म्येच्वमि, म्येहालामि व संगीतकार राजु कर्माचार्यया जन्म अबु चक्रवीर कर्माचार्य व मां गोपालक्ष्मी कर्माचार्यया कोखं ख्वप कमलविनायकय् ने.सं. १०९५ तछलागाः नःमि, बसुबारखुन्हु जूगु खः ।
वय्कलं न्हापांंगु म्ये ‘त्वःताः वन’ २०५७ य् रेकर्ड यानादीगु खः व ने.सं. ११३९ गुंलाथ्वः तृतियाखुन्हु नेपालभाषाया म्येचाः सिडी ‘न्हापांगु पलाः’ पिथना दीगु खः । वय्कःया ‘द्यपमैं’ ‘भ्यालेन्टाइन’, ‘हिसिदुगु ख्वाः’, ‘नु रे नु’, ‘स्वयम्भू द्यइके’ लोकंह्वाःगु म्ये खः । संगीत ख्यलय् जक मखसे स्वास्थ्य ख्यलय् नं समर्पित वय्कः पाटन अस्पतालय् ल्याब टेक्निसियनकथं ज्या यानादी ।
राजु तुलाधर छम्ह म्येहालामि, म्येच्वमिलिसें लय्चिनामि नं खः । थ्वय्कःया जन्म अबु पुष्परत्न तुलाधर व मां माया तुलाधरया कोखं येँया ङत त्वालय् ने.सं. १०७३ यंलाथ्वः पुन्हि, बुधबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कःया इहिपाः पुष्पा शाक्यलिसें वि.सं. २०३२ सालं जूगु खःसा थ्वय्कःपिनि निम्ह म्ह्याय् व छम्ह काय् दु ।
मचा इलंनिसें अबुलिसें बाज्या सप्तरत्नपाखें संगीतया ज्ञान कयाः थ्व ख्यलय् झाम्ह खः । लिपा थ्वय्कलं रंगराव कादम्बरीलिसें प्रेमध्वज प्रधान व नोर्मा खर्बर्ग ( Normal Kearbearg) नं संगीतया ज्ञान कयादिल । रेडियो नेपालय् वि.सं. २०२८ सालं स्वर परीक्षा पास यानादीम्ह थ्वय्कलं वहे दँय् रेकर्ड यानादीगु न्हापांगु नेवाःम्ये ‘ल्यासे मय्जु बांलाः बेमान यायेमते न्हां’ (सः राजु तुलाधर, च्वमि व लय्ः लक्ष्मण नेवाः) खः । थुगु म्येया च्वमि व लय्चिनामि लक्ष्मण नेवाः खः । थ्वलिसें मेमेगु आपालं नेवाःम्येत रेडियो नेपालय् रेकर्ड जूगु दु । थ्वय्कलं थःम्हं हे दकलय् न्हापां म्ये च्वयाः लसय् हनाः हालादीगु ‘गुलि जिं सःता वैत गुबलें लिसः मब्यू वं’ खः । थ्वय्कलं च्वयादीगु, लसय् हनादीगु व हालादीगु आपालं म्येत थीथी म्येचालय् पिदना च्वंगु दु । लोकम्येलिसें मतिनाया म्येत दबुली हालादीम्ह थ्वय्कलं लिपा लिपा प्रगतिशील धारया म्ये चिनाः हालेगु यानादीगु खः । थ्वय्कःया थज्याःगु लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय् ‘याकः किजा ततायाम्ह लासाय् लानाच्वन’, ‘छम्ह फ्वगिं बुराचाम्ह तुतां चुयावल’, ‘मांअबु मदुपिं नाबालकत’ खः । वय्कःया मेगु थीथी नेवाः म्येत थुकथं दु– ‘लँय् जूम्ह ल्यासेचा गाच्वः बँय् लुल खं ला’ (सः, च्वमि राजु तुलाधर, बसन्त लसय्), ‘अबिरया होलि तंचाया ला ल्यासे’ (सः, च्वमि राजु तुलाधर), ‘थथिंजाःगु रसबस तोलताओ’ (सः राजु तुलाधर, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, घातु लय्), ‘जिमिगु छेँया लिक्कं दु छम्ह मचा’ (च्वमि लाल, लय् राजुु तुलाधर), ‘हुं च्वय् दु कञ्चन हिमाल क्वय् दु कलकल सेती’, ‘स्वय्म्भुया ल्यूने लाःगु होल्च्व धैगु छगू गामय्’ (सः किरण प्रधान, च्वमिःलाल, लय् राजु तुलाधर), ‘आः वइगु बुधबाः यः मैं लः त्वनेगु करुवा यः मैं’ (सः अशोक तुलाधर, लोकम्ये, मुंम्ह राजु तुलाधर) ।
