स्वनिगःया यल देशं बुइकूगु थीथी रत्न मध्ये छगः थीगु रत्न भाषाजवाः रत्नध्वज जोशी नं खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०३६ दिल्लाथ्व ४ कुन्हु यलया नागबहालय् जूगु खः । पूर्वीय संस्कृत साहित्यनापं हिन्दी साहित्यया विशेष अध्ययन यानादीम्ह रत्नध्वज जोशी नेपालभाषाया विषय प्रधान निबन्धया नायः, समालोचनाया न्ह्यलुवाः व नापं कवि नं खः । थ्व स्वंगुलीं विधाय् वय्‌कःया इलं म्हुयामवनीगु देन दु । थुपिं योगदान बाहेक वय्‌कलं नेपालभाषाया निंतिं यानादीगु सेवा अलग्ग हे दनि ।

ने.सं १०६४ ल्हातं च्वयाः पिदंगु नेपाल लय्‌पतिइ च्वयेगु छाय् निबन्ध च्वयाः निबन्धपाखें थःगु सिर्जनाया क्रम न्ह्याकादीम्ह रत्नध्वज जोशीया ने.सं.११०९ य् आखे पत्रिकाय् पिदंगु समिक्षात्मक लिधंसा वय्‌कःया दकलय् लिपांगु च्वसु खः ।

थ्व पीन्यादँया दुने वय्‌कलं थीथी पत्रपत्रिकाय् यक्व हे निबन्धया नापं समालोचनात्मक लेख प्रकाशित यानादिलसा सफूया रुपय् निबन्धया प्यंगू सफू निबन्ध छपुचः (ने.सं १०७०), निबन्ध निपुचः (ने.सं १०७२), निबन्ध स्वपुचः (ने.सं १०९९) व आरती (ने.सं ११०७), पिकयादिलसा समालोचनाया छगू सफू— लिसः (ने.सं १०९९), खण्डकाव्यया छगू नारद मोह (ने.सं १०६६) व छगू अलंकारया सफू–साहित्यया तिसा (ने.सं १०९५) नापं यानाः न्हय्‌गू सफू पिदंगु दु ।

धर्मोदय पत्रिकाया न्हापांगु अंकय् न्हापांगु लेख कथं पिदंगु इच्छा (ने.सं १०६७) थ्वय्‌कःया न्हापां पिदंगु कविता खःसा सफूया रुपय् नारदमोह खण्डकाव्य रत्नध्वज जोशीया जक न्हापां पिदंगु सफू मजुसे तत्कालिन नेपाली भाषा समितिपाखें सेन्सर जुयाः पास जुयाः पिदंगु नेपालभाषाया न्हापांगु सफू खः ।

निबन्ध रत्नध्वज जोशीया मू विषय खः । वय्‌कलं जिगु निबन्ध व आलोचना, झीगु निबन्ध साहित्य व निबन्ध धयागु लेखय् निबन्धसम्बन्धी धारणा व नेपालभाषाया निबन्धकारपिनिगु विषयय् क्वथीक च्वयादीगु दु । वय्‌कःया बिचाः कथं निबन्ध गद्यया यत्थेसनाः म्हितेगु दबू खः । नी यानाः धायेमाःगु खँया लागि बस्तुपरक निबन्धया महत्व दु थें ख्याःबच्छि नी बच्छि यानाः धायेमाःगु खँय् व्यक्तिपरक निबन्धया महत्व दु । प्रत्येक बस्तुपरक निबन्धं छगू न छगू न्हूगु खँ बीमाः धैगु वय्‌कःया बिचाः खः । थ्वहे कथं वय्‌कःया भाषाया सिन्हाज्या नांगु निबन्धं स्वयम्भुलाल श्रेष्ठयात श्रेष्ठ सिरपाः स्वनेगु प्रेरणा ब्यूगु खँ लुमंकेबहःजू । रत्नध्वजयात विषयपरक निबन्धया नायः धयातःसां वय्‌कः छगू चिकिचाधंगु चाकःया दुने जक कुंका च्वनादीम्ह निबन्धकार मखु । वय्‌कःया फेसन व वसः, भुजिं आदि निबन्ध थुकिया दसु खः । रत्नध्वजया व्यक्तित्व निबन्ध ख्यलय् गुलि जाः समालोचनाया ख्यलय् नं म्हो मजू । वय्‌कः नेपाली भाषा साहित्यय् समालोचक कथं म्हसीके बी धुंकाः जक वय्‌कलं नेपालभाषाय् समालोचक कथं थःत म्हसीकादीगु खः ।

