ने.सं.११३१ दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता भोला शाही अले बाखं व निर्देशक रबिन्द्र शाही खः । संकिपाया छायाँकार मदन महर्जन खःसा थुकी कलाकारकथं प्रकाश बज्राचार्य, मैंया श्रेष्ठपिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ मि. हर्कमान धैम्ह छम्ह मनूया खँय्‌ थीथी घटना व बाखं न्हयब्वयातःगु दु ।

ख्वाःपाः च्वयेगुया दकलय् लिपांगु ज्या मिखा कंकेगु खः । थुकियात दृष्टिदान धाइ । थुकिया निंतिं ख्वाःपातय् मिखां मिखा पाःगु दानाः मि ग्वाःगु मकलय् ह्याउँक छुयातःगु नँया गसुलिं मिखाह्वः खनी । थुलि क्वचालकि द्यःयाके क्षमा पुजा यायेमाः । क्षमा पुजा धुंकाः न्हापा उंया ज्या न्ह्याकेत पुजा याःबलय् फयातःगु मोहनी हाकःया रङ्ग दयेकी । लुँचुं, वहःचुं, बज्र व हाकुगुलिइ थुनाः ख्वाःपाःया मिखाह्वतय् हाकुगु उं थीकी । थुकियात हे दृष्टिदान यायेगु धाइ । थथे मिखा कंकेबलय् ख्वाःपाःया मिखा व च्वःम्हेसिया मिखा चूलाके मज्यू । थुलि सिधलकि ‘जिं सःस्यू थें छलप्वलपिनिगु ख्वाःपाःया क्वँचंनिसें ला जायेकाः उं तक छायेपिये धुन । छःपिनि सुदृष्टिं स्वयाः ज्यू मज्यू द्वंबिद्वं क्षमा याना बिज्याहुँ’ धकाः वाक्य यानाः ख्वाःपातय् ज्वलान्हाय्कं क्यना बीमाः ।

हस प्रोडक्शनपाखें ने.सं. ११३० दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता उषा नकःमि, पवन श्रेष्ठ, गंगादेबी मानन्धरपिं खःसा निर्देशक आर्यम नकःमि व सुनिता राजभण्डारी खः । थुकी आर्यम नकःमिया बाखं दुसा छायाँकार एम एस माइकल खः । कलाकारकथं नरोत्तम मानन्धर, सुनिता श्रेष्ठ, कृष्णभक्त महर्जन, अष्टमाया महर्जन, कामना नकःमिपिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ थःगु भाषा मस्यूम्ह मनू धइम्ह मिखा दयाः नं कां बराबर खः धकाः ब्वयातःगु दु ।

यल क्वाःबाहाःया लिउने इलाननिइ मिच्छु बाहाः (चैत्यवर्ण विहार) अवस्थित दु । थुकियात भिच्छु बाहाः नं धायेगु याः । दथुइ तग्वःगु चैत्य व धर्मधातुमण्डल दु । द्यःछेँया मूलुखा कलात्मक जू तर थुकिया फुसय्‌ च्वंगु तोरणय्‌ द्यः मदयेधुंकल । दुने क्वाःपाःद्यःकथं उत्तर स्वःम्ह चैत्यधारी बोधिसत्व स्थापना यानातःगु दु । मातनय्‌ तोरण लिसेंया स्वपाः झ्याः दुसा च्वतय्‌ विमानझ्याः छुनातःगु दु । थुकिया निर्माणकालसम्बन्धी ऐतिहासिक प्रमाण लुयावःगु खनेमदु । आः थन उपलब्ध अभिलेख मध्ये ने.सं. ८०७या अभिलेख चैत्य जीर्णोद्धार सम्बन्धी दु । थुगु बहालय्‌ ८४म्ह संघया दुजः दु । उमिगुपाखें थन दछियंकं थीथी धार्मिक क्रियाकलाप जुयाच्वंगु दु ।

