चित्रकलाकार मदन चित्रकारया जन्म वि.सं. २००४ पुषय् येँया तंलाछि त्वालय् अबु तेजबहादुर चित्रकार व मां मनकेशरी चित्रकारया कोखं जूगु खः । एम. ए., एप्लाइड आर्टय् जी.डी. यानादीम्ह वय्कलं चित्रकलाया लिसें संस्कृति क्षेत्रय् योगदान यानादीगु दु । वय्कलं नेपाल कलाकार समाजं पिथंगु च्वसुत नं सम्पादन यानादीगु दु । वय्कःया न्हापांगु कृति ‘नेपाली कलामा ध्यानी बुद्धको महत्व’ नांगु च्वसु २०२५ सालय् मधुपर्क पत्रिकाय् पिदंगु खः । वय्कलं न्याक्वःतक याकः चित्रकला ब्वज्या यानादीगु दु । वय्कःयात २०४३ सालय् प्रबल गोरखा दक्षिणबाहु पदक द्यछाःगु खः ।

वय्कः हस्तीहाड व सिँया झ्याः, लुखाः दयेकेगु ज्याय् छम्ह ज्वःमदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया उपनां मदन पाख्या खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०६३ चौलाथ्वः त्रयोदसि, आइतबारखुन्हु यल, चक्रबहिली जूगु खः । वयकलं थः अबुजु स्व. प्रेम शिल्पकार व म्हगसय् ध्यनाच्व माजु वयाः प्रेरणा जूगुकथं कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कलं कलाया मौलिक सृजना व बिषेशताकथं देवदार सिँया कलात्मक थी थी वस्तु तयार यायेगु यानादी । ब्वज्या— राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी (नाफा) २०२९, ०३१, ०३८, ०४०, ०४४ व ०४५ । सिरपाः— सान्त्वना पुरस्कार २०३१, ०३२, ०३३ । प्रसंसा पुरस्कार २०३८ , विशेष पुरस्कार ः २०४० । द्वितिय पुरस्कार ः २०४० व २०४५ । न्ह्यथने बहःगु कृति— हस्तीहाडया चक्रसम्वरया मूर्ति, हस्तीहाडया पद्मसम्भवया शक्ति सहितया मूर्ति निर्माण ।

बा नारायणबहादुर श्रेष्ठ व मां शान्ति श्रेष्ठया क्वखं ख्वप देया इनाचो त्वालय् साहित्यकार भाजु मदन श्रेष्ठ जुजंया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया पूवंगु नां मदनबहादुर श्रेष्ठ जुजं खः । नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् वय्‌कःया च्वसा कविता, गजल अथेहे मेमेगु समसामयिक विषय पाखे न्ह्याःसां जुजं भाजुं आपाः यानाः गजलपाखे हे थःगु च्वसा न्ह्याकूगु खनेदु । नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् लोकंह्वाःपिं गजलकार दथुइ वय्‌कः छम्ह नं खः । वय्‌कःया न्हापांगु कविता ने.सं. १११४ य् नेपाल पत्रिकाया ४३/७० इ बुना च्वनाः पिदंगु खः । थ्वयां दछि लिपा ने.सं. १११५ य् वय्‌कःया गजलमुना सफू लँ लय्‌सं पिदंगु खः ।