रत्नध्वजया इलय् समालोचना च्वयेगु अःपु मजू । वय्‌कःया धर्मोदय कहानी नांगु समालोचनाया लेख पिदनेवं हे उकी चित्तबुझे मजूपिं च्वमिपिंसं प्रतिक्रिया कथं लिसः नांगु लेख पिदन, गुकिं यानाः वय्‌कलं लिसःया लिसः पिकायेमाल । रत्नध्वज जोशी संस्कृत साहित्यया माध्यमं ब्वलंम्ह लेखक खः । थ्व हे कथं पूर्विय समालोचना साहित्ययात कसि नालाः समालोचना याइम्ह शास्त्रीय समालोचक कथं समालोचकपिंसं थ्वय्‌कःयात म्हसीकेगु याःगु दु ।

रत्नध्वज जोशीं सफू व थीथी लेख रचना पिकयाः जक नेपालभाषाया सेवा यानादीगु मखसे वय्‌कलं दच्छिं मल्याक काललिम्पोङ्गय् च्वनाः धर्मोदय पत्रिकाया सम्पादनया ज्या नं यानादिल । थुगु इलय् तत्कालिन च्वमिपिंत प्रशिक्षण बी थें ज्याख्यलय् जूगु लेख च्वयेत तिबः जुइगु आपालं लेख च्वयादिल ।

अथेहे वय्‌कलं ल्हातं च्वयाः पिदंगु नेपाल पत्रिकाया सम्पादक जुया तत्कालिन युवापिंके भाषिक साहित्यिक चेतना थनेगु यानादीगु जक मखुसे नेपालभाषा परिषदं पिदनीगु नेपाल ऋतु पौया प्यदँ तक सम्पादक जुयाः ऋतुपौयात न्ह्याकादिलसा स्वंगू महत्वपूर्ण सफू — बाखं पुचः (ने.सं १०७०), साहित्यया सुलचं (ने.सं १०७२) व गद्य पुचः (ने.सं १०७०)या सम्पादक जुयाः सफू पिकयादिल । वय्‌कःया थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप वय्‌कःयात नेपालभाषा परिषदं भाषाजवाः उपाधि देछाःगु दुसा वय्‌कःया लुमन्तीइ स्व. रत्नध्वज जोशी विशेषांक पिकाःगु दु ।

चित्रकार रत्नबहादुर चित्रकारया जन्म वि.सं. १९९७ य् येँय् जूगु खः । भारतया कलकत्ताय् चित्रकला अध्ययन यानादीम्ह वय्कःया न्हापांगु चित्र रचना २०२२ सालय् दयेकूगु ‘बिटिङ्ग द राइस’ चित्रवृत्ति खः । वय्कलं वि.सं. २०२२ निसें २०३१ तक राष्ट्रिय कला प्रदर्शनीइ मदिक्क ब्वति कयादिल । वय्कलं १२ फिट तपाःगु जुद्धशम्सेर शिकार म्हिताच्वंगु पोट्रेट च्वयादीगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं सांस्कृतिक नापं भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु रत्नवहादुर बज्राचार्य नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०३५ पोहेलागा १३ कुन्हु भोजपुर खिकामाछाय् जूगु खः । बज्रयान बौद्ध धर्मया नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादीम्ह वय्‌कलं भोजपुरया शैक्षिक क्षेत्रय् नं यक्व हे योगदान यानादीगु दु । नेवाःतय् परंपरागत धर्म संस्कृतिया संरक्षण व सम्बद्र्धनय् वय्‌कः सदां हे सक्रिय जुयाः न्ह्यचिलादी । वय्‌कः ने.सं. ११०५ कछला थ्व ६ कुन्हु दिवंगत जुयादिल ।

