मोतिलाल शिल्पकला प्रस्तरकला, काष्ठकलाय् छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार, उद्योगपति, समाजसेवी तथा वाद्यगुरु खः । वय्कःया जन्म यलया जोम्बहालय् बौ स्व. मोहनलाल शिल्पकार व मां हरिमाया शिल्पकारया कोखं ने.सं. १०५५ सिल्लाथ्वः दसमि, मंगलबारकुन्हु जूगु खः । अबुजु स्व. मोहनलाल शिल्पकारया कलाया हःपाःकथं ने.सं. १०७२ दँनिसें कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । न्ह्यथने बहःगु कृति—
१) बि.सं.२०१३ सालय् तात्कालिन जुजु श्री ५ महेन्द्रया राज्यभिषेकया लसताय् थी थी राष्ट्र प्रमुख, प्रधानमन्त्री व विदेशी प्रतिनिधि मण्डलतय्गु निंतिं द्यछा स्वरुप हस्तिहार व काष्ठकलाया थी थी हलंज्वलं निर्माण २) बि.सं. २०२२ सालय् छाउनी स्थित महेन्द्र संग्रहालय कलात्मक सिँया लुखा, झ्याः, तुनांसिँ नापं भवनयात माःगु सकतां सिँया सामान निर्माण ३) बि.सं. २०११–२०२६ सालतक नारायणहिति राजदरवारय् कलात्मक सिँया लुखा, झ्याः, तिकिझ्याःत निर्माण ४) यल लाय्कू दरवारया सुन्दरीचुक, मूचुकया तुनांसिँ, लुखाः, लुँझ्याःया च्वय्पाखे च्वंगु तिकिझ्याः, केशब नारायण चुकया कलात्मक झ्याः मर्मत व निर्माण ५) यँेया कमलादी च्वंगु तात्कालिन रोयल नेपाल एकेडेमिया निंतिं कलात्मक झ्याः व लुखात निर्माण ६) यँेया हनुमानध्वाखा व लाय्कू क्षेत्रया कलात्मक लुखा, झ्याः निर्माण व मर्मत ७) ख्वपया दतात्रय मठ व देगलय् युनेस्को पाखेंया योजनाय् काष्ठकलाया लुखा व झ्याः निर्माण ८) पशुपति क्षेत्रय् दुगु वेद बिद्याश्रम भवनय् काष्ठकलाया झ्याः, लुखाः व थी थी वेदया मूर्ति निर्माण ९) सिंहदरवार स्थित परराष्ट्र मन्त्रालयया न्हूगु हलय् निखें नं मूर्ति तयाः पार्टिशन निर्माण १०) जनकपुरया राम जानकि मण्डपय् कलात्मक झ्याः, लुखा व मूर्ति निर्माण ११) चौताराय् नेपाली शैलीया दयेकुगुलि कलात्मक तिकिझ्याः, तोरण व तुनाःसिँ निर्माण १२) गोरखा स्थित मनकामनाया देगलय् साधा तुनांसिँ तयातःगुलि अष्टमातृकाया मूर्ति तयाः तुनांसिँ निर्माण १३) बि.सं. २०३० सालय् तात्कालिन जुजु श्री ५ वीरेन्द्रया राज्यभिषेकय् येँया तिंख्यलय् मन्दिरया स्वरुप मन्दः निर्माण, थौकन्हय् गोदावरीया पार्कय् तयातःगु दु । ब्वज्या— १) ललितपुर कला प्रदर्शनी २००८ २) नेपाल हस्तकला प्रदर्शनी २०२९ ३) कल्याण तथा सुरक्षा समिति पाखेंया मेला २०३१ ४) शुभ जन्मोत्सवया लसताय् पाटन औद्योगिक मेला २०३३ ५) शुभ जन्मोत्सवया लसताय् पाटन औद्योगिक मेला २०३६ ६) औद्योगिक प्रदर्शनी २०३६ पाटन औद्योगिक मेला २०३८ ७) नेपाल हस्तकला प्रदर्शनी २०३८ ८) औद्योगिक प्रदर्शनी भृकुटी मण्डप २०३९ ब्यापार प्रवद्र्धन पाखेंया औद्योगिक प्रदर्शनी, होटल शंकर २०४१ ब्यापार प्रवद्र्धन पाखेंया औद्योगिक प्रदर्शनी, होटल एभरेष्ट । अथे हे वय्कलं यलय् न्यकूजात्रा ब्यवस्थापन समितिया पुलांम्ह नायः तथा बाद्यगुरुया म्हसीकाकथं स्वरलिपि सहितगु न्यकूजात्रा चले यायेगु निंतिं धाःबाजं, नौ बाजा व मेयागु शब्द व बोल नांयागु सपूm च्वयाः पिथना दिल । बौद्ध परियत्ति शिक्षायात थपू याये निंतिं सपूm प्रकाशन व निःशुल्क वितरण । नेपाः दुनेया थी थी बौद्ध विहार निर्माणय् ग्वहालि व विहारय् स्थापना यायेया निंतिं आपालं बुद्धमूर्ति दान ।