अबु रामकृष्ण लाल श्रेष्ठ व मां लक्ष्मीदेवी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०७० बछलाथ्वः दुतिया, बुधबारखुन्हु जीतपुर फेदिइ ख्यालि भाजु मदनकृष्ण श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया मेगु नां मदनराजा श्रेष्ठ खः । मचाया इलंनिसें मनूत नाप ख्यालि न्हिलि यानाः ख्यालिमे हालेगु व संगीतपाखे नुगः क्वसायेका झाःम्ह भाजु मदनकृष्णया न्हापांगु कृति ‘ख्यालिमे’ ने.सं. ११०० य्‌ झी लय्‌पौ ल्याः १८३ स पिदंगु खः ।
जुद्धोदय पब्लिक हाइस्कूलय्‌ गुंगू तगिमय्‌ ब्वनाच्वना दीबलय्‌ स्कूलया रजत जयन्ति समारोहय्‌ लसकुस मे हालादीम्ह भाजु श्रेष्ठं दकलय्‌ न्हापां रेडियो नेपालया लाइभ प्रशारणय्‌ वय्‌कःया बाःनं च्वयाः न्यंकादीगु नेवाः मे ‘गजि त्वनाः गंसि जुल शरीर जि क्वँय्‌ क्वँय्‌, ज्ञान खँ ल्हानाः दां दान्छि मदु, कर्पिन्सं स्वयेबलय्‌ वँय्‌ थें’ हालादीगु खःसां न्हापांगु सिरपाः धाःसा जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु प्रेमध्वज प्रधानया संगीतय्‌ हालादीगु नेवाः मे ‘स्वैत कने जिं स्वैत कने, कने धाःसा घाः मन दुने दुनें’ त्याकूगु खः । झिदँ, भिंmछदँया बैंसंनिसें नाटकय्‌ अभिनय यानाझाःम्ह भाजु श्रेष्ठया ‘क्रसमा टांगिएको जिन्दगी’ व ‘भित्तेघडी’ नाटकं थःगु अभिनय यात्रा सुरु यानाः हरिवंश आचार्य नापलायेवं हास्यव्यंग्य प्रहसनपाखे पलाः न्ह्याकादिल । वय्‌कःपिं नाप जानाः म्हितादीगु न्हापांगु प्रहसन ‘बैंकेश्वर’ खः । अनं लिपा वय्‌कःपिं दिपाः हे मकासे प्रगतिया लँपुइ न्ह्याःवन । अंशवन्डा, कक फाइट, यमलोक, लालपुजा, किसि न्याइम्ह मदनमान थें ज्याःगु लोकंह्वाःगु प्रहसन, अथे हे मेमेगु प्रहसनपाखें नं देय्‌या परिस्थिति, नेतातय्‌ कर्तुत, सामाजिक आर्थिक अवस्था, थीथी विधा प्रस्तुत यानाः झाया च्वनादीगु दु । प्रहसन, नाटक, बाहेक संकिपाय्‌ नं थःगु प्रभाव लाकेफुम्ह भाजु श्रेष्ठ नेपाःया जक मखु हलिउडं दयेकूगु संकिपा ख्यलय्‌ नं थःगु कलाकारिता न्ह्यब्वयादी धुंकूगु दु । हास्य व्यंग्यया कलाकारिता ख्यलय्‌ थीथी सम्मान व सिरपाः कयादी धुंकूम्ह भाजु श्रेष्ठयात सहस्राब्दी ई.सं. २००० या ख्यालि जुजु पदविं सम्मान याःगु खः । थुकथं थीथी विधायात कःघानाः हास्यव्यंग्यया रुपय्‌ थःत न्ह्यब्वया दीम्ह ख्यालि जुजु श्रेष्ठया तःगूमछि लोकंह्वाःगु मेचाः पिदंगु दुसा सफू या रुपय्‌ धाःसा थःम्हं हे च्वयादीगु थःगु हे जीवनी ‘महको म’ ने.सं. ११३७ यंलाथ्वः पुन्हि, बुधबारखुन्हु पिदंगु दु ।

बौ हर्षबहादुर प्रधान व मां बुद्धिमाया प्रधानया कोखं ने.सं. १०६० इ उपन्यासकार भाजु मदनगोपाल प्रधानया जन्म जूगु खः । वय्‌कः नेपालभाषाया अग्रज उपन्यासकारपिं मध्ये छम्ह खः । नेपालभाषा ख्यलय् भाजु मदनगोपाल प्रधानया हिसिला (ने.सं. १११३ ) व जन्ति न्ह्यात (ने.सं. १११६) निगू सामाजिक उपन्यास पिदंगु दु । भाजु प्रधानया उपन्यासया मू विषय मतिना खःसां समाजयात युग अनुरूप हिलायंकेगु, समाजय् छगू न्हूगु संस्कार नीस्वनेगु, अथेहे न्हूगु अवधारणा ब्वलंकेमाःगु सन्देश वय्‌कःया उपन्यासय् दुथ्यानाच्वंगु दु । समाजय् क्रान्ति हयाः सुधार यायेत न्हापां समाजया युवा वर्ग हे न्ह्याःवनेमाः धयागु उपन्यासकारया धारणा खः ।