डेल्टा मल्टि मिडियापाखें ने.सं.११२५ स निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता भाइकाजी महर्जन नयन व हेमसिं महर्जन खः । थुकिया निर्देशक राज शाक्य खःसा थुकी सुरजबीर बज्राचार्यया बाखं दुथ्याः । थुकी कलाकारकथं राजु महर्जन, सुरेन्द्र महर्जन, सनि अवाले, सुरोज महर्जनपिं दुथ्याः । संकिपाया छायाँकार भाइकाजी महर्जन खः । थुकी छम्ह मिसाया जीवनय्‌ मिजंया भूमिका व मिजंया जीवनय्‌ मिसाया भूमिकायात कयाः दुवालातःगु दु ।

अबु बाबुकाजी महर्जन व मां प्राणमाया महर्जनया कोखं वि.सं. २०२० य्‌ किपूया भाजंगालय्‌ म्येहालामि मिना महर्जनया जन्म जूगु खः । वय्‌कः २०३६÷३७ निसें गायन ख्यलय्‌ मदिक्क सक्रिय जुयाच्वनादीगु दु । वय्‌कलं म्ये हालेगु लिसें चिहाः संकिपा, म्यूजिक भिडियोय्‌ थःगु अभिनय कला नं न्ह्यब्वया दीगु दु । वय्‌कलं दयेकूगु म्यूजिक भिडियो ‘करुणां भय्‌ब्यूगु’, ‘मांया यःम्ह म्हयाय्‌मचा’ तसकं लोकंह्वाः । इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया ज्यासना पुचलय्‌ आवद्ध वय्‌कः ज्ञानमाला भजनय्‌ नं सक्रिय जुयादी ।

यँया झोछेँ त्वाःया जोरगणेशं भचा च्वय्‌ वनाः माथेमा चुक थ्यनेवं जवपाखे च्वंगु तःकूगु थाय्‌ खः – मिमननिबहाः । थ्व विहारयात निमनका विहार वा निम्हनिम्ह विहार धकाः नं जनमानसं म्हस्यू । क्वाःपाःद्ययाथाय्‌ तयातःगु शिलापत्रय्‌ ने.सं. ५४८ या ई न्ह्यथनातःगु स्वयेबलय्‌ बिकमाःबहाःया तसकं पुलांगु कचा बहाःकथं कायेफु । थ्व बहाःया क्वाःपाःद्यः उत्तराभिमुख विश्वव्याकरण मुद्राया बुद्ध खः । ने. सं. १००२य्‌ पलिस्था यानातःगु क्वाःपाःद्यया मू लुखाया फुसय्‌ तोरणय्‌ अक्षोभ्य बुद्ध (दथुइ), प्रज्ञापारमिता (जवय्‌), षडक्षरी लोकेश्वर (खवय्‌) कियातःगु दु । मू लुखाया न्ह्यःने न्यागाः पिण्डगाः, मन्दःपाः छपाः, चिभाद्यः छगः नं झ्वलिं पलिस्था यानातःगु दुसा शिवलिंग नं पलिस्था यानातःगु दु । मू लुखाया जवंखवं याकःझ्या, तोरंया च्वय्‌ पसुकाझ्याः व जवंखवं याकःझ्याः, वयां च्वय्‌ विमानझ्याः व च्वय्‌ मेगु साधारण झ्याः तयातःगु दु ।

बहालय्‌ आःतक लुयावःगु ने.सं. ६१६ व ने.सं. ६२९ या दसूकथं बहाःया इतिहासयात भचा कुलेत स्वःगु खनेदु । बहाःया आगमय्‌ खनेदुगु ने.सं. ६१६ या शीलापत्रय्‌ रुपसिं पाल, वया निम्ह कलाः व काय म्ह्याय्‌िपनिगु नां तयाः दान याःगु धयातल । मेगु रत्नमल्ल जुजुया शासनकालय्‌ अर्थात् ने.सं. ६२९ या शीलापत्रं बहालय्‌ दँय्‌दँसं हेरुक पुजा व श्रावण औंशीया झिंस्वन्हुया न्हिकुन्हु शाक्यमुनि बुद्धया पुजा यायेत चन्दा बियावंगु स्पष्ट धयातल । थथे हे बहालय्‌ तयातःगु शिवलिंगया स्वापू व चैत्यया स्वापू बहालय्‌ ग्वाहाली यानावंपिं संघसदस्यपिं पाल जातया शाक्यत लिसे खनेदु । छग धापूकथं थुपिं फुक्कं न्हापा ब्रम्हू खः, तर बहाःयापिंसं अस्वीकार याना वयाच्वंगु दु । ने.सं. ५४८ निसें पाल शाक्यपिनिगु ल्हातय्‌ थ्व बहाःया एकति अधिकार दया वयाच्वंगु खनेदु ।