रत्नबहादुर शाक्य धातु मूर्तिकलाया छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०६६ प्वहेलाथ्वः चतुर्दसि, बुधबारकुन्हु कोशी प्रदेश, भोजपुरय् जूगु खः । वय्कःया अबुजु पूर्णराज शाक्य खःसा वय्कलं थःगु हे अनुभवकथं ने.सं. १०८० दँनिसें धातु कलाकारिता ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कलं सीया थी थी द्यःत दयेकाः चां भुनाः ढाले यानाः रौद्ररुप, शान्तरुप अन्तरगतया थी थी कलाय् निपूर्ण, मौलिक विवरणया लिधंसाय् मूर्ति दयेकादी, चीधंगुनिसें भिमकाय मूर्ति तक श्रृजना यानादीगु दु, कल्पना व म्हगसय् खंगु वस्तु व विवरण तकयात नं मूर्तिइ न्ह्यब्वया दीगु दु । कला ब्वज्या— १) ब्यापार मेला प्रदर्शनी २) १५ क्वःगु विश्व बौद्ध सम्मेलन प्रदर्शनी ३) एशियन आर्टिजन्स प्रदर्शनी, ढाका । न्ह्यथने बहःगु कृति— १) यल दौबहालय् पलिस्था जूगु चाया ३६ इञ्चया अमोघपास लोकेश्वर द्यःया निर्माण २०४० २) काभ्रे जिल्लाय् संखुचाय् स्थापना जूगु २० इञ्च गणेशया मूर्ति निर्माण ३) तात्कालिन श्री ५ मुमा बडा महारानीयाया हिरक जयन्तिया लसताय् १६ इञ्चया वहःया कृष्ण व नन्दीया मुर्ति निर्माण ।

मां सानुमाया व बौ धनबहादुर मानन्धरया क्वखं ने.सं. १०५७ कौलागा २ कुन्हु येँया मरु ग्वाछेँमुगः गल्ली त्वालय् रत्नबहादुर साय्‌मिया जन्म जूगु खः । वय्‌कः नेपालभाषाया अग्रज उपन्यासकारपिं मध्ये छम्ह खः । वय्‌कलं विद्यार्थी जीवनकालय् नेपालभाषां बाखं च्वयाः च्वसा न्ह्याकादीगु खः । वय्‌कःया दकलय् न्हापांगु बाखं भम्चा थःछेँ ने.सं. १०८६ इ सितु ल्याः १४ य् पिदंगु खः । थ्वयां निदँ लिपा वय्‌कःया दकलय् न्हापांगु उपन्यास मिलाखों ने.सं. १०८८ इ पिदन । वयां लिपा वय्‌कःया ब्वयाच्वंगु सुपः (ने.सं. ११००), गुँसि घाँय् (ने.सं. ११०३), गुँ पुलेवं (ने.सं. ११०६) उपन्यास व कियातःगु ध्वः बाखं मुना (ने.सं. १११७) पिदंगु खः । वय्‌कलं विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् ब्वति कयाः बाखनय् न्हाप व ल्यू सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्‌कःया उपन्यास मध्ये दकलय् चर्चित उपन्यास मिलाखों खः । वय्‌कलं ने.सं. १११८ य् मणिगल सिरपाः त्याकादीगु खः ।