स्व. मोतीकाजी शाक्यया उपनां जोगरत्न खः । वय्कः धातुकलाया छम्ह ज्वःमदुम्ह कलाकारया जन्म ने.सं.१०३४ युगादि नःमिखुन्हु जूगु खः । वय्कःया अबुजु दानरत्न शाक्य खःसा वय्कःया स्व. कका मोतीकाजी शाक्यया हःपाःकथं ने.सं.१०४९ निसें कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु लँु, वहः, सिजः, ली, नँया उत्कृष्ट कलाकृति दयेकेगु व कतां कियेगु खः । कला सृजनाया ब्वज्या— १) कृषि तथा शिल्पकला प्रदर्शनी कालिम्पोङ भारत २) घरेलु कला प्रदर्शनी, येँ ३) नेपाल हस्तकला, येँ ४) एसिया ७२ मेला नयाँ दिल्ली ५) राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी, येँ । न्ह्यथने बहःगु कृति— श्री ५ त्रिभुवनया ख्वाःपाः अंकित रु १ दबल व छम्वहःया बुत्ता कियाः मोडल दाइस निर्माण । २) नेपालय् सर्वप्रथम फुकं सरकारी थी थी तहया जागिरदारतय्गु निंतिं सरकारी बाय्ज निर्माण । ३) नेपालय् सर्वप्रथम न्हाय्कंया सोकेशय् स्वयम्भू व पशुपतिया देगः निर्माण । ४) भारतया पश्चिम बंगालया तात्कालिन राज्यपाल सुश्री पद्मजा नाइडुया गभर्नस कप निर्माण, थुगु कप दार्जलिङ जिल्लाब्यापी सव डिभिजन कासाय् छ्यलेगु परम्परा दु । सिरपाः— १) श्री ५ त्रिभुवनया मुहार अंकित रु १ व ५० गः म्वहः मोडलया निंतिं तेस्रो पुरस्कार (२००९) २) कालिम्पोङ भारतय् जूगु प्रदर्शनीइ मेटल वर्कय् प्रथम पुरस्कार प्राप्त (२०१४) ३) नेपाल हस्तकला प्रदर्शनी सान्त्वना पुरस्कार (२०४२) ४) विश्व हिन्दू सम्मेलनय् जूगु कला प्रदर्शनी सान्त्वना पुरस्कार (२०४४)

येँ, ध्वाखाबहाःया भाजु मोतीराजाया जन्म सन् १९४७ स जूगु खः । भारतया मराठावाडा विश्वविद्यालयपाखें चिकित्साशास्त्रय् स्नातक यानावःम्ह थ्वय्कः नांदंम्ह कार्डोलोजिष्ट खः । छातिया ल्वय् उपचारया ख्यलय् अतिकं विशिष्टता दुम्ह थ्वय्कःपाखें थुगु ख्यलय् आपालं शोध च्वसुत च्वयाः पिथना दीगु दु ।

अबु हिराकाजी शाक्य व मां नानिमाया शाक्यया कोखं ने.सं. १०८४ यंलागाः दसमि, बुधबारखुन्हु यलया सिन्चाहितिइ जन्म जूम्ह मोहन शाक्य २०३९ सालंनिसें संगीत ख्यलय्‌ मदिक्क सक्रिय जुया च्वनादीम्ह खः । वय्‌कःया आशा नकःमिनाप हालादीगु ‘मैंचिया सपलय्‌ च्वंगु स्वाँनं स्वइत स्वइच्वन’, ‘सुराई’, ‘मुसुक्क न्हिलाः जितः छकः स्वये छं मज्यू ला ?’, ‘जिं छता खँ ल्हाये थन छकः स्व’ लिसेंया ज्वःम्ये लोकं ययेकूगु म्ये खः । ३० पु म्ये पिथनादी धुंकूम्ह मोहन शाक्यया न्हय्‌पु भजन म्ये नं थुकी दुथ्याः ।

