अबु हिरामान व मां सप्तमाया शाक्यया क्वखं वि.सं. २०१७ सालय् ख्वपया थालाछेँ त्वालय् जन्म जूम्ह रत्नसुन्दर शाक्य नेपाःया बौद्ध साहित्य ख्यलय् थौंकन्हय् जहाँ थिनाच्वंम्ह व्यक्तित्व खः । रत्न सुन्दर शाक्यं थीथी विहारपाखें स्वअध्ययन यायां व्यक्तिगत रुपं भिक्षुपिं, गुरुपिं नापलालां हे थःगु अध्ययन न्ह्याकादीगु खः । विशेषं बौद्ध व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी च्वज्याय् वय्‌कःया ल्हाः न्ह्याः । वय्‌कलं येँया किन्दोलय् च्वंगु मानदास बुद्ध वोधिज्ञान पुस्तकालयय् आवद्ध जुयाः ज्या यानादीगु दुसा ख्वपया युवा बौद्ध पुचः, धर्मोदय सभा भक्तपुर शाखा, भक्तपुर बौद्ध सम्पदा संघ, दीपंकर ज्ञानमाला भजन खलः, बौद्ध दर्शन अध्ययन समाज आदि संघसस्थाय् नं वय्‌कः थीथी पदय् दु । वय्‌कलं बौद्ध व्यक्तित्वपिनि जीवनी व मेमेगु नं यानाः पीगुलिं मल्याक सफू च्वयादीधुंकल ।

वय्‌कःया न्हापांगु रचना पासा चिनाखँ वि.सं. २०३६ स आनन्दभूमिइ पिदंगु खः । च्वसु बुद्धया व्यक्तित्व (वि.सं. २०३६) ख्वपया न्हूजः पत्रिकाय् पिदन । न्हापांगु सफू नेपालको इतिहासमा कलंकित घटना (वि.सं. २०४८) पिदंगु खःसा नेपालभाषाय् अनगारिका धम्मावति (वि.सं. २०४९), भिक्षु धम्मलोक महास्थविर (वि.सं. २०४८), मनू म्हसीकेगु (२०५०), भिक्षु मेघंकर स्थविर व वसपोलया रचना संग्रह (२०५२), भिक्षु सम्यकज्योति महास्थविरया जीवनी (वि.सं. २०६०), उपासक रामकृष्ण वैद्य, छगू परिचय (वि.सं. २०६५), कविकेशरी चित्तधर हृदय (वि.सं. २०६९), बुद्धया चारिका (वि.सं. २०७१), वसपोलपिंत लुमंकेबलय् (२०७२), लुमंकेबहःपिं (२०७९) ।

भिक्षु अश्वघोष महास्थविरयात थःगु च्वज्याया प्रेरक रुपय् कयादीम्ह रत्नसुन्दर शाक्यया नेपाली भाषाया बौद्ध जगतका स्मरणीय व्यक्तित्वहरू (भाग १ निसें भाग ६) तक पिदंगु विश्वया हे बौद्ध व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी मालेकुले यानाः च्वयातःगु उगु सफू तसकं लोकंह्वाः, रिसर्च याइपिंत तसकं उपयोगी जू । त्रिभुवन विश्वविद्यालय व लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयया मास्टर डिग्रीया पाठय्क्रमय् नेपाल बौद्ध परियत्ति शिक्षाया पाठ्यक्रमय् नं दुथ्याकातःगु दु । वय्‌कःया भारतया उत्तर प्रदेशया बुद्ध देश पत्रिकाय् नं उपसम्पादक जुयाः ज्या यानादीगु दु । नेपालभाषा व नेपालीभाषा बाहेक वय्‌कलं हिन्दी भासं नं सफू च्वयादी । वय्‌कःया देछाःगु थीथी सम्मान व सिरपाः थथे दु – पंचवीर सिंह सिरपाः (वि.सं. २०५७), सुमंगल स्मृति अभिनन्दन सिरपाः (वि.सं. २०६४), शास्ता फाउण्डेशन भारतपाखें वर्ष पुरुष (सन् १९९५) सिरपाः, धर्म विजय पदनम सम्मान (वि.सं. २०६४), सूर्यमाया स्मृति पदक (वि.सं २०६६), बौद्ध न्ह्यसःलिसः मू गुथि यलपाखें सम्मान (वि.सं. २०७१) ।