नेवाः भाषा आन्दोलनया झ्वलय् थ्वय्कः नं छम्ह सक्रियम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्कलं म्येपिनिगु लिसें थःम्हं च्वयादीगु, हालादीगु व लसय् हनादीगु नेवाःम्येत झिेंन्यापुं मल्याक दु । उकी मध्यय् मदनकृष्ण श्रेष्ठ व हरिवंश आचार्यं हालातःगु म्ये यूट्यूबय् नं दुसा मेगु छपु म्ये मदनकृष्ण श्रेष्ठं हालादीगु म्ये ‘दखिनकालि छेँ जिगु तापाः जि ला छंके माया आपाः’ छगू नेवाः संकिपाय् दुथ्याका तःगु दु ।
थ्वय्कलं नेवाःम्ये जक मखु, खस भाय्या नं आपालं म्येत हालेगु व चिनेगु यानादी । नेवाः संगीत ख्यलय् थ्वय्कःया म्येमुना म्येचाः पिमदंसां खस भाय्या म्येचाः ‘प्रारम्भ’ (वि.सं.२०५९) पिथना दीगु दु । थ्वय्कलं तामाङ्ग भाय्या नं म्ये हालादीगु दु ।
वि.सं. २०३० सालपाखे येँया प्रकाश पुस्तकालयया ग्वसालय् जूगु नेवाः म्ये धेंधेंबल्लाःस थ्वय्कलं संगीतपाखे न्हाप सिरपाः त्याकादीगु खः । अथे हे अन्तर क्याम्पस लोकगीत सम्मेलनस नं हःपाः सिरपाः त्याकादीगु दु । लोक, मतिना धुंकाः प्रगतिशीलया म्ये ख्यलय् दुहां झाःम्ह थ्वय्कलं लजगाःकथं थीथी ज्या यानादीगु दुसा सामाजिक विकासया ज्याकथं थीथी वैदेशिक संघसंस्थाय् नं ज्या याना च्वनादीगु दु ।
राजु महर्जन जुजु छम्ह कलाकार व साहित्यकार खः । वय्कःया अबुया नां शंखलाल महर्जन व मांया नां माया महर्जन खः । यलया कुति सौगलय् ने.सं. १०९२ सिल्लाथ्वः नःमि, सोमबारखुन्हु बूम्ह वय्कः साहित्यपाखे च्वसा न्ह्याःम्ह खः । वय्कःया निगू चिनाखं मुना सपूm “ह्वयेत्यंगु स्वां” व “ह्वयाच्वंगु स्वांं” नापं यानाः खस नेपाली भायया “कोपिला” कविता संग्रह सपूm नं पिदंगु दु । ने.सं. ११४४ दँय् थःगु तःदँया अनुभवयात मुनाः ‘नृत्यकलाया बःचाहाकलं म्हसीका’ नामं छगू दुग्यंगु सपूm नं पिथनादीगु दु । कलाकारिता ख्यलय् ने.सं. १११८ दँनिसें हुलाप्याखं (नृत्य), गीत संगीत, अभिनय याना वयाच्वंम्ह खः । वय्कःया न्हापांगु नेवाः संकिपा ‘ग्वाज्यःचा’ ने.सं. ११११ य् पिदंगु खः । वय्कःया ‘भिंतुना’ संकिपा नेपाल अन्तर्राष्ट्रिय आदिबासी चलचित्र महोत्सव २००७ य् क्रिटिक्स अवार्डया लिसें थीथी अवार्ड त्याकेत ताःलागु खः । वय्कः आपालं आपाः नेवाः संकिपा, ख्यालः, प्याखं म्हितातःम्ह खः । लुँझ्याः कला कुन्ज व कल्चरल थिएटर अनलाइन, ज्यापु समाज यल, वाद्य शिरोमणि गणेशलाल प्रतिष्ठान, चन्द्रसूर्य पुस्तकालय कुति सौगः, नेपालभाषा मंकाः खलः यल, थिमि कला परिषद, कुति सौगः मंकाः खलः व हलिं नेवाः दबू नेपाः देय् यल कचालिसे वय्कः आबद्ध जुयाच्वंम्ह खः ।