मोहनलाल बाराही शास्त्रीय संगीत ज्ञातालिसें छम्ह सांगीतिक बाजंया आविष्कारक नं खः । थ्वय्‌कःया जन्म वि.सं. १९८८ दँय्‌ यलय्‌ जूगु खः । ल्याय्‌म्हबलय्‌ संकिपा स्वस्वं म्येसंगीत व शास्त्रीय संगीत ययावःगुलिं थीथी थासय्‌ वनाः भजन न्यनेगु यानादिल । वि.सं. २०१६ सालपाखे येँ नारायणहिति लिक्क एकादसिपतिकं भजन याइथाय्‌ तक्क नं न्यं वनीम्ह जुल । थः नं हालेगु व सयेके मंदुगुलिं संगीत प्रविण नरराज ढकालयात गुरु नालाः शास्त्रीय संगीत सयेकादिल, अथक कुतलं संगीतय्‌ निपुण नं जुल ।
वय्‌कलं रेडियो नेपालय्‌ शास्त्रीय संगीतया प्रस्तुती नं यानादिलसा वि.सं. २०३७ सालं रेडियो नेपालं याःगु शास्त्रीय संगीतय्‌ थ्वय्‌कः न्हाप लात । थ्वय्‌कलं म्ये राग व म्ये जक हालीम्ह मखुसे थःम्हं हे म्ये च्वयाः संगीत नं तइम्ह खः । थ्वय्‌कलं ने.सं. ११११ स झीगु भाषा शास्त्रीय संगीत व सुलाच्वंगु म्येया नामं सफू नं पिथना दीगु दु । थुगु सफुती थःम्हं हे च्वयादीगु पीपु म्येया नोटेशन नापं न्ह्यब्वया दीगु खः ।
थ्वय्‌कलं लिपा लजगाःकथं हार्मोनियमलिसें मेमेगु बाजं ल्ह्वनेज्या न्ह्याकादीगु खः । यलया पट्कोय्‌ थ्वयय्‌कःया पसः । पसलय्‌ वय्‌कः थः जक मखु केहें मोहनलक्ष्मीयात ज्या स्यना तयादीगु खः । थ्वय्‌कः हार्मोनियम दयेकेगु व धुनिङ्ग यायेगुली नामुदम्ह खः । पिने देसय्‌ हामोनियमया सूर मिले यायेत यन्त्रपाखें याइगु खः ।
पाकिस्तानया वरिष्ठ गजलहालामि गुलाम अलि नेपाः वःबलय्‌ ज्वनावःगु हार्मोनियमया सूर स्यन । दयेकेत न्यनेकने याःबलय्‌ थ्वय्‌कःया नां न्ह्यथन । अले गुलाम अलि हार्मोनियम दयेकेत वय्‌कःया पसलय्‌ वल । थम्हं न्यनाभरं यन्त्र म्वायेक हार्मोनियम दयेका ब्यूगुलिं प्रभावित जुयाः थ्वय्‌कःयात गुलाम अलिं प्रशंसा पत्र बिया थकुगु खः ।
थ्वय्‌कः शास्त्रीय संगीतय्‌ व बाजं ल्ह्वने ज्याय्‌ नांजाःम्ह जक मखु न्हूगु बाजंया आविष्कारक नं खः । थ्वय्‌कलं संसारय्‌ गनं मदुगु प्यताजि बाजंया आविष्कार यानादीगु दु । उपिं मध्यय्‌ खः– चतुरंग । थ्व बाजं प्यताजि बाजंया समिश्रण खः । थुकी छम्ह हे मनुखं तानपुरा, तुंगना व म्हुतुं हार्मोनियम पुयाः प्यताजि थायेज्यू । वय्‌कलं थ्व बाजं दयेकेगु ज्या वि.सं. २०२५ निसें न्ह्याकाः प्यदँ बिकाः पूवंकूगु खः । थ्व बाजनय्‌ विदेशं हःगु रीड छगू बाहेक मेगु फुक्क थनयागु हे सामानत छ्यलादीगु खः । थ्व बाजं थानाः न्यंकीबलय्‌ मनूत अजू चाइगु । थ्व बाजंया नां छुनादीम्ह उस्ताद गोबिन्दलाल खः । अथेहे वय्‌कलं आविष्कार याःगु मेगु बाजंत मोहनचन्द्र चंगल व मनरुवा खः । मोहनचन्द्र चंगल चन्द्रमा बांलूगु डम्फु व भ्वाय्‌लिनया समिश्रण खःसा मनरुवा कियाः थायेगु सारंगी विशेष स्वरुप खः, मेगु म्हुतुं पुयाः थायेगु हार्मोनियमया खः ।

