येँय् सन् १९५२ स बूम्ह वय्कः मचाबलय् आखः ब्वनेगुली उलि सफल विद्यार्थी मखु । विश्वनिकेतन माध्यमिक विद्यालयपाखें प्रवेशिका क्वचायेकाः नेपालय् विज्ञान विषय कयाः ब्वनेगु याःम्ह मुकुन्द रंजितयात संयुक्तराज्य अमेरिका, क्यालफोर्निया विश्वविद्यालय, डाभिसपाखें सन् १९८४ स कृषि विज्ञानय् विद्यावारिधि यायेगु ह्वःताः चूलात । विशेषतः आलुया खेती यायेबलय् ब्वलनीगु ल्वय्या सम्बन्धय् दुग्यंगु अनुसन्धान यासें उकियात गुकथं वासः यायेगु धैगु विधिया विकास थ्वय्कलं यानादिल । लिपा ल्वय्नाप प्रतिरोध शक्ति दुगु आलु पुसा विकास यानादिल । गुगु नेपालय् जक मखु दक्षिण एसियाया ख्यलय् न्हापां खः । वय्कलं हरित अनुसन्धान व प्रविधि प्रयोगशाला चायेकाः थःगु कथंया वैज्ञानिक अनुसन्धान याना वयाच्वंगु दु ।
चित्रकार मुकेश मल्लया जन्म वि.सं. २०१० जेठय् धनकुटाय् अबु खगेन्द्र कुमार प्रधानाङ्ग व मां नारायणीदेवी प्रधानाङ्गया कोखं जूगु खः । संस्कृतिइ एम.ए. यानादीम्ह वय्कः कला अधिकृत जुयाः सेवा यानादिल । वय्कः चित्रकार जक मखु कलालेखक व सम्पादक नं खः । वय्कःया न्हापांगु याकः कला ब्वज्या वि.सं. २०३४ य् धरानय् जूगु खः । वय्कःया अन्तर्राष्ट्रिय कला ब्वज्या सन् १९९१ य् बंगलादेशय् याःगु खः ।
वय्कलं १३ क्वः याकः कला ब्वज्या यानादीगु दु । सन् १९७५ य् नाफां ग्वसाः ग्वःगु राष्ट्रिय कला ब्वज्याय् नं ब्वति कयादीगु दु । वय्कःयात प्रवल जनसेवाश्री चतुर्थ पदक द्यछाःगु दु । वय्कःया वि.सं. २०६१ इ चित्रकला निरुपण, आधुनिक कलाको समकालिक सन्दर्भ, २०६२ सालय् आधुनिक कला ः अर्थ, प्रक्रिया र भाषा सपूm पिदंगु दु । वय्कलं थी थी कला प्रदर्शनी व साहित्यिक प्रतियोगिताय् सिरपाः त्याकादीगु दु । अथे हे वय्कःयात थीथी संस्थां सम्मान नं याःगु दु ।
मुक्ति शाक्य नेपाःया तसकं लोकंह्वाःम्ह रक संगीतकःमि जुयादी । येँ महानगरपालिका वडा ल्याः २१ ज्याःबहालय् ने.सं. १०७९ दिल्लाथ्वः पारु, मंगलबारखुन्हु जन्म जुयादीम्ह वय्कः मां पुनमाया शाक्य व अबु भाजुरत्न शाक्यया चीधिम्ह काय् खः । वय्कलं मचांनिसें दाजु व दाजुया पासापिंलिसे संगत यायां गितार थाये सयेकादीगु खः । वय्कलं ब्लूज व हार्डरक सङ्गीत शैलियात खस नेपाली व नेवाः भाय्या म्येय् छ्यलाः न्हूगु सवाः न्ह्यब्वया दीगु दु । त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें बीकम तक ब्वनादीम्ह भाजु मुक्ति शाक्य सरकारी लाइसेन्स दुम्ह टुरिष्ट गाइड नं खः । वय्कलं भिंmनिदँ तक स्पेनिस भाय्या गाइड जुयाः विदेशीतय्त नेपाःया थीथी थाय्या विशेषता कँकं चाःहीका दीगु दु । भाजु मुक्ति शाक्यं इस्वी सन् १९८२ पाखे थःलिसें पासापिं राजु शाक्य, सुदेश श्रेष्ठ व भानुमान जोशीनाप