वरिष्ठ संगीतकार राजु सिंहया जन्म ने.सं. १०८८ कछलागाः द्वादसि, बुधबारखुन्हु जूगु खः । वि.सं. २०७४ सालय् पिदंगु ‘गुलि न्ह्याइपुसे च्वं छ व जि’ म्येया संगीतं वरिष्ठ संगीतकार राजु सिंहयात नेवाः संगीतह्यःमिपिनि न्ह्यःने थनेहःगु खः । ‘छुकिं मस्यू छुकिं’, ‘धात्थें जितः यःगु खःसा’ थें जाःगु नेपालभाषाया म्येय् संगीत बियादीम्ह वय्कलं खस नेपाली भाय्या ३७ गू म्येचाः व आपालं फुटकर म्ये पिथना दीधुंकूगु दु । अथेहे खस नेपाली भाय्या तःगू हे संकिपा टेलिफिल्मय् नं संगीत बियादीगु दु ।
म्येहालामि, किबोर्डवादक, गितारवादक, बेसीस्टकथं रेडियो नेपाल, नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान, राष्ट्रिय नाचघरय् व फाइभ स्टार होटलय् ज्याज संगीतकःमिकथं नं ज्या यानादीम्ह वय्कःया १२०० सिबें अप्वः म्ये बजारय् पिदनेधुंकूगु जुल
थीथी ब्वनेकुथी संगीत प्रशिक्षककथं नं ज्या यानादीम्ह वय्कलं सन् १९९० व १९९८ य् जूगु अन्तर क्याम्पस प्रतियोगिताय् दकलय् बांलाःम्ह संगीतकार, रेडियो नेपालपाखे सन् २००७ य् दकलय् बांलाःम्ह मचाम्ये लय्चिनामि, सन् २००८–२००९ या इमेज अवार्डय् दकलय् बांलाःम्ह लय्चिनामिया सिरपाः त्याकादीगु दुसा वय्कःयात कलामन्दिर डिल्लीबजारपाखें दकलय् बांलाःम्ह संगीतकार २०६७ या सम्मान लःल्हाःगु खः । श्रुति संगीत सम्मान थें जाःगु आपालं सम्मान देशी विदेशी संघसंस्थापाखें वय्कःयात
लःल्हाःगु दु ।
नेपाःया संकिपाख्यलय् राजेन्द्र खड्गीयात छम्ह ज्वःमदुम्ह एक्शन कोरियोग्राफरकथं म्हसिका वयाच्वंगु दु । संकिपाय् ल्वापुया लू स्यनेज्या एक्शन कोरियोग्राफियात फाइट डाइरेक्टर नं धाइ । हिन्दी संकिपाय् ज्या यानाझाःम्ह गोपाल भुटानीयात थः गुरु नालादीम्ह राजेन्द्र खड्गीं न्हापा गोपाल भुटानीया फाइट कलाकःमि व लिपा ल्यू फाइट डाइरेक्टर जुयाः ज्या न्ह्याकादीगु खः । बिसं २०४४ सालं पिदंगु “विश्वास” नांयागु खस नेपाली भाय्या संकिपांनिसें भाजु खड्गी स्वतन्त्र फाइट डाइरेक्टर जुयादिल । संकिपाय् वय्कःया मू ज्या फाइट डाइरेक्शन जूसां इलय्ब्यलय् संकिपाय् म्हितेगु नं यानादीम्ह भाजु राजेन्द्र खड्गीं न्यासलं मल्याक संकिपाय् ज्या यानादी धुंकूगु दु । निगूगु नेवाः संकिपा “राजमति” फाइट डाइरेक्टर जुयादीम्ह भाजु खड्गीं थुकि चिकंचा नांयागु छगू मू पात्रय् अभिनय नं यानादीगु खः । थुगु भुमिकां वय्कःयात आपाःसिनं चिकंचा नामं म्हसिल । चिकंचा पात्रया नामं वय्कलं भुपेन्द्र बज्राचार्यलिसे जानाः “चिकंचिया ध्येबा नये थाकु” म्येलिसें मेमेगु नं निपु स्वपु म्ये हालादीगु दु । वय्कलं मेगु नेवाः संकिपा “तुयूमति” नं बःचाहाकःगु भुमिकाय् म्हितादीगु दु । भाजु खड्गीं संकिपाया प्याखंम्वः जुइन्ह्याःपिन्त प्याखनय् ल्वायेगु कला नं स्यनेगु यानादी ।