मिरा राणा छम्ह लोकंह्वाःम्ह लय्‌चिनामिलिसें म्येहालामि खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०७१ कौलाथ्वः दसमि, बुधबारखुन्हु येँया कमलपुखुली जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु पं. शम्भुप्रसाद मिश्र व मां निर्मला मिश्र खः ।
थ्वय्‌कःया अबु संगीत प्रविण, तबलालिसें संगीतया ज्ञाता खः । छेँय्‌ अबुं म्येपिन्त संगीत स्यनाच्वनीबलय्‌ थ्वय्‌कःया नुगः उखे सालीगु । थ्व हुनिं वय्‌कःयात संगीतया ख्यलय्‌ सालाहल । वि.सं. २०२२ सालय्‌ झिंप्यदँति दुबलय्‌ हे थ्वय्‌कलं रेडियो नेपालया छगू प्रतियोगिताय्‌ म्ये हालादीगु खः । उगु प्रतियोगिताय्‌ सिरपाः त्याके मखंसां सः बांलाःगुलिं थ्वय्‌कलं स्वर परीक्षा हे मबिसें म्ये हालेगु ह्वःताः चूलाःगु खः । लिपा वि.सं. २०२८ सालं जूगु प्रतियोगिताय्‌ गायनय्‌ न्हाप लाकादिल । थ्वय्‌कलं हालादीगु आपालं म्येत लोकंह्वाः । उकी मध्यय्‌ ‘मखमली चोली चाँहिदैन’, ‘मेरो पाउमा आज कोही पाउजू बाँध’ खः ।
शास्त्रीय संगीतया नं ज्ञान दुम्ह थ्वय्‌कलं भारतया इलाहाबादं संगीत विशारद यानादीगु खः । वसिबें न्ह्यः येँया संगीत महाविद्यालयपाखें नं संगीत सयेकादीगु खः । थ्वय्‌कलं विदेशय्‌ च्वनाः संगीत स्यनेज्या नं न्ह्याका च्वनादीगु दु । आधुनिक, लोक, भजन व थीथी विधाय्‌ थीथी भाषाभाषी लिसें संकिपाय्‌ तकं म्ये हालादीगु दु । लिसें थ्वय्‌कलं विदेशी भाषाया नं म्येत हालादीगु दु । थ्वय्‌कलं भिंmन्हय्‌सः स्वयां मल्याक म्ये हाला दीधुंकल । वि.सं. २०२८ सालय्‌ संकिपा ‘मनको बाँध’य्‌ छपु पाश्चात्य शैलीया म्ये ‘यो मात चढेको रातमा’ हालादीगु दु । थ्व हे म्ये हालेधुंका थ्वय्‌कःयात नेपाःया न्हापांम्ह क्याब्रे म्येहालामि अले न्हापांम्ह मिसा पप म्ये हालामि धकाः धायेगु यात । थ्वय्‌कलं हे दकलय्‌ न्हापां दबुली पाश्चात्य शैलीया म्ये हाहां प्याखं नं हुलेगु यानादीगु खः ।
थ्वय्‌कलं न्हापा नेपालभाषाया म्ये प्रतियोगिताय्‌ ब्वति कयाः न्हाप सिरपाः नं त्याकादीगु दु । नेवाः संगीत ख्यलय्‌ नं थ्वय्‌कलं आधुनिक, भजन जक मखु दकलय्‌ न्हापां पाश्चात्य शैलीया नेवाः म्ये हालादीगु दु । ने.सं. १०९६ स ‘झीगु सः’ पाखें ग्वसाः ग्वःगु निक्वःगु म्ये नखः ज्याझ्वः याःबलय्‌ थ्वय्‌कलं अज्यागु म्ये हालादीगु खः । उबलय्‌ तसकं लोकंह्वाःगु थुगु म्ये खः ‘म्ये छपु हाले थें प्याखं छकः हुले थें ।’ थुगु म्येया च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ खःसा लसय्‌ हनादीम्ह गणेश परियार खः । थ्वय्‌कलं आपालं नेवाः म्येत हालादीगु सीदुसां पिदनाच्वंगु धाःसा खुपु न्हय्‌पुति हे जक दु । वय्‌कलं हालादीगु नेवाःम्ये थुकथं दु– ‘का न्हैं मंैचा मंसीर मैनासं’  (सत्यनारायण राजभण्डारीलिसें), ‘ल्हाः ज्वनाः साले मते’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय्‌ कृष्णमान डंगोल), क्वलं बुइ मखुत यःमां’ (तारादेबीलिसें, च्वमि विष्णु जल्मि, लय्‌ कृष्णमान डंगोल), ‘अतृप्त लोकय्‌ धनजन माया’ (लय्‌ कृष्णमान डंगोल), ‘सतिनाः जिनापं च्वंसा’ (प्रकाश श्रेष्ठलिसें, च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय्‌ द्वारिकालाल जोशी), ‘गुलि न्ह्यैपु फय्‌ थ्व वःगु’ (प्रकाश श्रेष्ठलिसें, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय्‌ द्वारिकालाल जोशी)
वि.सं. २०२८ सालं थ्वय्‌कःया उदयजंग राणालिसें इहिपाः जूगु खः । थ्वय्‌कःपिनि निम्हकाय्‌ दु । रेडियो नेपालय्‌ वि.सं. २०३५ सालंनिसें सुइछदँतक्क जागिर नयाः अवकास कयादीगु खः । थ्वय्‌कलं आपालं मान सम्मान व पदवीत कयादीगु दु ।