रत्नमान श्रेष्ठ नेवाः व खस भाय्‌या म्ये च्वयेगु, हालेगुलिसें लसय्‌ हनेगुली छम्ह स्यलाःम्ह संगीत सर्जक खः । थ्वय्‌कःया जन्म येँया पशुपति पाःचा (देवपटन) त्वालय्‌ ने.सं. १०५५ बछलापाखे जूगु खः । थ्वय्‌कः अबु उस्ताद साहिँला व मां बेलायतीदेबी श्रेष्ठया याकः काय्‌ खः ।
थ्वय्‌कः न्यादँ दुबलय्‌निसें संगीतय्‌ नुगः क्वसाःम्ह जुयाः थुबलय्‌ हे साधना न्ह्याकादीगु खः । उकिसनं थः अबु उस्ताद साहिँलापाखें संगीतया ज्ञान व हःपालं संगीत सयेकेत थाकु मजुल । थीथी थासय्‌ जुइगु भजनय्‌ वनाः हालेगुलिं नं वय्‌कःया साधनायात बः जूवन । मचा इलय्‌ भजन दबुली थीथी म्ये हालाजूम्ह जुयाः लिपा थ्वय्‌कःयात धार्मिक संगीतं हे सालाकाल । थ्वय्‌कः शास्त्रीय संगीतया ज्ञाता नं खःसा नारायणगोपालया अबु आशागोपाल गुरुवाचार्यपाखें सितार वादन सयेकादीगु खः । अथेहे वाद्यशिरोमणि गणेशलाल श्रेष्ठपाखें नं संगीतया ज्ञान कयादीगु दु । उकिं वय्‌कःयात आधुनिक, लोक व मेमेगु सिबें भजन हालेगु हे दकलय्‌ यः 
वि.सं. २०११ सालय्‌ रेडियो नेपालय्‌ स्वर परीक्षा ताःलाकाः नं म्ये हालेगु ह्वःताः उलि चूमलाःगुलिं छन्हु भारतया नैनितालय्‌ वनाः अल इण्डिया रेडियोय्‌ ज्या यानादिल । अन च्वनाः वय्‌कलं अनूप जलौटाया अबु पुरुषोत्तमदास जलौटापाखें नं संगीतया ज्ञान कयादिल । अन भिंmन्यादँति च्वनाः वि.सं.२०२६ सालपाखे लिहां झायाः हानं रेडियोय्‌ म्ये हालेगु ज्या न्ह्याकादिल ।
थीथी विधाय्‌ यानाः थ्वय्‌कलं निसःत्या मल्याकं म्ये हाला दीधुंकूगु दु । थ्वय्‌कःया लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय्‌ ‘पानी पर्या घाम लाग्यो रमाईलो’ छपु म्ये नं खः । भजनय्‌ ला आपालं हे दु । अथेहे थ्वय्‌कलं नेवाः संगीत ख्यलय्‌ नं लोक, आधुनिक स्वयां दकलय्‌ अप्वः भजन व ज्ञानमाला भजन म्येत आपालं हाला तयादीगु दु । थ्वय्‌कलं हालादीगु लोकंह्वाःगु नेवाःम्येत मध्यय्‌ ‘प्राण दत्तले च्वनी झी धर्तिइ प्राण मदयेवं चा जुयाःवनी’ (च्वमि प्रेममान चित्रकार, लय्‌ व हालामि रत्नमान श्रेष्ठ) व ‘आः हे वये ला हन्चा वये ला लगन ठेगान दयेकि रे’ खः । थ्वय्‌कलं नेवाः म्ये ख्यलय्‌ नं थःम्हं हे लसय्‌ हनाः थःलिसें मेमेपिन्त हायेकादीगु दु । वय्‌कःया छुं म्येत थुकथं दु– ‘बागःमिखां स्वये मते यः मैं जिगु म्हं चिंचिंवये यः’ (पुचःम्ये, च्वमि जगमोहन वामि, लय्‌ कृष्णमान डंगोल), ‘हरे दैब नारायण’ (पुचःम्ये, च्वमि विष्णु जल्मि, लय्‌ कृष्णमान डंगोल), ‘जितः छकः धैब्यु मय्‌जु गन वनेत्यना’ (पुचःम्ये, च्वमि विष्णु जल्मि, लय्‌ कृष्णमान डंगोल), ‘सितिं ला छ्वये मते मय्‌जु जायावःगु जोबन छंगु’ (सः स्वर्ग नेवाः व भावना चित्रकार, च्वमि प्रेममान पुं, लय्‌ रत्नमान श्रेष्ठ), ‘नेपाःमिपिन्त भिंतुना धा धां’ (पुचः म्ये, च्वमि प्रेममान पुं, लय्‌ रत्नमान श्रेष्ठ) । थ्वय्‌कलं ने.सं. ११०४ स पिदंगु ‘झीगु सः’ म्येचालय्‌ न्हय्‌पु व ने.सं. ११०५ स पिदंगु ‘मांभाय्‌ म्ये पुचः’ म्येचालय्‌ छपु म्येय्‌ लसय्‌ हनादीगु दु । अथे हे ने.सं. १११० स पिदंगु लाय्‌लामा व ने.सं. १११३ स पिदंगु वामिया दबूस नं वय्‌कःया म्ये दुथ्यना च्वंगु दु ।
पशुपतिं वि.सं. २०१३ पाखे किलागलय्‌ च्वंझाःम्ह थ्वय्‌कः संगीत सेवा यायां वि.सं. २०४८ पाखे हर्ट एटेक्ड जुइधुंकाः संगीतपाखें तापाना दिल । लिपा लजगाःकथं पसः तयाः जीवन न्ह्याका च्वनादीम्ह थ्वय्‌कःयात नारायणगोपाल स्मृति सम्मान २०७७ लिसें आपालं मानसम्मानं छाय्‌पीधुंकूगु दु । थ्वय्‌कःया निम्ह काय्‌पिं दु ।

