नेवाः संचार ख्यलय् आपाःसिनं म्हसिउगु नां खः, भाईकाजि नयन यानि कि भाईकाजी महर्जन । वय्कः वि सं २०२७ सालया भदौ ११ गते अबु भाईलाल महर्जन व मां नानीमाया महर्जनया कोखं यलया धालछेँय् जन्म जूम्ह खः । नेपाःदेय्या छगू नेपालभाषाया टेलिभिजन च्यानल नेपालमण्डल टेलिभिजनया संस्थापक भाईकाजी नयनं खुदँतक उगु टेलिभिजनया प्रबन्ध निर्देशक जुयाः ज्या यानादिल । वय्कः भाइकाजी हुलाप्याखंपाखे न्ह्यानादिलसा लिपा क्यामेराया ज्या यानादिल । वय्कलं खस नेपाली भाय्या गुलिखे टेलिप्याखँ व ज्याझ्वलय् क्यामेरामाएन जुया ज्या याये धुंकल । उकी मध्ये “रिसानी माफ”, “कुण्ठा”, “भाईटिका”, “पश्चाताप”, “अपराध”या नां न्ह्यःनेलाः । वय्कलं नेपाल टेलिभिजनय् न्ह्याःगु शांग्रिला च्यानल डे टिभिइ “हसना” नांयागु नेपालभाषाया ज्याझ्वःलिसे स्वानादिल । स्याटेलाइट च्यानलया रुपय् हलिं न्यंकं थ्यंगु दकलय् न्हापांगु नेपालभाषाया टेलिभिजन ज्याझ्वः थ्व हे खःसा थुकिया हे माध्यमं भाईकाजीं थःगु प्रतिभा न्ह्यब्वयादिल । छम्ह क्यामेरामाएनया रुपय् थःगु पलाः धिसिलाक्क न्ह्याकूम्ह भाईकाजीं हिसिदुम्ह मय्जु, मय्जुया हिसि, सिमाकचा लगायतया म्युजिक भिडियो एल्बम नं पिकायादीगु दु । वय्कः नेपालभाषाया छगू चर्चित फिल्म ”सर्गःमिला”या वय्कः क्यामेरामाएनलिसें निर्माता नं जुयादी । थ्व फिल्म वय्कया डेल्टा मल्टिमिडिया प्रोडक्शनपाखें दयेकूगु व लिपा थ्व हे संस्था न्हूगु नेवाः टिभि च्यानलया रुपय् “झीगु नेपाःच्यानल” जूगु दु ।
छम्ह धिसिलाःम्ह संचार उद्यमीया रुपय् न्ह्यःने वयेत ताःलाम्ह भाईकाजी महर्जनयात थीथी संस्थापाखे सिरपा व सम्मानं नं छायेपिउगु दु । मंकाःधुकू वचत तथा ऋण सहकारी संस्थापाखे लःल्हाःगु तिर्थ हेरा सिरपालिसें वय्कःया नेपालमण्डल टेलिभिजनयात नं थीथी सिरपा व सम्मान देछायेधुंकूगु दु ।
चित्रकलाकार भाजुमान चित्रकारया जन्म वि.सं. १८७१ य् येँया तुंछेँ गल्ली न्यतय् जूगु खः । वय्कलं छेँय् हे आखः ब्वनादिल अले छेँय् हे चित्र च्वयेगु सयेका दिल । वय्कःयाके चित्रकलाय् विशिष्ट प्रतिभा दुगुलि जङ्गबहादुरं दरवारय् कलाकारया ज्या ब्यूगु खः । परम्परागत नेपाली शैलिं मनूतय्गु चित्र च्वये सःगु जक मखु अति हे सुक्ष्म सँ छपु छपु सीदयेक चित्र च्वये फुगुलिं वय्कःयात प्र.म. जङ्गबहादुरं दोसल्लां न्ययेकाः किसिम्हय् तयाः सिन्हःयाः याःगु खः । वय्कः वि.सं. १९३२ य् स्वर्गारोहण जूगु खः ।