चित्रकार, संस्कृतिविद् मिलन शाक्यया जन्म ने.सं. १०८२ प्वहेलागाः अस्तमि, सोमबारखुन्हु येँया ओमबहालय् अबु नीलरत्न शाक्य वं मां भुवनलक्ष्मी शाक्यया कोखं जूगु खः । एम. ए., बी. एफ. ए. व संस्कृतिइ विद्यावारिधि यानादीम्ह वय्कलं प्राध्यापन यानादी । वय्कः त्रि.वि., नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठानया प्रज्ञा सभासद् जुयादीगु दु । वय्कलं नेपालभाषाया थी थी सपूm, दँपौ व पत्रपत्रिकाया ख्वाःपौ डिजाइन नं यानादीगु दु । वय्कलं थी थी पत्रिकाय् कला संयोजन व सम्पादन नं यानादीगु दु । वय्कलं सन् १९७८ स न्हापांखुसी मंकाः कला ब्वज्याय् ब्वति कयादीगु अले सन् २००६ य् ‘गणेश इन मेडियभल नेपाल’ व सन् २००८ य् ‘कल्ट अफ भैरव इन नेपाल’ शीर्षकय् कलासम्बन्धी कार्यपत्र न्ह्यब्वया दीगु खः । वय्कलं सन् १९८१ निसें १९९७ तक जर्मनी, स्विट्जरल्याण्ड, पोल्याण्ड, जापान, फिनल्याण्ड, लाहती, हेलेसिन्की व भारतय् याकः कला ब्वज्या यानादीगु दु ।
भारतय् मंकाः कला ब्वज्या नं यानादीगु दु । वय्कःयात वि.सं. २०४४ या राष्ट्रिय युवा वर्ष पुरस्कार, राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी २०५४ य् ल्यू सिरपाः, सन १९८० स एज्राज्याककिट्स इन्टरनेशनल प्राइज व जापानं उत्कृष्ट पुरस्कार द्यछाःगु दु ।

तुयागु छता जात । तुइसे भुयू नइ । गौ ससती । पु तपु जुइ । यक्व ताःहाकः जुइ मखु । ति यक्व वइ । न्ह्यतुसे चाकुइ । गौ सतीगुलिं छ्यायेबलय् थाकुइ ।