वय्कः थ्वज्या व माज्याय् छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया उपनां भाजुरत्न खःसा अबुजुया नां धर्मरत्न शाक्य खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०६३ यंलागाः नःमि, बुधबारखुन्हु येँया क्वहिति त्वालय् जूगु खः । वय्कलं घरेलु तालिम केन्द्र त्रिपुरेश्वरपाखें तालिम तथा प्रेरणा कयाः कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । ब्वज्या— घरेलु तालिम केन्द्र त्रिपुरेश्वर । न्ह्यथने बहःगु कृति— नेपाल शान्ति क्षेत्र आखःग्वलय् बुद्धमूर्ति डिजाइन यानाः श्री ५ वीरेन्द्रया वाहुलीइ द्यछाःगु ।

येँ, न्हाय्कं त्वाःया काय्मचा भाजु रत्नकाजी तुलाधर सन् १९४५ स बूम्ह खः । वय्कः अमृत साइन्स कलेजय् विज्ञान बिषय ब्वनाः लिपा भारतया पिलानि प्राविधिक संस्थानपाखें सन् १९६९ स इलेक्ट्रोनिक्स बिषयया इन्जिनियरिङ्ग क्वचायेका वल । नेपाल दूर सञ्चार संस्थानया वरिष्ठ अधिकृत जुयाः नेपालय् टेलिफोन सेवाया प्रसार, विकास व आधुनिकिकरण यायेगुली मूवंगु भूमिका म्हितादिल । लिपा टेलिफोन सञ्चारया सम्बन्धय् डेनमार्क वनाः उच्च शिक्षा कयाः झाल ।

बौद्ध विद्वान पं रत्नकाजी बज्राचार्यया जन्म अबु मोतिरत्न बज्राचार्य व मां सानुमायाया कोखं ने.सं १०५४ माघ शुक्ल १० कुन्हु येँया सवलबहालय् जूगु खः । पं. रत्नकाजि बज्राचार्य बौद्ध रत्नकाजी गुरुजुया नामं जयमांपिनिगु दथुइ अतिकं लोकंह्वाःम्ह गुरुजु खः । वसपोलं नेपाल संस्कृति, वज्रयान पुजाविधि, चचा व चचाप्याखंयात निरन्तरता बियाः नेपाल बौद्ध संस्कृति परम्परायात न्ह्याकेगु निंतिं आवश्यक थीथी विषयया नीखुगुलिं मयाक ग्यसुग्यंगु सफू च्वयाः, सम्पादन यानाबिज्याःगु दु, गुगु ज्या नेपाल संस्कृति व बज्रयान बुद्धधर्मया संरक्षण सम्र्वद्धनय् महत्वपूर्ण योगदान सिद्ध जूगु दु ।

वय्‌कःया पिदंगु सफू मध्ये छुं सफूया नां धलः थुकथं दु— नेपाल जन–जीवन पद्धति (ने.सं १०८३ ), येँ देय्‌या बौद्धपुजा क्रियाया हलंज्वलं (ने.सं ११००), झीगु संस्कृतिया ब्वघासा (ने.सं ११०२), नेपाः देय्‌या विहारया ताःचा (ने.सं ११०३), नेवाः संस्कार संस्कृतिया ताःचा (ने.सं ११०९), बलि पुजाया यर्थाथता (ने.सं १११३), अमोघपाशलोकेश्वरया संक्षिप्त बुखँ (ने.सं. १११४), येँ देय्‌या चैत्य (ने.सं १११९), मोक्षगां उत्पतिया बाखं (ने.सं १११५), बसुन्धरादेवीया तिलाव्रत दनेगुया महत्व (ने.सं ११०८), निपु अवदान (ने.सं १११६), धीमति अवदान (ने.सं. ११०५), बिमलावती अवदान (ने.सं ११०८ ), कलशार्चन पुजाविधि (ने.सं. ११०८), चचा मुना न्हापांगु ब्व (ने.सं १११६), चचा मुना निगूगु ब्व (ने.सं १११९), गुंला धर्म (ने.सं १११९), येँ देय्‌या चैत्यया विवरणात्मक अध्ययन (ने.सं १११९), सप्तविधानुत्तर पुजाविधि (ने.सं ११२०) आदि ।