माध्यमिककालया अज्ञात कविपिं मध्ये रत्नलाल ‘रत्न’ नं छम्ह खः । थ्वय्‌कःया नेपालभाषां च्वयातःगु निपु म्ये संगीत चन्द्रोदय (ने.सं. १०३३) य् दुथ्यानाच्वंगु दु । थुपिं म्ये तत्कालिन भजन खलःयात हालेछिंक च्वयातःगु खनेदु । थिर जुइ मखु थुगु जोवन, स्वव स्वव कृष्णजुया चाला थ्वय्‌कःया म्ये खः ।

चित्रकार रत्नबहादुर वज्राचार्यया जन्म वि.सं. २००२ माघय् यलया गाःबहालय् अबु भाजुरत्न वज्राचार्य व मां बेटीमाया वज्राचार्यया कोखं जूगु खः । आई.ए. तक ब्वनादीम्ह वय्कलं चित्रकलाया लिसें शिक्षा क्षेत्रय् नं सेवा यानादीगु दु । वि.सं. २०२२ सालनिसें चित्र च्वयेगु शुरु यानादीम्ह वय्कः डिजाइनर नं खः । जनक शिक्षा सामग्री केन्द्र, सानोथिमिं पिथनीगु थी थी सफुलिइ चित्र च्वयेगु व तःगू सपूmया डिजाइन यानादीम्ह वय्कलं थी थी चित्रकला ब्वज्याय् ब्वति कयादीगु दु । लिसें वय्कलं चित्रकला, पोष्टर, लोगो डिजाइनय् सिरपाः नं त्याकादीगु दु ।