नेपाःया छम्ह नांजाःम्ह कलाकार मदनदास श्रेष्ठया जन्म ने.सं. १०६८ तछलागाः खस्थि, सोमबारखुन्हु दोलखाय्‌ जूगु खः । झिंखुुदँया वैंसय्‌ वि.सं. २०२१ सालपाखे कला क्षेत्रय्‌ पलाः न्ह्याकादीम्ह मदन दास श्रेष्ठयात आपाःसिनं वय्‌कःया धिसिलाःगु सःया हुनिं म्हसीका वयाच्वंगु दु । उगु इलय्‌ रेडियो नेपालय्‌ प्रसारण जुइगु नाटकय्‌ सः बियाः अभिनय यानादीम्ह वय्‌कः विशेष यानाः धार्मिक रेडियो नाटकय्‌ राक्षस जुयाः म्हितीम्ह खः । वय्‌कलं वि सं २०२७ सालय्‌ तत्कालिन नेपाल राजकिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानय्‌ ‘क’ श्रेणीया कलाकार जयाः ज्या यानादिल । उगु इलय्‌ भाजु मदन दास श्रेष्ठं ऐतिहासिक, धार्मिक व सामाजिक परिवेशया दर्जनसिबें अप्वः प्याखनय्‌ अभिनय यानादिल । आपालं प्याखनय्‌ म्हितादीम्ह मदन दास श्रेष्ठं वि.सं २०४४ सालपाखे ‘के घर के डेरा’ नांयागु खस नेपाली भाय्‌या संकिपाय्‌ म्हिताः संकिपाया अभिनय यात्रा न्ह्याकादिल । नेवाः संकिपा ख्यलय्‌ नं क्वातुक्क पलाः न्ह्याकादीम्ह मदन दास श्रेष्ठं ‘पटाचारा’ व ‘भिन्तुना’ थें जाःगु लोकंह्वाःगु नेवाः संकिपाय्‌ अभिनय यानादीगु दुसा ‘लाखे आजु’ व मेमगु नं आपालं नेवाः संकिपाय्‌ म्हितादीगु दु । अभिनयया माध्यमं सकसिगुं नुगः त्याकेफुम्ह मदन दास श्रेष्ठयात गोरखा दक्षिण बाहु, वीरेन्द्र शुभ राज्याभिषेक पदक, वीरेन्द्र ऐश्वर्या सेवा पदक, वीरेन्द्र गद्दि आरोहण रजत महोत्सव पदक, चलचित्र अभिनय रत्न, नई रजत महोत्सव पदक, शताब्दि पुरुष सत्यमोहन जोशी शताब्दि महोत्सव पदक, नई कीर्ति अलंकार लिसेंया आपालं पदक, सिरपाः व सम्मानपाखें छायेपियातःगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु मदनप्रसाद श्रेष्ठ नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.१९८६ असार १ गते चैनपुरय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां बुद्धलक्ष्मी व बाःया नां भीमप्रसाद श्रेष्ठ खः । लजगाया सिलसिलाय् वय्‌कः धरानय् च्वं झाल ।

वय्‌कलं धरानया शिक्षाया स्तर थकायेगु निंतिं यक्व हे ज्या यानादीगु दु । बि.सं.२०४८ सालय् धरानया नेपालभाषा खलःया नायः जुयादीबलय् धरानय् छगू नेवाः छेँ दयेकेमाःगु महसुस यानादिल । थुकिया निंतिं धरानया झीगु समाजयात न्ह्यःने तयाः ज्या न्ह्याकादिल । बि.सं.२०५२ अर्थात ने.सं.१११५ य् सिद्धि नेवाः परिषद् धरान ७ नामं संस्था दर्ता यानाः छेँ दनेगु ज्या यानादिल । थौं थ्व छेँय् थीथी सामाजिक, सांस्कृतिक ज्याझ्वः जुयावैच्वंगु दु । वय्‌कः बि.सं २०८० साउनय् दिवंगत जुल ।