अथेहे थ्वय्‌कःया मेमेगु नं आपालं अप्रकाशित कृतित दनिसा तत्कालिन धर्मोदय, सितु, नीलः, इनाप, देसयमदु झ्याः, नेपाल संस्कृति, पलेस्वां आदि पत्रपत्रिकाय् नं आपालं धर्म, संस्कृति वा चर्या सम्बन्धी अन्वेषणात्मक च्वसु पिदंगु दु । थथे थःगु इलय् जय्मांया ज्या नापं श्रेष्टा अदालतय् बहिदारया जागिर नयादीम्ह थ्वय्‌कः शास्त्रीय बाजं व चचा प्याखनय् नं उलि हे पारंगतम्ह कलाकार खः । वसपोलं नेवाःतय् कुलायन पुजा सदां न्ह्यानाच्वनेमाः धकाः बौद्धपुजा विधिसम्बन्धी निर्देशिका सफू च्वयाबिज्याःगु जक मखु तत्कालिन ल्याय्‌म्ह गुरुजुपिंत पुजाक्रिया व चचा प्याखं स्यनेगु नं ज्या यानाबिज्याःगु दु, गुगु वसपोलया दुर्दशिता व थःगु धर्म संस्कृतिप्रतिया मतिनाया दसु खः ।

वज्रयान पुजाविधि, थीथी शास्त्रीय बाजं, चर्यागीत व चर्यानृत्य सम्बन्धी पारंगतम्ह रत्नकाजि गुरुजु थ्व विषयसम्बन्धी अध्ययन अनुसन्धान याइपिं आपालं विदेशी विद्वानपिंत नं स्यनेकने यायेगुया नापं दीक्षाबीगु तकं यानाबिज्याःगु दु । वय्‌कःपाखें लण्डन युनिभर्सिटियाम्ह डेविड रीर्चडं चर्यानृत्य, जर्मनीया वेगनरं क्वताः थायेगु, अमेरिकाया प्रेमदासां चचा म्ये स्यनाः थःपिनिगु अध्ययन पूवंकूगु दु ।

अथेहे चचा, चचाप्याखं प्रचार प्रसारया झ्वलय् वसपोलं थम्हं ४२ पुं मयाक चचा चिना चचाम्ये हालावंगु व थ्वहे चचा म्येय् प्याखं हुलावंगु दु । अथेहे चचा प्याखंयात प्रचारप्रसार यायेगु नितिं वसपोलं थःगु संरक्षकत्वय् वि.सं १९९६ सालय् डान्स मण्डलया स्थापना यानाबिज्यात । थ्व डान्स मण्डलया दुजःपिं युरोपया थीथी थासय् वनाः चचानृत्यया प्रचारप्रसार याःगु दु । अथेहे वसपोलं बज्रयानी परम्परायात न्ह्याकेगु झ्वलय् बज्राचार्य मिलन केन्द्रया संस्थापक सल्लाहकार, बौद्ध समाजया संस्थापक उपाध्यक्ष, नेपाल बौद्ध संस्कृत संरक्षण केन्द्रया सल्लाहकार जुयाः थ्व ख्यलय् महत्वपूर्ण ज्या यानाबिज्याःगु दु ।

वसपोलया थज्याःगु योगदानयात कदर यासें थीथी संस्थापाखें गथे— वि सं २०४८ सालं पशुपति क्षेत्र विकास संचालन परिषद्पाखें अभिनन्दन, २०५३ सालं कलानिधि इन्दिरा संगीत महाविद्यालयपाखें अभिनन्दन, २०५६ सालं लोटस रिसर्च सेन्टरपाखें लय्‌ता पौया नापं ५०,०००।– तकाया नगद पुरस्कार, आदिबुद्ध दिपंकर भगवान जिर्णोद्धार समितिपाखें हनापौ आदि देछाःगु दु । थथे थःगु धर्म संस्कृतिया लागि ज्या यायां ने.सं १११९य् वसपोलं थःगु नश्वर देह त्याग यानाबिज्यात ।