जानाः दि एलिगेन्स (त्जभ भ्भिनबलअभ० नांगु सांगीतिक पुचः नीस्वनाः थःगु संगीत सिर्जना न्ह्याकादिल । थ्व पुचलं राष्ट्रिय सभागृहया दबुलिइ तःक्वः संगीत न्ह्यब्वःगु खः । सन् १९८७ पाखे वय्कलं स्पेनय् ब्लुज संगीत ब्वनाः सयेकाः अनया सांगीतिक पुचःनाप व्यावसायिक रुपं ज्या यानादिल । नेपाः लिहां झायाः छुं दँ टुरिष्ट गाइडया ज्या यायेधुंकाः वय्कलं द रिभाइभल नांगु सांगीतिक पुचः नीस्वनाः ज्या न्ह्याकादिल । थ्व द रिभाइभल पुचलं हे नेपालय् दकलय् न्हापां सितिकं रक कन्सर्त याःगु खः । छुं दँ लिपा पुचःया पासापिं विदेश वंगु व उखेथुखे जूगुलिं भाजु मुक्ति शाक्यं सन् १९९५ पाखे ‘मुक्ति एण्ड रिभाइभल’ नांया पुचः नीस्वनाः मदिक्क थःगु हे सङ्गीत सिर्जनाया ज्या न्ह्याका च्वनादीगु दु । थुगु पुचलय् थौंकन्हय् म्येहालामि व गितार थाइम्ह भाजु मुक्ति शाक्य खःसा बेस गितार भाजु रोशन ताम्राकार, म्येम्ह गितार थाइम्ह भाजु सुनित कंसाकार व द्रम थाइम्ह निखिल तुलाधर जुयादी ।
पुचः नीस्वनाः न्हुन्हूगु संगीत सिर्जना यानाः न्यादँतक थाय्थासय् कन्सर्ट न्ह्याकेधुंकाः दकलय् न्हापांगु एल्बम सन् २००० य् ‘कलंकिको जाम’ पिदन । स्वदँ लिपा ‘बुझाइ देउ’ नांया एल्बम पिदन । सन् २००७ या ‘देख्दै छु म’ थुगु पुचःया स्वंगूगु एल्बम जुलसा सन् २०१२ स ‘सँधैभरि’ प्यंगूगु एल्बम खः । थ्व पुचःया दकलय् लिपांगु एल्बम सन् २०१९ या ‘स्वतन्त्र’ खः ।
थुगु पुचःयात सन् २००८ या हित्स एफ एम म्यूजिक एवार्डकथं दकलय् बांलाःगु रक संगीत सिर्जना (जब म सम्झन्छु), दकलय् बांलाःगु सः (जब म सम्झन्छु), दकलय् बांलाःगु पुचः प्रस्तुुति, व दँया पप रक एल्बम (देख्दै छु म) यानाः प्यंगू सिरपालं छाय्प्यूगु दु । अथे हे सन् २०१३ य् हित्स एफ एमपाखें दकलय् बांलाःगु लय् चिना, दकलय् बांलाःगु सः व दँया पप रक एल्बम (सँधैभरि) या स्वंगू सिरपाः त्याकूगु दु ।
मुक्ति एण्ड रिभाइभल पुचलं देसय् दुने जकमखु भारतया सिक्किम, सिलंग, संयुक्त राज्य अमेरिका, संयुक्त अधिराज्य, अष्टे«लिया, डेनमार्क, दुबइ, जापान, स्वीडेन, नर्वे, हंगकंग आदि देसय् थःगु संगीत न्ह्यब्वये धुंकूगु दु ।
सुदूर पश्चिम डोटी सिलगढीया भाजु भूमिनारायण व मय्जु इन्दिराया काय्भाजु मुक्तिनारायण सन १९४५ स बूम्ह खः । सन् १९६६ स विज्ञान बिषयस स्नातकोत्तर क्वचायेके धुंकाः सन १९७७ स संयुक्तराज्य अमेरिकाया क्यालफोर्निया विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि उपाधि कयादीगु खः । विशेषतः जङ्गली जीव जन्तुतय्त उपचार यायेगु वासःया विकास अले वन्यक्षेत्रया पर्यावरण संरक्षणया ख्यलय् थ्वय्कः विशेषज्ञ खः । पश्चिम नेपालय् कस्तुरी मृग पालनयात न्ह्यज्याकूम्ह थ्वय्कः छम्ह न्ह्यलुवाः खः ।