भाजु राजेन्द्र खड्गीं नेपाली व नेपालभाषाया संकिपाया नापनापं नेपालय् शुटिंग याःवइगु तःगू विदेशी संकिपाय् नं ल्यू फाइट डाइरेक्टर व फाइट कलाकार जुया ज्या यानादीगु दु । थ्व हे झ्वलय् भारतया नांजाःम्ह निर्देशक मुकुल एस आनन्दया संकिपा “खुदा गवाह”या शुटिंग नेपालय् जूगु इलय् ज्या यानादीम्ह भाजु राजेन्द्र खड्गीया ज्याय् मिहेनत खनाः वय्कःयात भारतया बलिउडय् ज्या यायेत इनाप वःसां नेपाःया संकिपाख्यःया मतिनां नेपालय् हे ज्या यानाच्वनादिल । राजेन्द्र खडगीं थःम्हं सःगु कला यक्व न्हू पुस्ताया ल्याय्म्हतय्त नं स्यना बिउगु दु । एन बी महर्जन, साण्डा, उमेश श्रेष्ठ आदि लिपांगु पुस्ताया फाइट डाइरेक्टरपिं राजेन्द्र खड्गीया हे शिष्य खः । भाजु राजेन्द्र खड्गीयात वय्कलं संकिपा ख्यलय् यानादीगु ज्यायात च्वछासे तःगू सिरपाः देछायेगुलिसें हनाबना यानातःगु दु । प्रिया अवार्ड २०५१, राष्ट्रिय भिडियो चलचित्र सम्मान २०६२, नेपाल मोशन पिक्चस एशोसियसन अवार्ड, नेफ्टा अवार्ड वय्कःयात छायेपियातःगु छुं न्ह्यथनेबहःगु सिरपाः खः ।
राजेन्द्र मान शाक्य छम्ह अभिनय ख्यलय् नांजाःम्ह कलाकार खः । वया अबुया नां गणेश मान शाक्य व मांया नां तेजलक्ष्मी शाक्य खः । येँया किलागः त्वालय् ने.सं. १०७८ कछलागाः आमै, बसुबारखुन्हु जन्म जूम्ह खः । लजगाःकथं बंैकर जुयाः ज्या याना आः अवकास प्राप्त जूम्ह खः । शैक्षिक योग्यताया हकय् वाणिज्य शास्त्रय् स्नातक यानातःम्ह खः । राजेन्द्रमान शाक्याया कलाकारिताया योगदान दुगु ख्यः धइगु प्याखं, नाटक, म्यूजिक भिडियो खः । वय्कःया न्हापांगु कृति ने.सं. १०९५ य् ‘ह्वाइट मार्केट’ ख्यालः खः । च्वज्याय् नं ल्हाः न्ह्याःम्ह वय्कःया चर्चित कृति धइगु कवि बासुदेव अधिकारीजुया कविता संग्रह ‘युरोस्पर्स’ सपूm नेवाः भासं अनुबाद यानाः पिकाःगु सफू खः । संघ संस्था खलः पुचलय् आवद्धताया हकय् ने सं १०९१, ९२ य् किलागः त्वालय नीस्वंगु मांभाय् पुचःया संस्थापक छ्याञ्जे खः । राजेन्द्रमान शाक्या चर्चित संकिपाय् ‘याकःम्ह्याय्’ व टेलिप्याखनय् ‘तं बैंक’ नं खः । पेज थ्री पिपल्स च्वइस अवार्ड ज्याझ्वलय् उत्कृष्ट चरित्र भूमिका – ११३०, उत्कृष्ट चरित्र भूमिका – ११३३, उत्कृष्ट कलाकार खलभूमिका – ११४२ नापं यानाः स्वक्वः तक मदिक्क सिरपाः त्याकादीम्ह खः । अथे हेतुं ने.