भाजु रत्नकाजी महर्जनया जन्म ने.सं.११०२ पोहेलाथ्व ४ कुन्हु येँया किलाघः त्वालय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां रत्नदेवी महर्जन व बाःया नां भाइकाजी महर्जन खः । रत्नकाजी मन वय्‌कःया साहित्यिक नां खः । भाजु रत्नकाजी महर्जनं वि.सं. २०५५ सालय् विश्वभूमिइ च्वसु च्वयाः नेपालभाषाय् दुहांझाःगु खः । वय्‌कः नेपालभाषा व खस् नेपालीभाषं पिदनीगु वाःपौ मेरो साप्ताहिकया प्रकाशक व सम्पादक खः । वय्‌कलं म्ये, चिबाखं, प्याखं, जीवनी च्वयेगु यानादी । वय्‌कःया पिदंगु कृति– जिगु न्यय्‌कू हाइकु (ने.सं.११३२), मोहनकृष्ण व्यक्ति व व्यक्तित्व (जीवनी, ने.सं.११३३), वँय् सु खः ? (छधाः प्याखं, ने.सं.११४०) खः । अथेहे वय्‌कलं अप्सरा वाःपौ, नेवाः अनलाइन न्यूज, तिकिझ्याः वाःपौया सम्पादन यानादी धुंकूगु दु । वय्‌कः ज्यापु पौया सहसम्पादक खः । वय्‌कलं तिकिझ्याः पुचःया ग्वसालय् स्वनिगःब्यापि चिबाखं धेंधेंबल्ला कासा संचालन यानादीगु दु । वय्‌कलं मोतिलानी सिरपाः, लहना धर्ममोति पत्रकारिता सिरपाः, ज्यापु पत्रकार प्रतिभा सिरपाः, महानगरीय सुशासन पत्रकारिता सिरपाः कयादीगु दु ।वय्‌कः तिकिझ्याः पुचःया नायः, किलाघः सांस्कृतिक पुचःया छ्यान्जे, नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूया दुजः जुयादी ।

रत्नकाजी शाक्य लुँ, वहःया थी थी धार्मिक व सांस्कृतिक हलंज्वलं दयेकेगु व कतां कीगु ज्याय् ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०५८ स यलया नकबहिली जूगु खः । वय्कःलं थः अबुजु स्व. रत्नमान शाक्यया हःपाःकथं ने.सं. १०७० दँय् धातु कलाकारिताया ख्यलय् पलाः न्हाकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु लँु, वहः, सिजः व लीया पाताय् कतां ज्या व थ्वज्याया माध्यामं थी थी धार्मिक व सांस्कृतिक हलंज्वलं दयेकेगु खः । न्ह्यथने बहःगु कृति— नेपाः व तिब्बतया शैलीया धार्मिक कलाकृतिया हलंज्वलं निर्माण ।

चित्रकार रत्नकाजी शाक्यया जन्म वि.सं. २०१८ मंसिर महिनाय् येँया असनय् अबु आनन्दरत्न शाक्य व मां मिश्री शाक्यया कोखं जूगु खः । बी.एफ.ए. यानादीम्ह वय्कलं मूर्ति दयेकेगु, दृश्यचित्र व व्यंग्यचित्र नं च्वयादीगु दु । वय्कलं नेपालय् प्यक्वः याकः कला ब्वज्या व देश विदेशय् तःक्वः हे मंकाः कला ब्वज्या यानादीगु दु । वय्कलं वि. सं. २०४० निसें २०५९ तक दृश्यचित्र, व्यंग्यचित्र, चित्रकला प्रतियोगिताय् न्हय्क्वः तक थीथी सिरपाः त्याकादीगु दु ।

