन्धय् थःगु कथं अध्ययन यानाः उकियाबारे च्वसु नं च्वयेगु यानादीगु दु ।
नेपालय् दुबले यलया पण्डित अमृतानन्द शाक्यनाप जानाः थीथी संस्कृत, पाली अले नेवाः भाय्या हस्तलिखित ग्रन्थ मुंकेगु अले उकिया लिधंसाय् अनुसन्धान यासें स्वनिगःया बुद्धधर्म, परम्परा, संस्कृतियात कयाः शोधपत्र च्वयेगु अले अन्तरराष्ट्रिय ख्यःयात सुसूचित यायेगु मूवंगु ज्या वय्क:पाखें जुल । वय्कलं मुंकादीगु ग्रन्थय् अप्वः थें वंशावली नं दुथ्याः । हडसन भाजुं मुंकूगु आपालं महत्वपूर्ण हस्तलिखित अले ऐतिहासिक लिखत भारतया कलकत्ताया एसियाटिक सोसाइटी व बेलायतया अभिलेखालयय् सुरक्षित जुयाच्वंगु दु । संस्कृत भाषां च्वयातःगु दकलय् पुलांगु सद्धर्मपुण्डरिका सफू नं थुगु संकलनय् दु ।
हडसनया कृतित मध्ये “Essays on the Languages, Literatures and Religions of Nepal and Tibet” दकलय् न्ह्यथनेबहःगु खः । अथेहे “Illustrations of the Literature and Religions of the Buddhists” नं उलि हे मूवंग कृति खः । नेवाः भाय्, साहित्य अले नेवाःतय् धर्म संस्कृतियात कयाः पाश्चात्य जगतया बौद्धिक ख्यःयात प्राराम्भिक ज्ञान बीगु ज्या हडसनयापाखें जूगु खः ।
दकलय् न्हापां सन् १९७७ य् नेपाः भ्रमणय् वःबलय् भाजु ब्रुस मेकोइ ओइनस्यात स्वनिगःया मूलँपुइ ग्वाःग्वाः मनूत जानाः अतिकं तःजाःगु छगू रथ सालेगु कुतः यानाच्वंगु दृश्यपाखें गाक्कं ध्यान सालाकाःगु जुयाच्वन । वास्तवय् थ्व यलय् जुयाच्वंगु बुंगद्यःया जात्राया छगू लू खत । थौंकन्हय् संयुक्त राज्य अमेरिकाया म्यासेचुसे विश्वविद्यालयय् मानवविज्ञान विभागया सह–प्राध्यापक जुयाच्वंनादीम्ह रुसयात थुगु जात्रापाखें गाक्कं ध्यान सालाकाःगु जक मखु थुकियात कयाः दुग्यंक अध्ययन यायेगु इच्छा जुल ।
जात्राय् ब्वति कायेत वयाच्वंपिं थीथी बैसया मनूतय्गु उत्साह अले आस्था छगू पक्ष खःसा मेखे थुकियात न्ह्याकेत नेवाः समाजया क्वातुगु व्यवस्थापनपाखें वय्क: अतिकं प्रभावित जूगु जुयाच्वन । नेवाः समुदायदुनेया धार्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिक अले जातीय बहुलताया पक्षयात थुगु जात्राया इलय् गुगु कथं समन्वय व सहकार्य यानायंकीगु धैगु खँ अतिकं मनन यायेबहःगु खंकल ।
तर ब्रुस भाजुया अध्ययनया शैली व विधा धाःसा मेमेपिं विज्ञपिनिसिबें मौलिक कथंया जुल । बुंगद्यः जात्रायात कयाः खँग्वलं बर्णन यायेगु पलेसा किपाया माध्यमं धायेमाःगु खँ न्ह्यब्वयाबीगु लँपु नालाकाल । विशेषतः सन् १९८० निसें पीदँतकया दुने जूगु बुंगद्यः जात्राया द्वलंद्वः किपात मुंकल । अले थुकियात सार्वजनिक प्रदर्शनीइ ब्वया नं बिल ।
ब्रुसया बिचालय् थ्व जात्राय् समुदायया सहभागिता जक मखु प्रत्येक क्षणय् आपालं आपाः कलात्मक अर्थ दुथ्याः । अमेरिकाया कोलम्बिया विश्वविद्यालयया प्राध्यापक अल्कजेण्डर आलाण्डया प्रमुख निर्देशनय् बुंगद्यःया सम्बन्धय् अध्ययनया ज्या न्ह्याकल । “The Politics of divinity in the Kathmandu Valley; the festival of Bungadya–Rato Matsyendranth” शिर्षकय् शोधग्रन्थ च्वयाः सन् १९९८ य् कोलम्बियाया विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि यायेत सफल जुल ।