सं. १०९५ य् ‘ह्वाइट मार्केट’ ख्यालःपाखें न्हाप सिरपाः, स्वाः पुचः झ्वःछेँपाखें याःगु छधाः प्याखं धें धें बल्लाः कासाय् ‘वैंसया हू’ नांगु प्याखनय् उत्कृष्ट मिजं कलाकारया सिरपाःया नापनापं ‘खरदारया छेँय्, बजेट भाषण’, ‘सनांगुथि’, ‘जन्तर’, थीथी २०, ३० पु ख्यालः नाटक प्याखंया सिरपाः त्याकुगु दुसा राष्ट्र विकास सेवा सम्मान २०६४, राष्ट्र विकास सेवा सम्मान २०६६ व राष्ट्रिय नागरकि सम्मान २०६६ नापं यानाः स्वक्वःतक सम्मानित अले राष्ट्रिय सेवा सम्मान २०६८, राष्ट्रिय नागरिक सम्मान २०६६ व संस्कृति प्रतिष्ठानपाखें अभिनन्दन पत्र प्राप्त यानादीगु दु ।
यल, स्वँथया भाजु इन्द्रगोपाल श्रेष्ठ व मय्जु कल्पनादेवीया काय्मचा सन १९४८ स बूम्ह खः । भारतया राष्ट्रिय दुग्ध अनुसन्धान प्रतिष्ठानपाखें
सन् १९७८ स स्नातकोत्तर उपाधि कयावःम्ह थ्वय्कलं नेपालय् औद्योगिक स्तरय् दुग्ध विकासया ज्याय् मूवंगु भूमिका म्हितादीगु दु ।
येँ, ध्वाखात्वाःया भाजु गोविन्दबहादुर व पुण्यदेवीया काय्मचा राजेन्द्रबहादुर सन् १९४७ स बूम्ह खः । वेलायतया चेल्सा कलेजपाखें विज्ञान विधाय् स्नातकोत्तर क्वचायेकाः वःम्ह थ्वय्कः विशेषत वासः उत्पादन व उकिया विश्लेषणया ख्यलय् आपालं ज्ञां दुम्ह ब्यक्ति खः । वय्कः शाही औषधि लिमिटेडय् च्वनाः तःदँतक सेवा यानादिल ।
बिलबहादुर महर्जन व शान्ति महर्जनया कोखं ने.सं. १०९२ सिल्लाथ्वः नःमि, सोमबारखुन्हु धरानया पुतली बजारय् राजेश महर्जनया जन्म जूगु खः । थौंकन्हय् किपूया थांबहालय् च्वनादीम्ह वय्कलं गायन व संगीत ख्यलय् थःत पाना वयाच्वंगु दु । वय्कःया न्हापांगु कृतिकथं ने.सं. ११३० दँय् ‘थ्व नुगः’ एल्बम पिदंगु खः । संकिपा ‘तापलय्’या ‘तुयुगु ख्वालय्’ नांया मे, ‘किपूया मे’ लिसें वय्कःया आःतक नीपुति मे पिदंगु दु । पेज थ्री नेपालभाषा पिपुल्स च्वाइस अवार्डय् ‘वेस्ट न्यू ट्यालेन्ट’या सिरपाः त्याकादीधुंकूम्ह वय्कः थांबहाः दाफा खलःया दुजः खः ।
चित्र कलाकार राजेश मानन्धरया जन्म ने.सं. १०८७ सिल्लाथ्वः पन्चमि, मंगलबारखुन्हु पशुपतिया देवपत्तनय् अबु कृष्ण मानन्धर व मां बसुमायाया कोखं जूगु खः । बी.कम, बी.एफ.ए. यानादीम्ह वय्कलं कला, व्यंग्यचित्र व कला अध्ययन याना च्वनादीगु दु । वय्कलं दकलय् न्हापां २०४४ सालय् मगन्ते चित्रकला च्वयादीगु खः । वय्कलं २०४८ सालय् जनावर चित्रकोश व बोट बिरुवा चित्रकोशया सपूm च्वयादीगु खः ।
वय्कलं पशुपति विकास कोषं २०४७ सालय् ग्वसाः ग्वःगु पोष्टर प्रतियोगिताय् न्हाप, सिविनं २०४९ सालय् ग्वसाः ग्वःगु चित्रकला प्रतियोगिताय् हःपाः सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःयात वि.सं. २०६० सालय् दायित्व वाङमय प्रतिष्ठानं सम्मान याःगु दु ।