बौ पं. मधुसुदन मिश्र व मां माहेश्वरी (जुलुम) मिश्रया कोखं यलया तिछुंगल्ली त्वालय् ने.सं. १०५२ मार्ग शुक्ल ३ कुन्हु काव्यकार भाजु मदनमोहन मिश्रया जन्म जूगु खः । वय्‌कःयात समाजय् पण्डितया नामं नं म्हसिउ । बाखं (पुराण) कनेगु, पुजा पाठ यायेगु, धार्मिक व कर्मकाण्ड यायेगु संस्कारय् ब्वलनादीगु खःसां व इलय्‌या संस्कृतय् मध्यमा ब्वंज्या क्वचायेकादीम्ह भाजु मिश्रया थःगु मांभाय् नेपालभाषाय् जक मखु नेपाली साहित्यय् नं उतिकं च्वसा न्ह्याः ।

थःगु कविताय् समाजय्, देशय् ब्वलनाच्वंगु विसंगति, विकृतियात कयाः क्वातूगु व स्याचुगु ध्याचू खँग्वलं जायेकाः काव्यात्मक व छन्दात्मक शैलीं च्वयादीम्ह पं. मदनमोहन मिश्रया न्हापांगु कविता नासु ने.सं. १०७८ य् धर्मोदय १२९ अंकय् पिदंगु खः । आपाः धयाथें काव्य व खण्डकाव्यपाखे ल्हाः ज्वःम्ह भाजु मिश्रया न्हापांगु खण्डकाव्य सफू सिताहरण ने.सं. १०८० य् पिदंगु खः । गीतिकाव्य व हास्यव्यंग्य काव्य ख्यलय् बिस्कंगु योगदान बियाबिज्याःम्ह भाजु मिश्रया गजिगुलुया म्हगसय् पशुपतिनाथ ने.सं. १०९५ य् पिदंगु दु । धार्मिक सम्बन्धी थीथी काव्य सफू नं पिथनादीम्ह काव्यकार भाजु मिश्रया निगू संस्करण (ने.सं. १०८० व ने.सं. १११९) य् पिदनाः अंग्रेजीं नापं भाय्‌हिलाः पिदंगु दु । गबलय् माल अबलय्, च्वनाथासय्तुं, छु विषयय् माःगु खः व विषयय् कविता च्वयादीफुम्ह जूगुलिं नेपालभाषा काव्य साहित्य ख्यलय् वय्‌कःया बिस्कंगु योगदान दु ।

येँ, ओमबहाःया भाजु श्यामलाल व मय्जु चन्द्रमायाया काय् भाजु मदनलाल सन १९४९ स बूम्ह खः । भारत, आन्द्र प्रदेश विश्वविद्यालयपाखें जलवायु विज्ञानय् स्नातकोत्तर तक ब्वनावये धुंकाः सन् १९८६ स हानं संयुक्तराज्य अमेरिका, हवाई विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि कयावःगु खः । नेपालय् मौसम परिवर्तनया हाथ्यायात कयाः विशेष अध्ययन, अनुसन्धान याना वयाच्वंम्ह थ्वय्कः वैज्ञानिक तःदँतक नेपाल सरकारया जलवायु विज्ञान विभागय् च्वनाः सेवा यानादीम्ह खः ।

मां चम्पादेवी बज्राचार्य व बौ सप्तरत्न बज्राचार्यया कोखं येँया रत्नकीर्ति महाविहार, मखं बहालय् ने.सं. १०७३ भाद्र शुक्ल दशमि कुन्हु (२०१० आश्विन १ गते) भाजु मदनसेन बज्राचार्यया जन्म जूगु खः । लोकसाहित्य विषय कयाः स्नातकोत्तर यानादीम्ह थ्वय्‌कः नेपालभाषाया प्राध्यापकया नापं नेवाः लोकबाखं तथा लोकम्येया छम्ह अनुसन्धाताया, विश्लेषक नं खः । थ्वय्‌कलं लोकसाहित्यया ख्यलय् नेपालभाषाया अग्रज लोकसाहित्यविद्पिं — प्रेमबहादुर कसाः (ने.सं. ११०९), सत्यमोहन जोशी (ने.सं. १११४), करुणाकर वैद्य (ने.सं. ११०९), मानदास तुलाधर (ने.सं. १११०) व लोक गायक लोकरत्न तुलाधर (ने.सं. ११०९) पिनिगु जीवनी सम्बन्धी सफू च्वयादीगु दु । लोकबाखंया अध्ययनया क्रमय् वय्‌कलं येँ, यल, ख्वप व किपुपाखें सलंसःपु बाखं मुनाः प्रकाशित यानादीगु दुसा छुंछुंया अध्ययन विश्लेषण जुयाः लेखत पिदंगु दु ।