नेपालभाषाया संगीतख्यलय्‌ म्येहालामिकथं थःगु कला न्ह्यब्वया च्वनादीम्ह न्हू पुस्ताया कलाकार खः रत्न शोभा महर्जन । कीर्तिपुरय्‌ जन्म जुयादीम्ह रत्न शोभा महर्जनया अबुया नां हिरा बहादुर महर्जन व मांया नां लक्ष्मी छोरी महर्जन खः । वय्‌कः रत्न शोभा महर्जनया तता हिसिला महर्जन नेवाः संकिपा “राजमति”या नकिं खः । एम ए तगिंतक ब्वनादीम्ह मय्‌जु रत्न शोभा सच्छिं मल्याक म्ये हालादी धुंकूम्ह छम्ह लोकंह्वाःम्ह नेवाःम्ये हालामि जुयादी । “लिक्क वयाः जितः धाल वं” बोलया म्ये वय्‌कःया तसकं लोकंह्वाःगु म्ये खः । वया मां जि, कं नं स्वां जुइ, छन्त नापलाये सातकि लगायत नेवाः संकिपा “कृषा गौतमी”या “सुलाः सुलाः वं जित स्वल रे”, “पटाचारा” संकिपाया “जित यःम्ह छम्ह दु” बोलया म्ये नं मय्‌जु रत्न शोभा महर्जनया सः दुगु च्वछाये बहःगु म्ये खः । कम्प्युटर टेक्नोलोजि स्यनामिया ज्या न्ह्याकाच्वनादीम्ह रत्न शोभां लिपांगु इलय्‌ कलाकारिता ख्यलय्‌ हे उप्वः ई बियाच्वनादीगु दु । आपालं सांगितिक ज्याझ्वलय्‌ ब्वति कयादीधुंकूम्ह म्ये हालामि रत्न शोभा महर्जनं हालादीगु यक्व म्येया म्युजिक भिडियो नं पिहाँ वःगु दु । रत्न शोभा महर्जनयात नेपालभाषा एकेडेमिपाखें दान्यहिरा सिरपातं छायेपी धुंकूगु दु । रत्न शोभा महर्जनं पेज थ्री अवार्डय्‌ ने.सं. ११३७ व ११४२ दँय्‌ व निक्वःगु स्टार नेपालभाषा म्युजिक भिडियो अवार्ड सन् २०२२ दँय्‌ दकले बांलाःगु सःया सिरपा त्याकादी धुंकूगु दु ।

नेपालभाषाया संगीतख्यलय्‌ म्येहालामिकथं थःगु कला न्ह्यब्वया च्वनादीम्ह न्हू पुस्ताया कलाकार खः रत्न शोभा महर्जन । कीर्तिपुरय्‌ जन्म जुयादीम्ह रत्न शोभा महर्जनया अबुया नां हिरा बहादुर महर्जन व मांया नां लक्ष्मी छोरी महर्जन खः । वय्‌कः रत्न शोभा महर्जनया तता हिसिला महर्जन नेवाः संकिपा “राजमति”या नकिं खः । एम ए तगिंतक ब्वनादीम्ह मय्‌जु रत्न शोभा सच्छिं मल्याक म्ये हालादी धुंकूम्ह छम्ह लोकंह्वाःम्ह नेवाःम्ये हालामि जुयादी । “लिक्क वयाः जितः धाल वं” बोलया म्ये वय्‌कःया तसकं लोकंह्वाःगु म्ये खः । वया मां जि, कं नं स्वां जुइ, छन्त नापलाये सातकि लगायत नेवाः संकिपा “कृषा गौतमी”या “सुलाः सुलाः वं जित स्वल रे”, “पटाचारा” संकिपाया “जित यःम्ह छम्ह दु” बोलया म्ये नं मय्‌जु रत्न शोभा महर्जनया सः दुगु च्वछाये बहःगु म्ये खः । कम्प्युटर टेक्नोलोजि स्यनामिया ज्या न्ह्याकाच्वनादीम्ह रत्न शोभां लिपांगु इलय्‌ कलाकारिता ख्यलय्‌ हे उप्वः ई बियाच्वनादीगु दु । आपालं सांगितिक ज्याझ्वलय्‌ ब्वति कयादीधुंकूम्ह म्ये हालामि रत्न शोभा महर्जनं हालादीगु यक्व म्येया म्युजिक भिडियो नं पिहाँ वःगु दु । रत्न शोभा महर्जनयात नेपालभाषा एकेडेमिपाखें दान्यहिरा सिरपातं छायेपी धुंकूगु दु । रत्न शोभा महर्जनं पेज थ्री अवार्डय्‌ ने.सं. ११३७ व ११४२ दँय्‌ व निक्वःगु स्टार नेपालभाषा म्युजिक भिडियो अवार्ड सन् २०२२ दँय्‌ दकले बांलाःगु सःया सिरपा त्याकादी धुंकूगु दु ।