अबु रत्नलाल सैंजु व मां सन्तमाया सैंजुया क्वखं ने.सं. १०५० (बि.सं. १९८८) असार शुक्ल एकादशी कुन्हु ख्वपया नासमना त्वालय् च्वखँ च्वमि भाजु रत्नगोपाल सैंजु बूगु खः । ने.सं. १०९९ य् छ्वाला १ य् नेपालभाषा लिपिया महत्व बारे च्वखँ च्वयाः नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह भाजु सैंजुया भाषा साहित्य ख्यलय् तःधंगु योगदान दु । विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथिया संस्थापक दुजः लिसें तःक्वःमछि नायः जुयाः भाषा सेवा यानाझाःम्ह वय्‌कः जनज्योति पुस्तकालयया संस्थापक दुजः खः । वय्‌कलं संगठानात्मक ज्या यानाः ख्वप देशय् साहित्यिक जागरण हयेगु ज्या नं यानादीगु दु। भाषा व शिक्षा बाहेक थ्वय्‌कः छम्ह सामाजिक अभियन्ता नं खः । समाज व संस्कारया व्यवस्था सुथां लाकातयेत बाराही पीठ विकास समितिया पूर्व अध्यक्ष व हनुमानघाट विकास सेवा समितिया मूदुजः जुयादीम्ह वय्‌कः ख्वपया समाजय् छम्ह लोकंह्वाःम्ह व्यक्ति खः । धर्मप्रति नं उतिकं हे आस्था दुम्ह वय्‌कः श्यामसुन्दर रास भजन खलःया मू दुजः नं खः। भाषा, साहित्य, शिक्षा, धार्मिक व सामाजिक जागरण हयाः स्वच्छ समाज स्थापना यानाः देय् विकास यायेगु ज्याय् न्ह्यज्याज्यां वि.सं. २०७५ जेष्ठ शुक्ल पुन्हि कुन्हु वय्‌कलं थःगु देह त्याग यानादिल ।

बौ प्रा. नाति ताम्राकार व मां हेराशोभा ताम्राकारया कोखं येँया महाबौद्ध (महाबू) त्वालय् ने.सं १०८५ य् मय्‌जु रत्नतारा ताम्राकारया जन्म जूगु खः । अर्थशास्त्रय् स्नातकोत्तर यानादीम्ह खःसां समाजसेवा यायेगु, नेपालभाषां च्वयेगु, ब्वनेगु व पत्रकारिता यायेगु रुचि दुम्ह मय्‌जु ताम्राकारं रेडियो उपत्यकाय् ज्याझ्वः न्ह्याकामि कथं नं ज्या यानादीधुंकूगु दु । थौंकन्हय् हलिमय् थीथी कथं ब्वलनाच्वंगु अशान्तियात न्हंका शान्तिया पलिस्था यायेगु तातुनाः स्थापना जूगु विश्वब्यापी शान्ति अभियानया नायः जुयाः ज्या यानादीधुंकूम्ह, ताम्राकार समाज लिसें थीथी सामाजिक संघसंस्थाय् आवद्धम्ह मय्‌जु रत्नतारा ताम्राकारया न्हापांगु पिथना सफू मां बौया लुमन्ति (चिनाखँ मुना, ने.सं. ११२२) खः ।

सत्य हिरा अनुसन्धान सिरपाः निक्वतक त्याकेत ताःलाःम्ह मयजु ताम्राकारया मेमेगु पिदंगु सफू खः— तता लुमंकाः (ने.सं ११२८), उद्घोषण व न्वचु सयेके (ने.सं ११३३), उदाय जातिया संस्कार (ने.सं. ११३४), श्रीघःबहाःया ताःचा (ने.सं ११३३), उदाय जातिया संस्कार उदाय इहिपाः (ने.स.११३४), तजिलजिया न्हाय्‌कं (ने.सं ११२९) आदि । अथेहे उदाय समाज व संस्कार नाप स्वापू दुगु वय्‌कःया मेमेगु नं सफू पिदंगु दु । वय्‌कःया थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप विश्वब्यापी शान्ति अभियान (ने.सं ११२९), शान्तिघट बज्रधातु चैत्य महाविहार संघ (ने.सं११३१), तवः समाज (ने.सं ११३१)आदि पाखें वय्‌कःयात हनेज्या याःगु दु ।