भाजु मदनसेन बज्राचार्य ब्रजयान बुद्धधर्मया नं अध्ययता खः । थ्वय्‌कलं दे आचार्य गुथिया परम्परा व आवश्यकता (ने.सं. १११९/२०५५) नांगु सफू नं च्वयादीगु दु, गुगु सफू नेपाःया मौलिक वज्रयान बौद्ध धर्मया संरक्षक पुरोहित बज्राचार्यपिनिगु देआचार्य गुथिया ऐतिहासिक धार्मिक, सांस्कृतिक परम्परायात न्ह्यब्वयातःगु नेपालभाषाया न्हापांगु सफू खः । थ्व सफू बाहेक वय्‌कःया बज्रयानी चर्चा म्ये, बज्रयानी प्यंम्हथां आदि सम्बन्धी तःपु अनुसन्धानात्मक च्वसुत नं थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । थ्वय्‌कःया नेवाः बौद्ध संस्कृति दुने छगू बिस्कंगु विशेषता दुगु नेपाःगाःया नेवाः बौद्ध संस्कृतिइ लोकबाजा (वि.सं. २०७७) नांगु सफू नं प्रकाशित जूगु दु ।

थुकथं थ्वय्‌कलं झिंछगू कृति प्रकाशित यानादीगु नेपाःया लोकबाजा (ने.सं. ११११), सत्यमोहन जोशीया च्वखँ मुना, नेवाः व नेवाः लोकसाहित्य (ने.सं. १११४), सम्य्क सम्बोधि लाभ (ने.सं. ११२५), भीम, देव व महारथारोहण पूजाविधि क्रिया (ने.सं. ११२९), मू कुमारी, मूलश्री महाविहार व विहारया कुमारी प्रथा (वि.सं. २०७६) यानाः झिंनिगू सफू सम्पादन यानादी धुंकूगु दु । अथेहे थ्वय्‌कःया सम्पादनय् थीथी पत्रिका गथे— नेपाल ऋतु पौ (ने.सं. ११२१–११३३), लोकसाहित्य (पत्रिका) (२०७३ वि.सं.), लुमन्ति (ने.सं. ११२९), पलेस्वां दँपौ आदि पिदंगु दु ।

थथे हे थ्वय्‌कलं थीथी संस्था गथे — लोकसाहित्य परिषद् (वि.सं. २०४१), रत्नकीर्ति महाविहार संघ, मखं (वि.सं. २०५०), नेवाः स्यनामि दबू (वि.सं. २०६५), नेपालभाषा स्यनेज्याकुथि आदिइ गनं संस्थापक दुजः गनं सचिव, गनं न्वकु गनं नायः आदि जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । थथे थीथी संस्थाय् बाहेक इलय्‌‌ब्यलय् नेपालभाषा साहित्य ख्यःया थीथी व्यक्तित्वपिंत हनीगु ज्याझ्व गथे— प्रेमबहादुर कसाः अभिनन्दन समारोह समिति, मोतिलक्ष्मी उपासिका अभिनन्दन समारोह समिति, सत्यमोहन जोशी हनेज्या ग्वसाः खलः आदिइ नं छ्याञ्जे जुया सफलपूर्वक ज्या क्वचायेकादीगु दु ।

थुकथं थ्वय्‌कःया ज्याया कदर स्वरुप थ्वय्‌कःयात थीथी संस्थां पाखे थीथी सिरपाः, पदक व हनापौ लःल्हाःगु दु । गुगु थथे दु —ने.सं. ११३९ य् करुणाकर सिरपाः, वि.सं. २०७३ य् सत्यमोहन जोशी शताब्दी पदक, शिक्षा पुरस्कार (वि.सं. २०५७) । अथेहे परम्परागत बाजा संरक्षण उपभोक्ता समितिं (ने.सं. ११३९/वि.सं. २०७६) हनापौ देछाःगु खःसा, नेपालभाषा स्नातक स्तरया नेवाः विद्यार्थी युनियनं ने.सं. ११४० य्हनापौ लःल्हाःगु खः ।