वय्‌कलं आविष्कार यानादीगु चतुरंग बाजंया नामं यलय्‌ छगू बुलेटिन नं पिदंगु दु । नेपालभाषा मंका खलः यलया संगीत व नाटक उपसमितिपाखें ने.सं. १११४ स थुगु बुलेटिन पिथंगु खः ।

मोहनसुन्दर श्रेष्ठ मिखां मखंम्ह छम्ह नेपाःया वरिष्ठ सरोदवादक खः । थ्वय्‌कःया जन्म येँया किलागलय्‌ ने.सं. १०६१ सिल्लागाः एकादसि, सनिबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्‌कः अबु गोपालसुन्दर श्रेष्ठ व मां मोहनमाया श्रेष्ठया चीधिकःम्ह काय्‌ खः । मचाबलय्‌ निसें हे थ्वय्‌कःया मिखां मखं । थ्वय्‌कःया इहिपाः कृष्णकुमारी श्रेष्ठलिसें जूगु खः । थ्वय्‌कःपिनि छम्ह काय्‌ व निम्ह म्ह्याय्‌ दु । मस्तमध्यय्‌ चीधिकःम्ह म्ह्याय्‌ सितार थायेगु यानादी । न्हय्‌दँति दुबलय्‌ हे म्ये हालाः थ्वय्‌कः संगीत ख्यलय्‌ दुहां झाःम्ह खः । थ्वय्‌कलं उस्ताद भगतकृष्ण मानन्धरलिसे म्ये हालेगु सयेकादीगु खः । तर थ्वय्‌कलं लिपा म्ये हालेगु स्वयां नं संगीत थायेगु हे ययेकाः वपाखे वनेगु बिचाः यानादिल । वि.सं. २०१३ सालपाखे गुरु नारायण प्रसाद श्रेष्ठलिसे सरोद थायेगु सयेका दिल । उगु हे इलय्‌ थ्वय्‌कः सिबें न्ह्यः व हे गुरुपाखें सितार सयेका च्वनादीम्ह नरेन्द्र बाताजु खः । गुम्ह छम्ह नेपाःया लोकंह्वाःम्ह सितारवादक खः । थ्वय्‌कलं लिपा म्ये गुथिया दुजः जुयाः नेवाः संगीत ख्यलय्‌ नं आपालं योगदान यानादिल । उगु गुथिं पिथनीगु नेवाः म्येचाःया म्येय्‌ थ्वय्‌कःया सरोदवादन उत्कृष्ट जू । थ्व बाहेक वय्‌कःया देन ज्ञानमाला म्ये संगीतय्‌ नं उतिकं हे दु । अथे हे न्हापा पिदनीगु थीथी म्ये व म्येचालय्‌ नं थ्वय्‌कःया सरोदवादनया स्वापू दया हे च्वं ।
सरोदवादनलिसें शास्त्रीय संगीतय्‌ नं दख्खल दुम्ह थ्वय्‌कलं विदेशीतय्‌त तक्कं संगीत स्यनादीगु दु । थ्वय्‌कलंं वि.सं. २०२६ सालय्‌ राष्ट्रिय नाचघरय्‌ सरोदवादकया लजगाः न्ह्याकादीगु खः । वि.सं. २०३७ सालय्‌ अनं लिकासेलिं हानं नेपाल अपांग संघया कुतलं करारय्‌ रेडियो नेपालय्‌ लजगाः न्ह्याकादीगु खः । अथेहे येँया होटल अन्नपूर्णय्‌ नं ज्या यानादिल । स्थायी लजगाः मदया च्वंबलय्‌ वि.सं. २०४२ पाखे जुजु वीरेन्द्रया कृपां थ्वय्‌कलं दरबारय्‌ हे स्थायीकथं सरोदवादनय्‌ लजगाः न्ह्याकादिल । अले अन हे वि.सं. २०६८ सालं अवकाश कयादीगु खः । अवकाश लिपा नं थ्वय्‌कलं होटलय्‌ ज्या न्ह्याका हे च्वनादिल ।
थ्वय्‌कःया सिर्जनात लिपांगु म्येचालय्‌ आपालं दु । थ्वय्‌कलं थःम्हं थानादीगु सरोदवादनया धून मुनाः फेवरेष्ट म्येचाः व फेवरेष्ट २ नामं सि.डी.चाः पिथनादीगु दु । वय्‌कलं गोर्खा दक्षिण बाहु तेश्रो व चौंथो, त्रिशक्ति पट्ट चौंथो लिसें थीथी संघसंस्थापाखें आपालं मानपदवी व सिरपाः कयादीगु दु । थ्वय्‌कः ने.सं. ११४१ सिल्लागाः दसमि, सोमबारखुन्हु मदुगु खः । थ्वय्‌कःया परिवारं थ्वय्‌कःया नामं वि.सं २०७८ सालं किराँतेश्वर संगीत आश्रम मोहनसुन्दर श्रेष्ठ पुरस्कार नं नीस्वना तःगु दु ।