रत्नदास प्रकाश म्ये च्वमि, हालामि व लय्‌चिनामिलिसें दबू प्याखनय्‌ अतिकं योगदान दुम्ह छम्ह वरिष्ठ सर्जक खः । थ्वय्‌कःया जन्म येँया लाजिम्पातय्‌ ने.सं.१०३४ पोहेलागाः अस्तमि, सोमबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्‌कः अबु भवानीदास खड्गी व मां हिरामाया खड्गीया साइलाम्ह काय्‌ खः । वि.सं. १९८९ सालय्‌ थ्वय्‌कःया लिलावती देबी (प्राणमाया) लिसें इहिपाः जूगु खःसा थ्वय्‌कःपिनि स्वम्ह काय्‌ व न्याम्ह म्ह्याय्‌पिं दु ।
मचा इलंनिसें हे म्ये हाले प्याखं हुले न्ह्याःम्ह थ्वय्‌कःयात मामं हे म्ये हालेगु व प्याखं हुलेगु स्यनेगु यात । ब्वने नं मंदुम्ह जुयाः अबुम्हं भारतीय मस्त ब्वनीगु स्कूलय्‌ भर्ना नं यानाबिल । थ्वय्‌कः न्हय्‌दँति दुबलय्‌निसें हे येँन्याःपुन्हि व गुंपुन्हिया इलय्‌ न्ह्यब्वइगु नाय्‌चा प्याखनय्‌ ब्वति कायेगु यानादिल । थुबलय्‌ वय्‌कलं प्याखं ल्हुल्हुं हालीगु नेवाःम्ये खः ‘सँय्‌ छम्ह दु सँमि निम्ह दु, ल्हासां हःगु ध्यबा सँय्‌याके यक्व दु’ थ्व म्ये डिस्क रेकर्डय्‌ नं भरे जूगु सीदुसां थौंतक लुया मवःनिगु जुल ।
थ्वय्‌कलं उस्ताद भैरवलाल प्रधानपाखें हार्मोनियम, उस्ताद रामबहादुर श्रेष्ठपाखें म्ये हालेगु सयेकादिल । थ्वय्‌कलं लिपा टि.एल. राणा व उस्ताद रामबहादुर तण्डुकारपाखें संगीत शिक्षा कयादीगु सीदु । संगीत शिक्षां पारंगत जूम्ह थ्वय्‌कलं शास्त्रीय, आधुनिक व लोक न्ह्याग्गु कथंया नं म्ये हालाः न्यनीपिन्त झुमिं यंकू थें याना बीफु । अबलय्‌ अप्वः यानाः हिन्दी, उर्दू जक म्ये हालाः हे स्यनीगु व सयेकीगु चलन । थ्वय्‌कलं उपिं हे म्येत खसभासं भाय्‌ हिलाः हालेगु यानादिल । अझ झ्याउरे म्ये हालेगु झन् खप्पिसम्ह थ्वय्‌कःया म्येय्‌ ब्यागलं सवाः दु । थ्वय्‌कःया लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय्‌ ‘म माहुरी हुँ राधा’ खः ।
मचा ल्याय्‌म्हबलय्‌ तक दबू प्याखनय्‌ मिसा जुयाः म्हितेगुली नं थ्वय्‌कः तसकं नां जाः । म्ये हाहां प्याखनय्‌ म्हितूगु खनाः राणात हे दंग जुइगु । थ्वय्‌कः भिंmन्हय्‌दँति दुबलय्‌ ब्रिटिश दुतावासय्‌ मिसा प्याखंम्वः नं जुयाः म्ये हालेगु व नाटक क्यनेगु यानादिल । थ्वय्‌कः अथे मिसाया भूमिकाय्‌ म्हितीबलय्‌ धात्थें हे मिसा थें च्वनीगुलिं मिजंम्ह धकाः पत्याः मजुइगु म्येपिन्त । थ्वय्‌कलं थःम्हं हे नं प्याखंत च्वयेगु व स्यनेगु यानादी । छन्हु थ्वय्‌कः नीप्यदँति दुबलय्‌ श्री भद्रकालि रेकर्डस्या साहुया ब्वनाय्‌ वि.