भारतीय संकिपा ख्यलय् थःगु नां उल्लेख यायेत ताःलाम्ह न्हापांम्ह नेवाः खः भोलाप्रसाद श्रेष्ठ । वय्कलं सन् १९४९ पाखे हिन्दी संकिपाया लसय् हनादीगु म्ये लता मंगेशकरं हालादीगु दु । वय्कः छम्ह कुशलम्ह तबला वादक नं खः । नेवाः भौमचा खःसां तबि मेलवादेबी मानन्धरं नं भारतय् वनाः संगीत ख्यलय् नां तःगु दु । अन थःगु नां हिलाः सुमलन्दा देबी तःसां वय्कःयात अन उबलय् ठुकरीकी रानीकथं म्हस्यू । तर म्ये हालेगुली भारतीय संकिपा संगीत ख्यलय् नांदंम्ह भोलाप्रसाद श्रेष्ठया म्ह्याय् मय्जु शुष्मा श्रेष्ठ मचा इलंनिसें अन लोकंह्वाः । लिपा वय्कलं थःगु नां हिलाः पूर्णिमाया नामं अतिकं लोकंह्वाःगु खः । वय्कलं नं नेवाः म्ये छपु हालातःगु दु । थ्व म्ये नं अतिकं लोकंह्वाः । म्ये खः ‘जिगु प्रेम धात्थें यदि प्रेम खःसा’ थ्व म्ये च्वयादीम्ह दुर्गालाल श्रेष्ठ खःसा लसय् हनादीम्ह कान्छाबुद्ध बज्राचार्य खः । थुगु म्ये दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु लोकंह्वाःगु म्येहना प्याखं ‘निमन्त्रणा’य् दुथ्याःगु व शुष्माजुं छगू ज्याझ्वलय् हालादीगु खः । शुष्माजुं थःगु मांभाय्या म्ये लिसें खस, हिन्दी, बंगाली लिसें भारतया थीथी भाय्या म्ये हालादीगु दु । लिपा लिपा नं आपालं नेवाः सर्जकत संगीत ज्याया निंतिं भारतय् वंगु खनेदु ।भारतया संगीत ख्यलय् थःत स्थापित यायेत उखेवःपिं मध्यय् अरबिन्द मालाकार, शिवेस श्रेष्ठ, बि.के. शाहीपिं खनेदु ।
तिबाया मा पाछि पाछि पाक तयाः जालि थें च्वंक ह्वः दयेक चिचीबालागु तिबां दथु भचा गाःवंकाः रिकापि थें यानाः थानातःगु थल । प्वः हाइबलय् हा थहां वयेछिंक प्वतासिइ दुने तइ ।
सांस्कृतिक, धार्मिक अले नश्लगत ल्याखं विविधता दुपिं प्राचीन नेपालमण्डल दुनेया आदिवासी समुदाययात मंकाः कथं नेवाःया म्हसीका बीगु ज्या मूलतः उमिसं थवंथवय् बिचाः व भावना कालबिल यायेत छ्यला वयाच्वंगु भाषा नेवाः भाय् वा नेपालभाषां याइ । सुनां सुनां नेपाः गालय् दुहां वयाः थन हे च्वनाः नेपालभाषायात थःगु अभिब्यक्तिया मांभाय् कथं नाला वन उपिं सकलें नेवाः कथं म्हसिल । थ्व ल्याखं नेवाःत अनेक कथं विविधता दुगु समुदाय खःसां मूलतः छगू हे भासं माः हनातःगुलिं समाजशास्त्रीतय्सं थुकियात भाषिक समुदाय कथं नालातःगु दु । नेपालभाषा–नेवाः भाय् हे नेवाःतय् मंकाः म्हसीकाया मू लिधंसा खः । अथे जुयाः महाकवि सिद्धिदास महाजुं ‘भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ’ धया थकूगु खः । नेवाः भाय्यात भाषाशास्त्रया ल्याखं सँय्–बर्मेली खलः दुने लाकातःगु दु । थुगु भाय्या द्वालखा, प्याङ्गा अले ख्वप लागाय् बिस्कं ल्हाइगु पहःया लिधंसाय् भाषिका धकाः नालेगु याः ।