सं. १९९६ सालया पुषपाखे कलकत्ता झाल । अबलय्‌ वय्‌कलं न्हापां प्यपु म्ये रेकर्ड यानादिल । उगु डिस्क रेकर्डय्‌ दुगु म्येत अतिकं लोकंह्वात अले अप्वः चूगु रेकर्डचाः नं जुल । अथे जुयाः वय्‌कःयात श्री भद्रकालि रेकर्डस्पाखें दसिपौ तकं ब्यूगु खः । अले वय्‌कःया मेमेगु म्येत कथहं पिदन । लिपा भारतया हिन्दुस्तान रेकर्डिङ्गपाखें नं म्ये रेकर्ड यायेत ब्वनेगु यात । अले अल इण्डिया रेडियो (कलकत्ता)पाखें नं म्ये हालेगु ह्वःताः तकं चूलात । थ्वय्‌कः नेपालय्‌ दकलय्‌ न्हापां माइकय्‌ म्ये हाःम्ह नं खः ।
थ्वय्‌कलं थःगु तरजय्‌ म्ये दुथ्याकाः आपालं नाटक नं क्यनेगु यानादी । व हे नाटकत क्यनेधुंकाः पात्रकथं वय्‌कःया थीथी उपनां च्वं वनीगु जुयाच्वन, गथेकि– मनमोहन, छट्टु, कामदेव, जाली भमरा अले हिसि मदुम्ह जुजु । थ्व ‘हिसि मदुम्ह जुजु’या उपनांपाखें सीदु वय्‌कलं नेवाः दबू प्याखं नं न्ह्यब्वया दीगु दु धकाः । थ्वय्‌कःया दबू प्याखं व अभिनयपाखें मिसात साप हे मोहित जुइगु । थ्वय्‌कः तसकं लोकंह्वाःगु स्वये मफयाः थ्वय्‌कःयात नाटक क्यनेगु व म्ये हालेगुली तक्क बन्देज याकेत महिताःतय्‌सं जाल ग्वयाबीगु यात । लिपा जीवन हनेया निंतिं थ्वय्‌कलं थः बौया नामं ‘भवानी पाउरोटी भण्डार’ चायेकादिल ।
स्वनिगलय्‌ रेडियो नेपाल नीस्वनेधुंकाः दुहां वनाः वि.सं. २००८ सालंनिसें ‘क’ श्रेणीया म्येहालामिकथं अन हे जागिर नयाः वि.सं. २०३२ सालं अवकास कयादिल । वि.सं. २००९ सालय्‌ अन जूगु संगीत प्रतियोगिताय्‌ थ्वय्‌कलं लय्‌चिनादीगु अले पद्मदेबी मानन्धर (कादम्बरी) हालादीगु म्ये न्हाप लाःगु खः । नीम्ह लय्‌चिनामिपिन्सं ब्यागलं ब्यागलं लय्‌चिंगु मध्यय्‌ थ्वय्‌कःया म्ये न्हाप लाःगु खः । थ्वय्‌कलं मेपिनिगु व थःम्हं हे लसय्‌ हनाः डिस्क रेकर्डय्‌ नं आपालं हालादिलसा लिपा रेडियो नेपालय्‌ नापं यानाः पीपुं मल्याक रेकर्ड यानादीगु दु । अथेहे सुइगूति नाटक नं क्यनादीगु दु ।
राणा कालंनिसें अबलय्‌या जुजु महेन्द्रपाखें तक थीथी सिरपा पदविं छाय्‌प्यूम्ह थ्वय्‌कःयात लिपा जुजु महेन्द्रं ‘प्रकाश’ धकाः सम्मान यायेधुंकाः थःगु नांया ल्यूने रत्नदास प्रकाश च्वयेगु याःगु खः । राणाकालंनिसें अति मानसम्मान दुम्ह थ्वय्‌कःयात लिपा वि.सं. २०२८ सालं बग्गी तयाः येँ देय्‌ चाःहुइकाः तःधंगु सम्मान नं ब्यूगु दु । दबू प्याखनय्‌ व नेपालया संगीत लागा तब्याकेगु ज्याय्‌ थ्वय्‌कःया अतिकं योगदान दु । थ्वय्‌कः ने.सं. १११२ कौलागाः आमै, आइतबारखुन्हु मदुगु खः ।